سینماسینما، امیرعلی نصیری

 «ناگهان درخت»/ کالت* دهه پنجاهی‌ها

ناگهان درخت داستان زندگی مردی میانسال به نام فرهاد است که پیمان معادی نقش آن را بازی می‌کند؛ قصه فیلم از زبان خود او و در قالب اعتراف در پیش یک روانشناس بیان می‌شود که زندگی‌اش با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه بوده است.

می‌توان سطرها درباره قاب‌بندی‌های زیبا، حرکت‌های بطئی دوربین،‌ کمپوزیسون‌های طلایی یا موسیقی زیبای ناگهان درخت نوشت و حس نوستالژیک آن را ستود. یا پیش‌بینی کرد که این فیلم در آینده تبدیل به کالتِ دهه پنجاهی‌ها می‌شود؛ با این حال، چه این فیلم را خودزندگی‌نامه (اتوبیوگرافی) یا شخصی بدانیم یا ندانیم، متأسفانه همچون در دنیای تو ساعت چنده؟ آن را دوست نداشتم.

* فیلم کالت (Cult Film): فیلمی‌ است معمولاً جدا از جریان اصلی سینما با جامعه‌ای از طرفداران پروپاقرص که هواداران فرقه‌ای فیلم را تشکیل می‌دهند. چه چیزی یک اثر را «کالت» می‌سازد؟ اُمبرتو اِکو پاسخ می‌دهد که برای احراز چنین موقعیتی، عشق‌ورزیِ مخاطبان شرطی اساسی اما ناکافی‌ است؛ اثر هنری باید جهانی خودبسنده به ارمغان آورد تا طرفدارانش بتوانند شخصیت‌ها و رویدادها را همچون جنبه‌هایی از جهان محفلی و فرقه‌ای خود یادآوری و نقل کنند.

 «مَنک» ساخته دیوید فینچر/ ماجرای «همشهری کین»

به هر اثر هنری می‌توان از دو جنبه نگریست: فرم و محتوا؛ به عبارت دیگر، فیلم می‌خواهد چه چیزی را چگونه به تماشاچی بگوید؟ به لحاظ محتوایی، منک روایت‌کننده داستان هرمن جی منکویتز است؛ زمانی که فیلمنامه همشهری کین (۱۹۴۱) را می‌نوشت و چالش‌هایی که با اورسن ولز و دیگران داشته است. منک (زاده ۷ نوامبر ۱۸۹۷ و درگذشته ۵ مارس ۱۹۵۳) فیلم‌نامه‌نویس و نویسنده اهل ایالات متحده آمریکا بود. وی بین سال‌های ۱۹۲۶ تا ۱۹۵۲ میلادی فعالیت می‌کرد. او به ‌طور مشترک با اورسن ولز جایزه اسکار بهترین فیلمنامه ابداعی (اورژینال) را برای همشهری کین از آن خود کرد.

اما به لحاظ فرمی، دیوید فینچر در این فیلم تلاش جنون‌آسایی داشته تا با وسواسی کوبریک‌گونه ظاهر کارش (از همان تیتراژ ابتدایی) شبیه به همان برهه زمانی باشد که ماجرای فیلم در آن می‌گذرد؛ یعنی فیلمی با مولفه‌های گرایش کلاسیک در دوران طلایی هالیوود و زمان فرمانروایی استودیوها بسازد.

با عنایت به شرایط سال جاری میلادی، توقف تولید اکثر پروژه‌های سینمایی و عدم نمایش فیلم‌های قابل‌توجه، می‌توان پیش‌بینی کرد که از این فیلم در فصل جوایز استقبال شود؛ در رشته‌های بهترین فیلم، فیلمبرداری، صدا و بازیگر مرد اصلی. منک فیلمی است که برای ساختش زحمت زیادی کشیده شده است و اگر با تاریخ سینما و مقطعی که فیلم در آن می‌گذرد آشنا باشیم، بیشتر از آن لذت می‌بریم.