سینماسینما، عباس اقلامی
مستند «نسیه و نقد»، ساخته مرجان گلستانی و پیام مستوفی؛ عرضه شده در سایت هاشور
مرجان گلستانی و پیام مستوفی در مستند پرتره‌ای که درباره‌ی یک منتقد مهم سینمای ایران است به سراغ خسرو دهقان رفته‌اند. چهره‌ای که در میان اهالی سینما و نقد سینمایی شناخته شده و سال‌هاست که پای ثابت نشست‌های سینمایی و نویسنده‌ی حاضر و منتقد نشریات سینمایی مهم کشور مانند فیلم، دنیای تصویر و صفحات سینمایی روزنامه‌ها بوده است. و البته همچنان هست و می‌نویسد.
فیلم تلاشی است گفت‌وگو محور از سوی فیلمسازان برای بیان اهمیت خسرو دهقان بودن. با بیان سوابق حرفهای و مراحلی که خسرو دهقان از سر گذراند تا خسرو دهقان منتقد سینما شود. یک شخصیت‌شناسی به نسبت موشکافانه و صریح از حرفه و زندگی او. برای بیان این زندگی‌نامه‌ی تصویری به سراغ بخش مهم و لیست بلند بالایی از جمع منتقدین سینمایی و صاحبان نظر و قلم رفته و در کنار آن پای صحبت‌های تعدادی از بازیگران و فیلمسازان و تهیه‌کنندگان سینما نشسته. جمعی که سال‌هاست زیر ذره‌بین بی‌تعارف این منتقد خود را بی‌نصیب از نقدهای منصفانه و حتی غیرمنصفانه‌ی او ندیده‌اند.
و همین از جذابیت‌های این مستند پرتره شده است. فیلم تلاش دارد تا با اتخاذ رویکردی بی‌طرف به سراغ هر آنکه از دهقان شناخت دارد و با او معاشرت کوتاه یا بلندمدتی داشته و دارد برود و جمع نظرات و برداشت‌ها از یک منتقد سینمایی را پیش روی تماشاگرش بگذارد تا خود در انتها به این نتیجه برسد که باید خسرو دهقان را دوست بدارد یا خیر.
برای این منظور ریتم مناسب فیلم و دقت در چیدمان گفت‌وگوها به نحوی قرار گرفته که در عین مرتبط بودن با سوالی که مطرح شده، فیلم را دچار یکنواختی در خط سیر روایتگری‌اش نکند. از دوستان نزدیک و چند دهه‌ای خسرو دهقان مانند سیروس الوندِ فیلمساز تا منتقدین همکارش که شاید برخی‌شان چندان میانه‌ای هم با او و نقدهایش نداشته باشند، حرف‌هایشان کنار حرفهای همسر و فرزند او قرار می‌گیرد و حاصل این همنشینی تصویری و کلامی می‌شود شرح حالی از منتقدی که در نسیه و نقد می‌بینیم این صراحت لهجه را در غیر از سینما هم دارد. ریزبینی و توجه به جزییاتی که به گفته همسرش در میهمانی‌های خانوادگی هم دست از سر خودش و خانواده‌اش برنمی‌دارد!
نیسه و نقد فیلم مستند موفقی است به چندین دلیل مختلف و از جمله یک دلیل شاید منحصر به خود. مرجان گلستانی و پیام مستوفی آن‌چنان روی لبه‌ی باریک بند تعادل در نشان دادن کیستی خسرو دهقان رفته‌اند که در انتها فیلم‌شان توان این را دارد تماشاگر را مجاب کند به اینکه خسرو دهقان را درست شناخته بوده است. اگر او را دوست داشته، برای این دوست داشتن در فیلم شاهد مثال هست و اگر او را دوست نداشته هم برای این دوست نداشتن در فیلم شاهد مثال هست. ساختن مستند پرتره از منتقدی که با ورودش به عرصه نقدنویسی سینمایی، نوعی دیگر از نوشتن را با خود آورد که شاید مد روز نبود اما راه را باز کرد برای آنان که نقدنویسی و به تعبیر بهتر سینمایی‌نویسی را دوست داشتند؛ کار سخت و حساسی است که سازندگان نسیه و نقد تلاش درخور توجهی در به سرانجام رساندن آن داشته‌اند.