سینماسینما، محمود توسلیان
مقدمه
جشنواره موسیقی فجر، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای موسیقیایی ایران، بستری برای نمایش ظرفیت‌های موسیقی کشور در ژانرهای گوناگون است. این جشنواره که همواره با حضور هنرمندان مطرح در سبک‌های مختلف از جمله موسیقی کلاسیک، سنتی، نواحی، ارکسترال، تلفیقی و پاپ برگزار می‌شود، می‌تواند فرصتی طلایی برای معرفی استعدادهای نوظهور و ارتقای سطح فرهنگی جامعه باشد. بااین‌حال، در چهلمین دوره این جشنواره، رویکرد بسیاری از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران نسبت به پوشش خبری، نشان از نوعی بی‌توجهی به سایر سبک‌ها و تمرکز بیش‌ازحد بر موسیقی پاپ دارد. این رویکرد نه‌تنها از جنبه حرفه‌ای قابل‌قبول نیست، بلکه موجب نادیده‌گرفته‌شدن بخش بزرگی از موسیقی ملی و هنری کشور می‌شود.
پوشش خبری جانبدارانه؛ نادیده گرفتن موسیقی هنری
یکی از وظایف اصلی خبرنگاران و روزنامه‌نگاران، ارائه گزارش جامع و بی‌طرفانه از رویدادهای فرهنگی است. اما تا کنون در جشنواره امسال، شاهد بوده‌ایم که بسیاری از خبرنگاران تنها در سالن‌هایی حضور پیدا کردند که اجراهای پاپ در آن‌ها برگزار می‌شود و سایر سبک‌های موسیقی را نادیده گرفتند. این رفتار باعث شد که اجراهای مهم موسیقی سنتی، نواحی، کلاسیک و ارکسترال در رسانه‌ها بازتاب چندانی نداشته باشند. این در حالی است که موسیقی پاپ به دلیل ویژگی‌های خاص خود، همواره مخاطبان زیادی دارد و نیازی به تبلیغ مضاعف از سوی رسانه‌ها ندارد.
موسیقی نواحی، که یکی از گنجینه‌های فرهنگی ایران محسوب می‌شود، در جشنواره امسال اجراهای بسیار ارزشمندی داشت. هنرمندانی که سال‌ها در عرصه موسیقی بومی فعالیت کرده‌اند، با کمترین میزان توجه رسانه‌ای به اجرا پرداختند و این نشان می‌دهد که خبرنگاران از وظیفه اصلی خود یعنی ارائه گزارش جامع از جشنواره غافل شده‌اند. چنین رویکردی باعث می‌شود موسیقی نواحی که نیازمند حمایت بیشتر رسانه‌هاست، به‌تدریج به حاشیه رانده شود و نسل‌های آینده با آن کمتر آشنا شوند.
تأثیر منفی بر موسیقی جدی(غیر پاپ)
نادیده گرفتن موسیقی جدی و فاخر در رسانه‌ها می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر فرهنگ موسیقایی کشور بگذارد. موسیقی کلاسیک و ارکسترال، که با زحمت فراوان و هزینه‌های بالا اجرا می‌شود، به حمایت و پوشش خبری نیاز دارد تا بتواند در میان مردم جایگاهی پیدا کند. اگر خبرنگاران تنها به اجراهای پاپ توجه کنند، این تصور غلط در جامعه شکل می‌گیرد که سایر سبک‌های موسیقی ارزش کمتری دارند و نیازی به شنیدن و حمایت از آن‌ها نیست.
از سوی دیگر، بسیاری از هنرمندان موسیقی سنتی و تلفیقی که سال‌ها برای ارتقای سطح کیفی آثار خود تلاش کرده‌اند، به دلیل نبود پوشش رسانه‌ای مناسب، با چالش‌هایی مانند کاهش مخاطب و نبود حمایت مالی مواجه می‌شوند. درحالی‌که اگر رسانه‌ها رویکردی متعادل‌تر داشته باشند، می‌توانند به ترویج این سبک‌های ارزشمند کمک کنند و از تک‌بعدی‌شدن فضای موسیقایی کشور جلوگیری کنند.
نقش رسانه‌ها در هدایت ذائقه موسیقایی جامعه
رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری سلیقه موسیقایی مردم دارند. هنگامی‌که رسانه‌ها به‌صورت یک‌جانبه فقط از یک سبک موسیقی حمایت می‌کنند، به‌مرور مخاطبان نیز به همان سبک گرایش پیدا می‌کنند و سایر سبک‌ها به حاشیه می‌روند. این اتفاق باعث می‌شود که هنرمندانی که در زمینه موسیقی‌های هنری‌تر فعالیت می‌کنند، نتوانند دیده شوند و درنهایت، آثار ارزشمند آن‌ها از جریان اصلی موسیقی کشور حذف شود.
موسیقی پاپ، به دلیل ماهیت سرگرم‌کننده خود، همیشه طرفداران زیادی دارد، اما این به آن معنا نیست که سایر سبک‌ها نباید موردتوجه قرار گیرند. رسانه‌ها باید با اتخاذ رویکردی جامع، تمام جنبه‌های موسیقی کشور را پوشش دهند و اجازه ندهند که تنها یک سبک بر سایر سبک‌ها غلبه پیدا کند. در غیر این صورت، جشنواره‌ای که باید محل نمایش تنوع موسیقایی باشد، به رویدادی تک‌بعدی تبدیل خواهد شد.
راهکارهایی برای بهبود وضعیت پوشش رسانه‌ای جشنواره موسیقی فجر
برای جلوگیری از تکرار این رویکرد نادرست در دوره‌های بعدی جشنواره موسیقی فجر، لازم است که تغییراتی در نحوه پوشش خبری این رویداد ایجاد شود. برخی از راهکارهای پیشنهادی شامل موارد زیر است:
- ایجاد تعادل در پوشش خبری: رسانه‌ها باید سیاستی اتخاذ کنند که تمام سبک‌های موسیقی را به‌صورت برابر پوشش دهند. برای این منظور، می‌توان از خبرنگارانی با تخصص‌های مختلف برای گزارش از بخش‌های متنوع جشنواره استفاده کرد.
- الزام خبرنگاران به حضور در اجراهای مختلف: جشنواره می‌تواند با ارائه کارت خبرنگاری ویژه، حضور خبرنگاران را در بخش‌های مختلف جشنواره الزامی کند تا تنها به یک یا دو سبک خاص محدود نشود.
- تشویق به انتشار نقدهای تخصصی: رسانه‌ها می‌توانند با انتشار مقالات تحلیلی درباره اجراهای موسیقی کلاسیک، نواحی و سنتی، توجه بیشتری به این سبک‌ها جلب کنند و به ارتقای سطح آگاهی موسیقایی جامعه کمک کنند.
- برگزاری نشست‌های رسانه‌ای درباره اهمیت تنوع موسیقایی: گفت‌وگو با موسیقی‌دانان و پژوهشگران می‌تواند نقش مؤثری در افزایش درک خبرنگاران از اهمیت پوشش جامع موسیقی داشته باشد.
- توجه به موسیقی به‌عنوان یک عنصر فرهنگی مهم: موسیقی صرفاً یک ابزار سرگرمی نیست، بلکه بخشی از فرهنگ و هویت یک جامعه است. بنابراین، رسانه‌ها باید به رسالت فرهنگی خود در حفظ و ترویج موسیقی‌های فاخر توجه بیشتری داشته باشند.
نتیجه‌گیری
جشنواره موسیقی فجر باید بازتاب‌دهنده تنوع موسیقایی کشور باشد، اما پوشش خبری یک‌جانبه در چهلمین دوره آن نشان داد که خبرنگاران و رسانه‌ها در انجام وظیفه حرفه‌ای خود کوتاهی کرده‌اند. تمرکز بیش‌ازحد بر موسیقی پاپ، نادیده‌گرفتن موسیقی فاخر و سنتی، و کم‌رنگ‌شدن اجراهای ارزشمند، پیامدهای منفی دارد که در درازمدت می‌تواند به تضعیف فرهنگ موسیقایی کشور منجر شود.
رسانه‌ها باید به رسالت خود در اطلاع‌رسانی بی‌طرفانه عمل کنند و همه سبک‌های موسیقی را به‌صورت برابر مورد توجه قرار دهند. تنها در این صورت است که جشنواره موسیقی فجر می‌تواند جایگاه واقعی خود را به‌عنوان رویدادی فراگیر و ارزشمند حفظ کند و نقش مهمی در ارتقای سطح موسیقی ایران ایفا کند.