سینماسینما، رضا صائمی

همه آن‌هایی که لذت جمع‌آوری فیلم و آرشیو شخصی را دارند، از تماشای مستند «آرشیو متروک» لذت می‌برند. آرشیو ابژه‌ای است که از انسان، سوژه‌ای می‌سازد که خود دوست دارد. سوژه‌ای که علایق و تعلق خاطرات آدم را در تجسم بیرونی آن صورت‌بندی می‌کند و هویت می‌بخشد. «آرشیو متروک» اگرچه روایت یک شخصیت است، اما بازنمایی یک تیپ هم است؛ تیپ عشق فیلم‌ها که دل‌دادگی به این معشوق را از طریق جمع‌آوری عکس‌ها و اشیای مربوط به او تجربه می‌کنند. احمد جورقانیان مظهر همه عشق فیلم‌هایی است که نه‌فقط از تماشای فیلم‌ها، که از جمع‌آوری و آرشیو آن‌ها هم لذت می‌برند. گویی نوعی حس مالکیت و مال خود کردن در آرشیو وجود دارد که آن فیلم‌ها را به کالا و شیء گران‌قدری بدل می‌کند و صیانت از آن را نوعی وفاداری به این معشوق تصویری! «آرشیو متروک» روایت یک عاشق سینماست که گویی با سینما ازدواج کرده! به‌طوری‌که مادر جورقانیان به او می‌گفته: «پسرم، چند فیلم دیگر باید بخری تا بعد از آن ازدواج کنی!» در واقع سینما جایگزین همسر و همدم در زندگی او شده و گویی خرید هر فیلمی به تکامل او در این مسیر کمک می‌کرده. 

«آرشیو متروک» در عین روایت قصه جورقانیان و چگونگی خرید و آرشیو نگاتیو فیلم‌ها، روایتی از تاریخ سینمای جهان هم است؛ روایتی از فیلم‌های مهم تاریخ سینما، هم‌چنین نمایش سکانس‌های برتر فیلم‌های مهم تاریخ سینما. مخاطب در طول مستند هم‌زمان با شنیدن خاطرات جورقانیان از فیلم‌ها برخی از سکانس‌های مهم آن فیلم‌ها را نیز می‌بیند. انگار تاریخ سینما به شکل فشرده و اجمالی در حال مرور تصویری است. این تمهید به فیلم که صرفا مبتنی بر گفت‌وگو و خاطره‌گویی بنا شده، هم تنوع بصری می‌دهد و هم ریتم مناسب‌تری تا از کسالت‌بار شدن جلوگیری کند. به عبارت دیگر، فیلم واجد دو لایه مهم است که به موازات هم و در یک درهم‌تنیدگی روایی پیش می‌رود. در عین این‌که زندگی شخصی و حرفه‌ای جورقانیان را روایت می‌کند، مروری به تاریخ سینما هم دارد. مروری که می‌تواند هر عاشق سینمایی را به وجد آورد و حتی میل به تماشای دوباره را در آن‌ها برانگیزد. «آرشیو متروک» در بخش‌هایی به تاریخ سینمای ایران هم می‌پردازد و برخی از فیلم‌های موج نوی سینمای ایران را مرور می‌کند. خاطرات جورقانیان از حاشیه‌های اکران فیلم‌ها در سینما نیز یک حاشیه‌نگاری جامعه‌شناسانه ایجاد می‌کند که می‌تواند به مخاطب کمک کند فیلم‌ها را در بستر تاریخی و اجتماعی آن بشناسد، یا مثلا با شیوه‌ها و وضعیت اکران و نمایش در تاریخچه سینمای ایران آشنا شود. مستند «آرشیو متروک» ادای دینی به تاریخ سینما و عاشقان سینماست.

منبع: ماهنامه هنروتجربه