سینماسینما، محسن جعفریراد
قواعد انتخاب و داوری را همه میدانیم. چند نفر برای انتخاب فیلمها دعوت میشوند و چند نفر برای داوری و طبق سلیقه و تحلیل خودشان به فیلمها رای میدهند. پس از بدیهیات یک جشنواره است که هر چند نفر دیگری ممکن است فیلمهای دیگری انتخاب کنند و فیلمساز حق واکنش و اعتراض ندارد. اما زمانی ماجرا چالش برانگیز میشود که دریابیم چطور و طبق چه مکانیسم و معیاری مستندهای پرمخاطب یک جشنواره تخصصی جایی در بخش مستند جشنواره فجر ندارند. باید توجه داشت که منظور از مخاطب، مخاطب عام سینمای صرفاً تجاری نیست که نمونههای بیشمارش را از چندگانه اخراجیها تا سلام بمبئی شاهد بودهایم. بلکه صحبت از مخاطب خاص سینمای مستند است که یا جزو عوامل فیلم هستند، یا دانشجویان رشتههای هنری و یا علاقه مندان جدی و پیگیر سینمای مستند.
پس سه فیلم مسافران (محمود رحمانی)، زنانگی (محسن استادعلی) و دیپلماسی شکست ناپذیر آقای نادری (بهتاش صناعیها و مریم مقدم) که محبوب این مخاطبان خاص جشنواره بوده اند، طبعاً ویژگیهای قابل توجهی داشتهاند و گرنه چرا از انبوه فیلمهای جشنواره که تعدادشان به بیش از پنجاه فیلم میرسد باید این چند فیلم به سانس فوقالعاده برسند؟!
هر عقل سلیمی گواهی میدهد که حتماً این سه فیلم ویژگیهای متمایزی نسبت به فیلمهای دیگر داشته و دارند، اما سوال این نوشته اینجاست چرا این ویژگیهای متمایز در جشنواره فجر دیده نمیشود؟ هر سه فیلم نگاهی انتقادی به اجتماع دارند، یعنی دچار سانسور و ممیزی شدهاند و صلاح نبوده در جشنواره فجر باشند؟ خب جشنواره سینماحقیقت هم زیر مجموعه همین وزارت ارشاد و خطوط قرمزش هم که یکی است. پس چرا در آن جشنواره به راحتی اکران میشوند و پرمخاطب، اما در جشنواره دیگر اصلاً مجال حضور به آنها داده میشوند. فرصت نقد و تحلیل در این مجال اندک نیست اما اغلب منتقدان ویژگیهای مثبت این سه فیلم را در جشنواره تحسین کردهاند.
فرم بصری فیلم مسافران و موضع صمیمی کارگردان با مسافران ماشینش، واکاوای زیر پوست شهر در فیلم زنانگی و دغدغه های زنانی که شاید برای اولین بار تصویرشان را دیدیم و حرفهایشان را شنیدیم و روایت شوخ و شنگ و گاه ابزورد فیلم دیپلماسی… که به بهانه آرمانخواهی یک مرد، کمیت و کیفیت آرمانخواهی در یک جامعه در حال گذار را مورد واکاوی قرار میدهد.
پس هر سه فیلم کیفیت مطلوب را داشتند نه صرفاً از نظر سلیقه نگارنده بلکه همین ویژگیها در نظر منتقدان دیگر هم موجود بود و دو فیلم مسافران و دیپلماسی… مورد نظر گروه هنرو تجربه قرار گرفت و فیلم زنانگی مورد نظر داوران بخش بینالملل اما به طرز آشکاری، محافظهکاری دبیر جشنواره باعث شد دو فیلم دیگر هیچ جایی در فهرست کاندیداهای بخش ملی نداشته باشند.
این یک نشانه مهم بود و مشخص میکرد که همین نمایش این فیلمهای انتقادی هم قابل توجه است اما چه میشود که این سه فیلم در جشنواره فجر مهر مردودی میخورند؟ یعنی انبوه مخاطبان تخصصی سینمای مستند که ایستاده و گاه به دلیل ازدحام جمعیت نشسته روی زمین این سه فیلم را دیده اند، اشتباه کردهاند؟ آیا همان مخاطبان و نظیرشان قرار نیست که فیلمها را در جشنواره فجر ببینند؟ پس نیاز و دغدغه این مخاطبان کجای این انتخاب ها لحاظ میشود؟
نکته دیگر به مصاحبه مصطفی رزاقکریمی مربوط میشود که از اعضای اصلی سیاستگذاری های جشنواره است. او گفته که فیلمهای پرمخاطب برای حضور در جشنواره فجر در اولویت هستند. خب بدیهی است که حواسها به سمت سه فیلم پرمخاطب جشنواره سینماحقیقت جلب میشود که از لحاظ فنی هم کیفیت مطلوب را داشتند (بازهم با استناد بر نظر منتقدان و داوران بخش هنر و تجربه و بینالملل) پس محافظهکاری دبیر جشنواره بیشتر برجسته میشود. البته بدیهی است که هر دبیری به فکر برگزاری بیحاشیه و به دور از جنجال و بحران جشنوارهاش باشد اما نه به این قیمت که سه فیلم پرمخاطب معتبرترین جشنواره مستند در ایران کنار گذاشته شود.
درایت و شجاعت و جسارت یک دبیر در چنین بزنگاههایی مشخص میشود وگرنه فیلمهای خنثی و بدون موضع که هر ساله در جشنواره به نمایش در میآیند و مشکلی به وجود نمیآمد. در نظر بگیرید اگر دبیر جشنوارهای از آثاری که احتمالاً به دلیل ممیزی پذیرفته نمیشدند، صیانت می کرد یا حداقل با فیلمساز تعامل داشت و امکان نمایش فیلمها را به سهم خود هموار میکرد، از فیلم عیاری گرفته تا همین سه فیلم مستند، آیا در سالهای بعد از او به عنوان یک مدیر و دبیر جسور و حامی سینمای روشنگر یاد نمیشد؟ چطور این سه فیلم تنور جشنواره سینما حقیقت را داغ کردند و مدیران جشنواره پز نانهای داغشان را میدادند، حالا خودشان به کباب داغ تبدیل شدند؟!
قطعاً آیندگان درباره جسارت و ترس دبیر چنین جشنوارههایی قضاوت خواهند کرد. دبیری که در تلویزیون و روی آنتن زنده اعلام میکند که به شخصه جلوی فیلم کیانوش عیاری را گرفته است. از طرفی دیگر چرا از ۱۱ فیلم بخش مسابقه جشنواره فجر، ۷فیلم در ژانر سینمای جنگ ساخته شدهاند؟ یعنی فقط فیلمهای دفاع مقدسی در چنین جشنواره هایی فرصت دیده شدن دارند؟ مگر نه اینکه سینمای اجتماعی هم می تواند به واژه و مفهوم فجر در ترکیب جشنواره فجر ربط داشته باشد؟ آیا این تبعیض آشکار بیعدالتی در حق مستندهایی نیست که سازندگانشان بیشتر به فکر روشنگری و بازتاباندن معضلات جامعهشناختی بودند؟ آیا این رویه نمیتواند نگاه مستندسازهای تازه کار را به سمت فقط یک قالب یعنی مستتد سینمای جنگ سوق دهد؟ آیا هییت انتخاب و دبیر جشنواره به آینده این انتخابها و قوام سینمای مستند و تنوع ژانریک مستندها فکر کردهاند یا نه صرفاً قرار بوده ویترین سینمای جنگ پر شود؟ زمان پاسخ این سوالها را خواهد داد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- چاقوکشی برای رسیدن به حق!/ درباره لزوم فاصلهگذاری بین هنرمند و انسان خوب
- سینمای ایران از نفس افتاده است
- از تاریکی گفتن موجب روشنایی نمیشود/ سینمای ایران نیازمند فیلمهایی است با تم امید و جسارت
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی میشود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
- نمایشگاه نقاشی «درخت جان» در گالری کاما
- رضا شیخی فیلمبردار سینمای ایران درگذشت
- پایان فیلمبرداری «خالد» در زیگورات
- معرفی آثار راه یافته به بخش فیلمنامه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- ده جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان» ایرانی/آمریکایی