سینماسینما، عزیزالله حاجی مشهدی
این روزها که بر پردهی سینماها، کارهایی جز نمونههای کم بها و نازل نمیبینیم و از فیلمهایی که واجد ارزشهای فرهنگی -هنری و فنی باشند، نمیتوان نشانهیی یافت، تماشای برخی از نمایشهای روی صحنه، برای من جایگزین مناسبی است تا از دنیای فیلم و تئاتر فاصله نگیرم. با این همه، حتی در جریان تماشای نمایشهای چند ماههی اخیر نیز، فرقی نمیکند که در تماشاخانهی سنگلج اجرا شود یا در تالار حافظ و تئاتر شهر، خالی بودن تالارهای نمایشی، دل آدم را به درد می آورد. البته تعجبی هم ندارد. در جایی که با جمعیت ۷۰ یا ۸۰ میلیونی، کتابهایش با شمارگان ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ نسخه به چاپ میرسد، تماشای یک نمایش در جمع ۱۰ یا ۲۰ نفره، آن هم کاری که حاصل تلاش و تمرین شبانهروزی و گاه چند ماههی یک گروه از دلشیفتگان هنر نمایش بوده است، نباید چندان هم شگفتی آفرین باشد.
تماشای نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند» به نویسندگی، طراحی و کارگردانی نیما گودرزی در تالار حافظ نیز برای من با همین حسّ و حال همراه بود که گویا متاسفانه حتی دانشجویان رشتههای سینما و تئاتر و منتقدان و نمایشنامه نویسندگان و کارگردانان هنرهای نمایشی هم این روزها رغبت چندانی برای تماشای کاری تازه از دوستان همصنف و همگروه خود ندارند! این تاسف زمانی پُررنگتر و جدیتر و صد البته آزاردهندهتر میشود که بدانیم، بخشی از درآمد و دستمزد کار هنری افراد یک گروه نمایشی که قرار است در شرایط بد اقتصادی و افزایش عنان گسیختهی هزینهها، صرف هزینههای کمرشکن زندگی امروزشان بشود، باید از محل درآمد ناچیز همین نمونه کارها تامین شود! به همین روی، بسیاری از این هنرمندان، تنها به جُرم دوست داشتن تئاتر، بدون کمترین حمایت و پشتیانی مادی و معنوی، مجبورند که با سیلی صورتشان را سرخ نگه دارند.
نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند» با برداشتی آزاد از دو نمایشنامهی بسیار معروف «ماراساد» (Marat / Sade) نوشتهی پتر وایس (Peter Weiss) نمایشنامهنویس و نقاش و فیلمساز تجربی سوئدی، زادهی آلمان و «لیرشاه» (King Lear) اثر مشهور و تراژدیک ویلیام شکسپیر (William Shakespeare) میکوشد تا در ترکیبی تازه که تلفیقی از اجراهای کلاسیک و نوآوریهای خلاقانه و تجربهگرایانه (Experimental) و نمایش مدرن (Modern theater) را به رُخ میکشد، آمیزهیی از فضایی سرشار از تضادها و تناقضها را به تماشا بگذارد. ازسویی، در حالی که در قلب پاریس، انقلابیونی پرچم آزادی را با شور و شوق در هوا میچرخانند و شادی و پایکوبی میکنند، از سویی دیگر، رنج گرسنگی و بیعدالتی و نالههای دردناک همان آدمها، گوش فلک را کر میکند! شاید تنها دلخوشی این آدمها، یک دقیقه چشم بستن و پناه بردن به رویا و به خاطر آوردن روزهای شیرین کودکیشان باشد! جایی که بازیگران نمایش، همراه با حرکات بازیگوشانه که به راه رفتن خوابگردها شباهت دارد، همسرایی می کنند که:
«کاش میشد یه دقیقه چشم هامون رو ببندیم و به بچگیمون برگردیم!»
اما، همگی به خوبی میدانند که خیلی زود باید از این خواب شیرین و کوتاه، بیدار شوند و دوبار به دستهای خالی و به شکمهای گرسنهی خود بیندیشند! این واقعگرایی تلخاندیشانه را شاید بتوان جانمایهی نمایشنامهی ماراساد دانست که به گونهیی در محتوای درونمایهی خود یک حرف بزرگ سیاسی – تاریخی را که به انقلاب فرانسه یعنی بزرگترین رویداد سیاسی اجتماعی اروپا مربوط میشود، با نگاهی روانکاوانه مطرح میکند. به گونهیی که چهرهی رنجدیدهی انسان امروزی را که غرق در تنهایی خویش است و از اصالت خود بسیار دورافتاده است، در این نمایش به تماشا گذاشته میشود. تا آنجا که ردّ پای اندیشههای فیلسوفان بزرگِ اگزیستانسیالیست، همچون ژان پل سارتر (Jean-Paul Sartre) را با تاکید بر «اصالت بشر»، به ما یادآوری میکند که به روشنی میگوید: «ما محکومیم به آزادی؛ به این معنا که هیچ انتخابی نداریم جز این که انتخاب کنیم و بار مسئولیت انتخابمان را به دوش بکشیم.»
فضاسازی داستان نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند» در یک تیمارستان، با نقشآفرینی بازیگرانی که همچون بیماران روانی روی زمینِ کف آسایشگاه غلت میزنند و بیتابی میکنند، در قالب آدمهایی که گویی در چنبرهی عقل و جنون سرگردان شدهاند، نمایش را به روایتی دردانگیز از هستی انسان معاصر تبدیل کرده است که در چنگِ تقدیری ناخواسته اسیر شده است!
نمایش، در غیاب شخصیت لیرشاه (با بازی نیما گودرزی) که برای به تماشا گذاشتن چهرهی دراماتیکِ شخصیت جنونآمیز شاه لیر، حضوری کوتاه دارد، با ۷ بازیگر محوری- ۴ زن و ۳ مرد- که در بیشترین بخشهای نمایش، در کنار یکدیگر گویی نقش همسرایان یک گروه آواز را برعهده دارند، توانسته است تماشاگر خود را در فضایی ساده و بدون زرق و برق، به آدمهای سرگشته در میان دایرهی عقل و جنون، به خوبی نزدیک کند و در حالی که بخش عمدهیی از احساسات آدمهای نمایش با زنجمورهها و بُغضهای فروخورده و فریادها و خندههای جنونآمیزشان، واگویه میشود، مخاطب نمایش را نیز با دردهای خود همراه میکنند.
در نمایشهایی از این دست، بیتردید هیچ یک از بازیگران برای بازی گرمتر و گیراتر خود مزیتی بر دیگر بازیگران ندارند. مهمترین امتیاز این گونه کارهای گروهی به هماهنگی و هم آوایی درست بازیگران برمیگردد که خوشبختانه در این نمایش، همهی بازیگران به خوبی از عهدهی آن بر آمده بودند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- شورِ زندگی و جادوی سینما/ نگاهی به کتاب «ریو براوو»
- زیر سایه ترس و بی اعتمادی!/ نگاهی به نمایش «خمره»
- کالبد شکافی کارنامهی سینمایی بهرام بیضایی/ نگاهی به کتاب «موزاییک استعارهها»
- از «پلّکان» تا «شب، روی سنگفرشِ خیس»، در هفت پرده!/ نگاهی به نمایش «پرده در پرده»
- آرزوهای بر باد رفتهی عدالتجویی!/ نگاهی به نمایش «شب، روی سنگفرش خیس»
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- در فاصلهی خُنَک شدنِ یک استکان چای داغ!/ نگاهی به فیلم «وقتی خروس خواند»
- نمایشِ فروپاشی اشرافیّتِ پوشالی/ نگاهی به نمایش «باغ آلبالو»
- باورِ مرگ، در زمانی به کوتاهی یک زمین لرزه!/ نگاهی به فیلم «قطع فوری»
- دریغا و درد/ در سوگ کیومرث پوراحمد
- به بهانه روز جهانی آگاهی از «لُکنتِ زبان»/ سینما و پدیده زبان پریشی
- گفتگوهای اختصاصی تصویری سینماسینما با هنرمندان و منتقدان درباره سیدابراهیم اصغرزاده (بخش اول)
- عزیزالله حاجی مشهدی: هفت آشفتهترین برنامه سینمایی تلویزیون است
- گونه شناسی سینمای اجتماعی
- «نمای نزدیک»/ اهمیتِ شخصیت در داستان و فیلمنامه
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید