سینماسینما، مازیار معاونی
اصطلاح رویا فروشی و نمایش وضعیت گل و بلبلی اولین بار برای توصیف فیلم های عامیانه تجاری دهه چهل خورشیدی استفاده شد که ندامت شخصیت های منفی و بازگشت آنها به دامان خانواده و برقرار شدن صلح و صفا در پایان آنها، درست در نقطه مقابل اتمسفر جدی تر و ملموس تر و البته سرنوشت تلخ ضدقهرمانان آثار موسوم به موج نویی قرار می گرفت. اما اینکه پس از گذشت نیم قرن از پایان دوران اوج ساخت آن قبیل آثار که با واژه ی عمومی” فیلمفارسی” توصیف می شوند به سادگی برای آثاری همچون سریال «تاسیان» از همان واژگان استفاده شود و به بهانه نمایش دورانی از حیات اجتماعی کشور که هنوز با چند ماه ملتهب منتهی به وقوع انقلاب فاصله داشته سریال به رویافروشی و گل و بلبل سرایی متهم شود از آن حرف هاست!!!
نگاهی به سیر تحولات سیاسی/اجتماعی در دوران منتهی به انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران و حتی فراتر از آن در اکثریت دیگر انقلاب ها و تحولات وسیع اجتماعی نشان می دهد که تا قبل از شعله ور شدن آتش انقلاب ها که عامه مردم را درگیر کرده اند صرفا فعالان سیاسی و شاید درصد اندکی از شهروندان مرتبط با آنها به شکل گسترده درگیر التهاب آن هم نه از نوع بسیط و همه جانبه ی آن بوده اند و سایرین از کسبه بازار گرفته تا کارمندان عادی مشاغل دولتی و…زندگی آرامی را البته متناسب با ظرف زمانی و مکانی شرایط زیست خود تجربه می کرده اند. بنابراین اینکه دختران جوان در دوران دور از حجاب اجباری، پوشش های رنگین و کلاه های زیبا و چشم نواز بر تن و سر داشته باشند، در غیاب نیروهایی که بعدها به آمرین به معروف شهره شدند به راحتی با هم کلاسی های مذکرشان گپ بزنند و شوخی کنند و یا به اقتضای شور دوران جوانی، حتی در عین تعلق به یک خانواده اشرافی،افکار انقلابی و روشن فکر مآبانه هم در سر بپرورانند و به جلسه ی هنری/ شبه سیاسی بروند که در آن بهرام بیضایی سخنرانی می کند الزاما به معنای رویا فروشی نیست. تمام اینها در روزگارانی اتفاق افتاده که نسل پدران و مادران ما آن را از نزدیک دیده و لمس کرده اند و حتی بدون استناد به اسناد مکتوب هم می توان با روایات منتسب به تاریخ شفاهی صحت آنها را اثبات کرد.
از اینها گذشته نمایش بگیر و ببندها و تعقیب و مراقبت های ساواک، نمایش فساد در ساختار اداری که حتی به بایگانی نشینی یک کارمند رده بالای ساواک بنا به اعمال نفوذ می انجامد و نمایش فضای امنیتی دانشگاه را چگونه می توان به رویافروشی ربط داد؟ از کجای ساخته پاکروان الزاما چنین بر می آید که دانشجویان جوان مخالف حکومت پهلوی مسبب شرایطی هستند که امروز دامنگیر مملکت شده است؟ با این متر و معیار که می توان تمام انقلابیون دوران تاریخ در پهنه گسترده جهانی را به سلابه کشید؟ پس لابد انقلابیون گرسنه و تحت فشار انقلاب فرانسه هم مسبب اصلی به قدرت رسیدن ناپلئون بناپارت و تمام مصائب ناشی از جهانگشایی های جاه طلبانه او بوده اند و یا به همین منوال انقلابیون روسیه تزاری را باید مسبب دیکتاتوری استالینی دهه های بعد تلقی کرد!!!
اتفاقا «تاسیان» به رغم تمام قوت و ضعف هایش چنین نکرده و تنها یک عشق دشوار در یک زمانه دشوار را روایت نموده است. می گویند چرا تا اندازه ای ارجاعات تاریخی داده و دیگر ادامه نداده؟ بدیهی است که وقتیتاریخ سیاسی در روایت داستان نقشی تاثیرگذار دارد باید از ارجاعات تاریخی بهره گرفت اما گونه غالب اثر عاشقانه است نه تاریخی صرف، پس دوز تاریخی آن باید به اعتدال باشد تا خط اصلی عاشقانه اش را تحت الشعاع قرار ندهد این موضوع پیچیده ای نیست. بهتر است آنچه را که می بینیم تحلیل کنیم نه آنچه را که دوست داریم ببینیم
مازیار معاونی