سینماسینما، محمد نبهان*
کتاب «سینمای بیچیز» نوشته حبیب باوی ساجد اثری متشکل از یادداشتهای روزانه چگونگی مقدمات فیلمبرداری فیلم سینمایی «سامی»، پرداختن به امور مربوط به فیلمبرداری، راهیابی به جشنوارههای اروپایی و آفریقایی، نقد و نظرِ هنرمندانِ برجسته همچون امیرنادری، احلام مستغانمی و… است.
کتاب کاملاً «بیچیز» و در عین حال بیقاعده بنظر میآید؛ کتابی که ساختار کتابهای همانند خود را در هم شکسته و بیآلایش و در عین حال سمبلیک به جریان هنری / سینمایی میپردازد. کتابی که روزشمار حوادث یک کارگردان و نویسنده «بیچیز» را با تمام مشکلات پیش رویش را گام به گام شرح میدهد. بیقاعدگی، بیتکلف بودن و در میدان «جامعه بیچیزان» بودن خاصیت این قلم بر شمرده میشود. از منظر جامعهشناختی ما با کُنشگری روبهرو هستیم که در بستر خودٍ میدان، هویت خویش را یافته و خود را با آن بازتعریف میکند، لذا سمبلیک بودن در این خوانش نمیتواند غیرمنطقی و دور از ذهن فرض شود. از سوی دیگر گفتمان خویش را از سطوح مختلف با زوایای متفاوت عُریان میکند و معتقد است که برای کُنش هنری در بستر هنر باید به خویشتن خویش بازگشت و روایتهای بومی را برجسته کرد. در حقیقت این نوع گفتمان، عکسالعملی در برابر کنش دیگری به حساب نمیآید، بلکه این کنش خود زائیده تحرک اجتماعی پیوستهای است که در خود کنشهای جدی «من کیستم؟» را مرتباً بازتولید میکند و در عرصه صحنه به ماگوشزد میکند.
این نوع اندیشهورزی در ساحت هنری به دنبال روایتسازی نیست؛ بلکه همانند یک مشاهدهگر همه چیز را همان گونه که هست، روایت و درست پا به پای رخدادهای اجتماعی از درون و بیرون حرکت میکند و قائل به روتوش ماحصل حوادث نیست و در همان حال با مفهوم «همهچیز» برای یک روایت جذاب و دیدنی مخالف است.
به طور مشخص فاصلهگیری نگارنده کتاب مورد مناقشه، از جذب سرمایه اقتصادی برای هنرورزی به عنوان یک عنصر مداخلهگر که میتواند آن مولفه «بیچیز بودن» را مورد تعرض قرار دهد، به مثابه هشدار دانسته و آن را یکی از عوامل جدی در عدم برقراری یک «گفتمان پویا» و دوسویه میان مخاطبین و هنرورزان بر میشمرد. کما این که توسعه ابزارهای تکنولوژی و تطور مهارتهای فنی هنرورزی را نیز از این مسئله مستثنی نمیداند. لذا باید تاکید کرد که وی گفتمانی با نمایهی هنری اما با امیال اقتصادی و یا تکنولوژی را در دنیای مدرن کنونی به عنوان مبنایی تبیین میکند که به ناچار اثر خلق شده را از غایت هنری و اجتماعی خود دور میکند. بدین سان حبیب باوی ساجد کارگردان اهوازی معتقد است که خلق اثر هنری عُریان و یا «بیچیز» که اتفاقاً همه آن چیزهای غیرحقیقی را در برندارد و در عصر پسامدرن به عنوان یک مفهوم جدید پا به عرصه هنری و اجتماعی گذارده است، میتواند خود «هنر» باشد.
از منظری دیگر هوشمندی نخبگانی عرصه هنری در قبال پرداخت متخصصانه به یک بسته هنری و روایت آن به صورت کاملاً حرفهای، میتواند آزادی پذیرش روایت نویسنده اثر را از وی برباید و اغواگرانه مخاطب را به نقطهای بکشاند که میل دارد. از این رو میتوان مفهوم «سینمای بیچیز» را از منظر حبیب باوی ساجد با مفهوم آزادی در پذیرش و تامل در روایت مطروحه از سوی مخاطبین، همگام با عُریانی از امیال مالی و اغواگرایانه در بُعد تکنولوژی هنری (در بستر غیرضروری) گره زد.
*پژوهشگر علوم اجتماعی
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- راوی تلخاندیش و صادق جنوب/ درباره اصغر عبداللهی
- اینجا ترس، شام و ناهار و صبحانه آدمهاست!/ معرفی کتاب «گالری اجساد»
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- تنهایی، وجه اشتراک بشریت/ برای کیومرث پوراحمد
- سیستان و بلوچستان و فقدان پرداختن فیلمسازانِ محلی به زادبوم/ نگاهی به فیلم «هوک»
- مطالعات سینمایی یا تحصیلات سینمایی؟/ تأملی بر ترجمهی کتابهای سینمایی
- داستانِ شیفتگی/ معرفی کتاب «افسون پردهی نقرهای»
- «سرگرمی آدمکش» هیچکاک ترجمه و منتشر شد
- ترسها، تردیدها و تنهاییهای یک زن/ نگاهی به کتاب «دفترچهی ممنوع»
- کتاب «سینمای بی چیز» منتشر شد
- خیالبافانِ رویابین/ نگاهی به کتاب «حکایت مردان خاکستری سینما»
- تلنگری به جامعه ایرانی/ نگاهی به کتاب «چای سبز در پل سرخ»
- کتاب «تغییرات فرهنگی و اجتماعی» به بازار نشر آمد
- معرفی کتاب؛ «عکاسی، روشی برای مطالعات اجتماعی»
- نمایش فیلم «سامی» در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم «رُم»
پربازدیدترین ها
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- بازگشت مهران مدیری با یک سریال و شروعِ پیشتولید «پایتخت»
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- تایید حکم ۸ سال حبس برای رسولاف
آخرین ها
- ایزابل هوپر رئیس هیات داوران جشنواره ونیز شد
- نگاهی به ظاهر جدید؛شنل پیروز می شود یا دیور؟
- آغاز تولید فصل چهارم «زخم کاری»؛ پخش فصل سوم پس از پایان «قطب شمال»
- بازگشت مهران مدیری با یک سریال و شروعِ پیشتولید «پایتخت»
- تایید حکم ۸ سال حبس برای رسولاف
- فیلم کوتاه «یک روایت دقیق» در جشنواره ایتالیایی
- در برنامه خط فرضی مطرح شد؛ سیاست و جنسیت، دوایر ممنوعه اصلی در فیلمهای کمدی
- فراخوان چهاردهمین دورهی جوایز ایسفا منتشر شد
- جایزه نتپک به «گیج گاه» رسید
- حضور «باگ» در جایزه آکادمی دانشجویی اسکار
- صدداستان؛ برنامه تازه سوینا/ انتشار سه داستان کوتاه با صدای باران کوثری
- اعضای سومین دوره هیات مدیره صنف تماشاخانههای ایران مشخص شدند
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- جنون شکسپیری در زمانه ما/ نگاهی به فیلم «شاهلیر»
- «کتاب مستطاب سینما» در نمایشگاه کتاب
- کیانوش عیاری: «۸۷متر» از شبکه یک روی آنتن میرود
- باغ کتاب میزبان جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی شد
- تقدیر ویژه جشنواره اوبرهاوزن از فیلم کوتاه ایرانی
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- «عمو ماهیگیر» روی صحنه عمارت نوفللوشاتو
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال
- حضور مرکز گسترش با ۲۲ کتاب در نمایشگاه کتاب تهران
- «دیوان تئاترال» روی صحنه میرود/ آغاز اجرای نمایش «مرگ با طعم نسکافه» با حضور مسعود کیمیایی
- صعود مقاومت ناپذیر و حیرت انگیز آقای کارگردان/ نگاهی به فیلم «چهارشنبه سوری» به مناسبت سالروز تولد اصغر فرهادی