سینماسینما، افشین اشراقی
اواخر «پیرپسر» جایی که رعنا بیاختیار سوار ماشین غلام شده است، جلوهای صوتی برجسته میشود: جرنگجرنگِ آویزِ آینهی وسطِ ماشین، کراسفید میشود به بادزنگی چوبی که مزین شده است به پسآوایی.
این جلوهی صوتی اگر بهتنهایی و تنها متکی به صحنهی مزبور سنجیده شود، شاید زائد و بیمورد و تزئینی به نظر برسد. اما ما آوای بادزنگ (آویز چوبی) را قبلتر شنیدهایم. در فیلم حضور دارد. روی بالکن خانهی رعنا. همان شبی که رعنا با غلام و پسرانش دورِ میز نشستهاند و شام میخورند. حالا، با در نظر گرفتن صحنهی شام، جلوهی صوتیِ توی ماشین توجیه پیدا میکند و حس و کارکردش پررنگ میشود.
کاشت و برداشتِ یک صدا، یا تکرارِ دوبارهی جلوهی صوتی بهخصوص، از تمهیدهایی است که در طراحیِ صدایِ فیلمها زیاد کاربرد دارد. نگارنده همین تمهید را در فیلم «متری شیشونیم» بررسی کرده است، که مطلبش در سینماسینما منتشر شده است. اگر بنا بر مقایسه باشد امیرحسین قاسمی در مقامِ طراحِ صدای «متری شیشونیم» بهتر توانسته دو صحنه/ موقعیتِ دور از هم را به یکدیگر پیوند بدهد و بینشان پُلی بنا کند. به گمانم «متری شیشونیم» روی لحظههای مهمتری دست گذاشته و اهمیتشان را بیشتر دریافته است.
خیلی خوب میشود اگر بتوانیم با صدا یا هر عنصر/ ابزارِ دیگری حس و تجربهای را متناسب با متن به مخاطب انتقال دهیم و پیوند و پرسشی را در ذهناش ایجاد کنیم. «پیرپسر» بین دو صحنهی ماشین و میزِ شام پیوند ایجاد کرده است و به دنبالاش برای مخاطبانِ نکتهسنج پرسشهایی را. مثلاً اینکه چه ارتباطی بین این دو صحنه هست؟ چه احساس مشترکی درونشان نهفته؟ حسوحال شخصیت(ها) در آنجا چه بوده و اکنون چه؟
اما نگارنده به پاسخِ روشنی نرسیده است. شاید کارکردِ بادزنگِ چوبی صرفاً در همین حد در نظر گرفته شده که تأکیدی باشد بر رابطه و فاصلهی رعنا و غلام، تا آنها را کنار هم بگذاریم و به مسیری که طی کردهاند کمی فکر کنیم: از دو طرفِ میز تا حالا کنار هم توی ماشین. مضاف بر اینکه سنگینیِ صدای آویز/ بادزنگ روی رعنا است. که گویی وجهی سحرانگیز و رازآلود به او میبخشد. انگیزهها و احساسات رعنا ناواضحتر از باقی شخصیتهاست: روحیهای که برای مثال موقعِ قدمزدنِ شبانه در خیابان، علی (حامد بهداد) را به هم میریزد و او را گلهمند میکند در خصوص رفتارِ رعنا در مهمانی که کمی قبلتر آنجا بودند. با این شرح، به نظر میرسد که آن صدا ما را دعوت میکند تا دقیقتر به احساسات رعنا بنگریم و در احوالاتاش بیشتر مکاشفه کنیم.