سینماسینما، مهگان فرهنگ
«در میان امواج» مستندی به کارگردانی مینا کشاورز است که به زندگی رقیه ذاکری، زن کارآفرین مینابی، می‌پردازد. مخاطب با شروع فیلم در فضایی بومی از جنوب ایران قرار می‌گیرد و دوربین با حرکتی روان در میان زنان بومی منطقه، زندگی آن‌ها را به تصویر می‌کشد، که در عمل کاری بسیار دشوار است.
این فیلم تلاش‌های رقیه را برای ایجاد بازاری متمرکز جهت حمایت از زنان دست‌فروش مینابی نشان می‌دهد. رقیه با هدف توانمندسازی این زنان، بازاری تأسیس کرد تا کالاهای خود را در محیطی مناسب عرضه کنند.
فیلمساز در این مستند چالش‌های رقیه (یا یک زن با دیدگاهی متفاوت) را در مقابله با موانع اداری و اجتماعی به تصویر کشیده است. ساخت این فیلم به زمان زیادی نیاز داشت و توانست در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی به نمایش درآید و جوایزی نیز کسب کند.
تصاویر مستند به‌خوبی فضای جنوب کشور، جغرافیای شهری در کنار خلیج‌فارس، نوع زندگی، طبیعت، پوشش مردم و ارتباطات آن‌ها را به نمایش می‌گذارد. رقیه ذاکری، روایتگر اصلی فیلم است و دوربین فیلمساز او را در تمامی مراحل همراهی می‌کند؛ از تصمیم‌گیری‌هایش درباره هدف‌هایش و تلاش برای تحقق آن‌ها، تا روایت‌هایی از زندگی شخصی‌اش، مانند ازدواج ناموفق اولش و نقش همراهانه همسر دومش، عقیل، در مسیر کنشگری اجتماعی‌اش.
رقیه ذاکری به‌مثابه زنی فعال و کنشگر اجتماعی، برای زنان جامعه‌اش تلاش می‌کند و این تلاش‌ها با قاب‌بندی‌های خلاقانه از زنان با پوشش‌ها و موقعیت‌های مختلف همراه است. تصاویری از کلیات و جزئیات بازار و مکان‌های متنوع، ارتباط نزدیکی با مخاطب برقرار می‌کند.
مسیر رقیه، مسیری طولانی و دشوار است. این چالش‌ها به‌خوبی در فیلم به تصویر کشیده شده‌اند؛ از صحنه‌هایی که او در حال مدیریت بازار، جای دادن غرفه‌ها و نصب سایه‌بان‌ها است، تا درگیری‌هایش با مأموران شهرداری که موانعی بر سر راهش ایجاد می‌کنند. تا پایان فیلم، دوربین مینا کشاورز همراه رقیه است و تمام تلاش‌های او برای استقلال زنان شهرش را به نمایش می‌گذارد. در نهایت، عوامل بازدارنده به دلیل خستگی از مقاومت مداوم رقیه و همراهانش، تسلیم می‌شوند و شرایط به نفع او تغییر می‌کند.
فیلم، میان صحنه‌هایش سری به موج‌های دریا و تصاویر نقاشی زنان بومی می‌زند. این لحظه‌ها، فضایی تأملی ایجاد می‌کنند و مخاطب را برای صحنه‌های بعدی آماده می‌سازند.
در مجموع، می‌توان گفت که در میان امواج نه‌تنها فیلمی کنشگرانه در حوزه زنان است، بلکه اثری بومی نیز محسوب می‌شود. این مستند، از طریق روایت کنش اجتماعی رقیه ذاکری، به فرهنگ منطقه نیز می‌پردازد.
فیلم، ارزش‌های انسانی مانند عشق، تلاش، خانواده و ارتباطات اجتماعی را نیز به نمایش می‌گذارد. یک مستند بومی و اجتماعی خوب باید تضادها، چالش‌ها، آرزوها و موفقیت‌های فرد را به تصویر بکشد تا زندگی او واقعی و چندبعدی نشان داده شود.
ویژگی‌های قابل مشاهده در این مستند که در یک فیلم مستند اجتماعی خوب نیز اهمیت دارند، عبارتند از:
شناخت عمیق از فرهنگ و محیط بومی
تمرکز بر داستان فردی با اهمیت اجتماعی و ارتباطی
استفاده از دیدگاه شخصی فرد در مسیر زندگی شخصی و اجتماعی
نشان دادن چالش‌ها و موفقیت‌ها
نمایش محیط طبیعی و نقش آن در زندگی فرد
توجه به جنبه‌های انسانی و جغرافیایی
تصاویر خلاقانه و واقع‌گرایانه
نمایش روزمرگی و لحظات عادی زندگی
تأثیر تعامل فرد با جامعه محلی
احترام به هویت فردی و بومی
روایت غیرکلیشه‌ای
موسیقی و صداهای محلی
الهام‌بخش بودن و برانگیختن تفکر
ارائه روایت چندلایه
پایانی باز یا معنادار
این فیلم نیز با پایانی باز به مخاطب اجازه می‌دهد درباره آینده شخصیت اصلی یا مسائل بومی بیندیشد. رقیه ذاکری با مرور فعالیت‌هایش همچنان به ایده‌ها و دغدغه‌هایش فکر می‌کند.
«در میان امواج» مستندی است که علاوه بر روایت زندگی فرد، پلی میان فرهنگ بومی و مخاطبان جهانی می‌سازد و ارزش‌های انسانی و بومی را به شکلی تأثیرگذار و اصیل به نمایش می‌گذارد.
این مستند به‌طور مؤثر نشان می‌دهد که چگونه زنان در جوامع محلی می‌توانند با همبستگی و تلاش‌های جمعی، تغییرات مثبتی ایجاد کنند.
درباره کارگردان:
مینا کشاورز، کارگردان این مستند، از سال ۱۳۸۶ به فیلم‌سازی مشغول است. آثار او عمدتاً به مسائل اجتماعی و به‌ویژه موضوعات مرتبط با زنان می‌پردازد. او در مصاحبه‌ای عنوان کرده که به‌عنوان یک زن فمینیست، سعی دارد دغدغه‌ها و مسائل زنان را در کارهایش نشان دهد.
جوایز و افتخارات:
فیلم «در میان امواج» در جشنواره‌های بین‌المللی زیر به نمایش درآمده و جوایز متعددی کسب کرده است:
جشنواره بین‌المللی فیلم جنوب، اسلو، نروژ
جشنواره بین‌المللی فیلم مستند تروندهایم، نروژ
جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت، تهران، ایران
جشنواره بین‌المللی فیلم حقوق بشر یک جهان، پراگ، جمهوری چک
جشنواره بین‌المللی فیلم مستند نوردیک، اسلو، نروژ
جشنواره آرک‌فیلم، استانبول، ترکیه (اکتبر ۲۰۱۷)
جشنواره فیلم‌های مستند L’escales، لا روشل، فرانسه (نوامبر ۲۰۱۷)
جشنواره بین‌المللی فیلم مستند لندن (LIDF2017)
جشنواره Women Voices Now، ایالات متحده آمریکا (۲۰۱۸)
جشنواره MelDoc، مقدونیه (۲۰۱۸)
جشنواره ماه فیلم مستند در فرانسه، نوامبر ۲۰۲۱این فیلم جایزه بهترین فیلم مستند بلند را در جشنواره فیلم مستند لندن (LIDF2017) به دست آورد.
آثار دیگر مینا کشاورز:
از دیگر مستندهای مینا کشاورز می‌توان به «در انتهای یک روز کامل»، «ناخوانده در تهران»، «حرفه: مستندساز»، «چشم‌ماهی» و «هنر در خطر زندگی کردن» اشاره کرد.