سینماسینما، آرش عنایتی
چنانچه با این نظریه همراه باشیم که هر اندیشمندی در واقع پیشنهادی از چگونگی و چگونه دیدن جهان بر جهانیان عرضه میکند آنگاه میتوان میشل فوکو را نظریهپرداز قدرت دانست به این معناکه او پیش و بیش از هر چیز در این دنیا بر چگونگی تشکیل و تشکلهای نهادهای قدرت متمرکز بود روابط پیچیده درونی و بیرونی این نهادها با هم و از سوی دیگر با نظام اجتماعی که آن را تشکیل دادهاند و به آن شکل میدهند. به همین سبب نهادهایی چون تیمارستان، زندان، مدرسه و … نقش پررنگی در نوشتههایش دارند. به گمانم فیلم “اتاق دبیران” از این زاویه دید قابل تامل و بررسی است.
روایت فیلم، داستانِ کلارا معلمی است که به تازگی در مدرسهای مشغول به کار شده است.(کلارا به عنوان معلم ریاضی و ورزش در حقیقت مسئول تربیت دو وجه مکملِ انسانی و جسمانی دانشآموزان است. بنابراین در کلاس ریاضی از طریق آموزش تجمیع اعداد کوچک و در نتیجه رسیدن به یگانگی؛ و در تمرین ورزشی از طریق همدستی و اتحاد؛ تعامل، تعادل و یکپارچگی را آموزش میدهد) لیکن در همین مدت کوتاه کارش در مدرسه، سلسلهای از دزدیهای خُرد در آن روی داده است. طبیعتا نوک پیکان اتهام بر ضعیفترین قشر این اجتماع(یعنی دانشآموزان، صحنهی بازجویی از نمایندگان کلاس تا گرفتن اعتراف) و به اضعاف مضاعف بر دانشآموز مهاجر نشانه رفته است. هرچند که این نشانهروی خطاست اما به درستی نشانهای از ناتوانی و توان به خطا رفتهی نظامی بزرگتر (در اینجا مدرسه به عنوان نهادی دموکراتیک) است. کلارا با بازی لئونی بِنِش، در حقیقت دبیری است که قصد دارد بر ساختارهای داد و مدارا عمل کند اما از سوی مجموعه ساختارهای قدرت(روزنامهی مدرسه به عنوان حوزه عمومی و مجموعهی دبیران به عنوان حوزهی خصوصی) چنان مورد فشار قرار میگیرد که دادش را درمیآورند! اینجاست که مدرسه متاثر از دیدگاههای مدرن به طور نمادین تصویری از رابطهی گستردهتر اجتماعی را نمایان میسازد. روزنامهی مدرسه و تعامل و تقابلاش با دبیران و تدبیرش در افشاگریها چون آتشفشانی بر این بحران عمل میکند که بر آتش تعصب میافزاید(نقش رسانه و سانسور) از طرفی تقابل والدین علی(به عبارت بهتر والدِ علی) و نگاه مدرسه در برخورد با موضوع به بهترین شکل، سست بنیادی بنیان این نهاد -مدرسه و در نگاه کلیتر اجتماع دموکراتیک- را ترسیم میکند. اگر پدرِعلی با خشونت(تهدید به تنبیه شدید بدنی) به خیالاش مانع از ارتکاب جرم است -همان خشونتی که مسلما از آن گریخته و به سوی جامعهای مدرنتر مهاجرت کرده!- اینجا و در مدرسه، با تزویر(گرفتن نام از نمایندهها) و تفتیش(وارسی کیفهای دانشآموزان) ظاهرا قرار است رادعی بر اعمال مجرمانه باشند اما در حقیقت نوع دیگری از استبداد و خشونت و نسبتاش با جامعهای بزرگتر را مجسم میسازند.
فیلم اتاق دبیران چون اغلب فیلمهای متاثر از سینمای فرهادی با اتفاقی کوچک آغاز میشود که در ادامه تلاش هر چه بیشتر قهرمان داستان بر حل مساله با روشهای معقول و درست، بیشتر بر انحلال راه حلهایش و بغرنجتر شدن مساله و رنج افزونتر کاراکترش برای پیداکردن راه حل تازه میانجامد(فیلمساز از طریق نماهای تعقیبی از کلارا در راهروهای بی انتهای مدرسه، اشارتی بر حرکت بیپایان و بی سرانجامِ کلارا در این نظامِ حقوقی و مدنی میکند). این همه، به شکل استعاری در آن آموختن بازی با مکعب روبیک مستتر است. که به هم ریختن یک سطح، سطوح دیگر را نیز از ریخت میاندازد و این دگرگونی به شکلی متسلسلوار سطوح دیگر اجتماع را درسلسلهای بی پایان از تغییر دیگرگون میکند. از این رو تقریبا مطابق با آموزههای فوکو، اینجا هم “قدرت متضمن مقاومت است” لذا چینش مجدد این نظام به دست هوشمندترین فرد آن است. همان که این نظام را بر نمیتابد و بر آن میآشوبد بنابراین بی جهت نیست که در آن نمای سورئالِ پایانی، بر این نکته تاکید میشود.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- سقوط قهرمان، فروپاشی جامعه/ نگاهی به فیلم «اعدام»
- تبانی ابر قدرتها و تباهی ملتها/ نگاهی به فیلم «در سایه»
- این همانی سوژه و ابژه/ نگاهی به فیلم «چه کسی برایت آواز میخواند»
- خرافهزدایی علاءالدین!/ نگاهی به فیلم «سیدالمجهول»
- تا ابد، متهم!/ نگاهی به مستند «هارلان: زیر سایه زوس یهودی»
- قانون شفا!/ معرفی فیلم «مورفین»
- «آقای کلاین»؛ تلاش برای زدودن یک اشتباه
- بستن باب نسیان و گریز!/ نگاهی به مستند «ما اکنون نخواهیم مُرد»
- در کف شیر نری خونخوارهای/ غیر تسلیم و رضا کو چارهای/ نگاهی به مستند «بازدیدکنندهای از دنیای زندگان»
- پیشنهاد تماشای فیلم: «هیچ ردی باقی نگذار»/ تلاقی هنر و تاریخ
- بلبلانه نعره زن در روی گل، تا کنی مشغولشان از بوی گل/ نگاهی به فیلم «بی رویا»
- ذبحِ بی دلیل منطق در پای احساس/ کوتاه درباره فیلم «ملاقات خصوصی»
- «علفزار»؛ مملو از علف هرز!
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
آخرین ها
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان»
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود