راز مرگ تختی بازهم افشا نشد /گفت وگو با علی شاه محمدی، کارگردان فیلم «شهسوار» به بهانه اکران آن در هنروتجربه

ساناز قنبری در جام جم نوشت :

 

«من بیشتر وقت ها با کتاب های پلیسی و یادداشت های فاتحین و مغلوبین جنگ های گذشته، خود را سرگرم می کردم و خواندن آنها همیشه اثر خوبی در روحیه من باقی می گذارد، به خصوص این که هیتلر را با تمام حماقتش دوست داشتم؛ این که می گویم دوست داشتم، نه این که خیال کنید او را آدمی لایق می دانم نه. من به او احترام می گذارم به واسطه این که او بزرگ ترین درس زندگی را به من یاد داد که چگونه باید با دشمنان ستیز کرد و در هر راه مشکلی به هدف رسید.» این، بخشی از حرف های غلامرضا تختی در گفت وگو با کیهان ورزشی در دی ماه سال ۴۶ است. حرف هایی که نشان می دهد او غیر اطز کشتی علایق دیگری هم داشته. با همه اینها، بدون شک تا به امروز هیچ ورزشکاری در ایران نتوانسته به پای خوش نامی و محبوبیت و شهرت غلامرضا تختی، قهرمان کشتی جهان برسد. اسطوره ای بی مثال که از هیچ چیز به همه چیز رسید، اما ریشه هایش را فراموش نکرد و سربلند ماند و رفت. مستند «شهسوار» به کارگردانی علی شاه محمدی و تهیه کنندگی هارون یشایایی که این روزها در گروه سینمایی هنر و تجربه روی پرده رفته، همین شیوه زندگی تختی و مساله مرگ این کشتی گیر را مورد بررسی قرار داده. به این بهانه با علی شاه محمدی، به گفت وگو پرداخته ایم که در ادامه می خوانید.
 به نظر شما فیلم یا سریال تاریخی تا چه اندازه می تواند از واقعیت فاصله بگیرد؟

این مقوله به نگاه مولف اثر بستگی دارد. مولف یک اثر می تواند اثری خلق کند که نعل به نعل به تاریخ وابسته باشد یا این که صرفا از تاریخ ایده بگیرد. از نمونه های داخلی این موضوع می توانم به آثار زنده یاد علی حاتمی («کمال الملک»، «هزاردستان» و…) اشاره کنم که از یک زمان تاریخی برای بیان روایتش ایده گرفته. بنابراین این موضوع به سلیقه شخصی کسی که تاریخ را روایت می کند برمی گردد.

 چه شد که تصمیم گرفتید زندگی این پهلوان ورزشی و ملی را به تصویر بکشید؟

سال ۸۹ از سوی شبکه چهار تلویزیون ساخت فیلمی درباره فیلم ناتمام زنده یاد علی حاتمی با عنوان «جهان پهلوان تختی» به من پیشنهاد شد. برای من این که علی حاتمی دو بار اقدام به ساخت فیلمی راجع به تختی کرده و هر دو بار به دلیل کمبود بودجه از ادامه آن منصرف شده دراماتیک بود و دراماتیک تر این که وقتی زمینه ساخت این فیلم مهیا می شود که نمی تواند فیلم را به دلیل سرطان به پایان برساند. در دل تحقیقاتی که راجع به علی حاتمی و فیلم شان «جهان پهلوان تختی» داشتم به این نتیجه رسیدم که تختی چه شخصیت جذاب و چه زوایای دیده نشده ای دارد. خلاصه این که سالها درگیر این فیلمنامه بودم و هر بار به دلایلی نمیشد که آن را بسازم تا این که سال ۹۵ آقای هارون یشایایی تهیه کنندگی کار را پذیرفتند و بالاخره پس از چندین بار بازنویسی فیلمنامه و چندین بار تدوین در نهایت فیلمی آماده شد که امروز روی پرده می بینید.

 وقتی که قرار شد این فیلم را بسازید، چقدر به کتاب های منتشرشده درباره تختی یا مستندات تاریخی در این باره مراجعه کردید؟

زمانی که تختی از دنیا رفت چند کتاب درباره ایشان چاپ شد که همگی به صراحت از خودکشی تختی گفتند، اما بعد از سال ۵۷ و پیروزی انقلاب تا مدتها می گفتند که تختی توسط ساواک به قتل رسیده. من اما، با تحقیقات وسیعی که در این زمینه انجام دادم نظر قطعی نمی توانم راجع به چگونگی مرگ ایشان داشته باشم. نه می توان گفت که تختی صد در صد خودکشی کرده و نه می توان گفت تختی صددرصد توسط ساواک به قتل رسیده. در این زمینه البته ما هیچ کتاب تالیفی و پژوهشی کاملی نداریم و من خودم با ترکیبی از روزنامه ها، مجلات، کتاب ها و صحبت با چهره های که با ایشان در ارتباط بودند به اطلاعات جامعی در مورد زندگی این شخصیت رسیدم که اگر خداوند یاری کند و ناشر خوبی پیدا شود می خواهم گردآوری هایم را در قالب یک کتاب روانه بازار کنم.

 نظرتان راجع به فیلم «تختی» ساخته بهرام توکلی چیست؟

من در مقام منتقد در یک مقاله ۵ هزار کلمه ای، فیلم «تختی» بهرام توکلی را به لحاظ دراماتیک و تاریخی در یکی از شماره های اخیر مجله فیلم بررسی کردم که علاقه مندان می توانند به آن مراجعه کنند. در مقام یک فیلمساز یا یک همکار اما، نمی توانم راجع به فیلم ایشان اظهارنظری داشته باشم، اما در مجموع باید بگویم که فیلم خوبی است. من چون راجع به تختی زیاد تحقیق کردم با بعضی از قسمت هایش خیلی موافق نیستم و در برخی دیگر از قسمت هایش هم نمی توانم صحبتی کنم، چون سلیقه شخصی کارگردان است. کمااین که ممکن است بهرام توکلی سلیقه من را در پرداخت تختی، فیلمم «شهسوار» نپسندد. ضمن این که فیلم بهرام توکلی یک فیلم بلند داستانی است و فیلم من یک مستند و شرایط و الزاما این دو کاملا با هم متفاوت است. بنابراین نمی توان این دو فیلم را صرفا به این دلیل که مضمون هر دو «تختی» است با هم مقایسه کرد. من در این فیلم بیشتر سعی کردم به سایه روشن زندگی تختی از این زاویه که تختی یک شخصیت اسطوره ای است، بپردازم. اگرچه اسطوره به لحاظ علمی تعریف دارد و نمی توان گفت اسطوره ای مثل رستم، کاملا واقعی است یا کاملا افسانه ای! و حتی مهم ترین ویژگی اسطوره بی زمان و بی مکان بودن آن است که البته تختی بی زمان و بی مکان نیست و شخصیتی است در تاریخ معاصر ما که هنوز هم هستند افرادی که او را به خاطر دارند. تختی انسانی است که ویژگی های بارز یک اسطوره را مثل (جوانمردی، نوع دوستی، پهلوانی، از خودگذشتگی و…) را با خود به همراه دارد و مهم ترین تفاوت «تختی» من با «تختی» بهرام توکلی در این است که من نخواستم از ویژگی های اسطوره ای تختی، اسطوره زدایی کنم.

 چرا فیلم تان را تقریبا همزمان با «تختی» به کارگردانی بهرام توکلی اکران کردید؟

در این مورد با تهیه کننده صحبت کردم و ترجیح ام بر این بود که فیلم مان را خردادماه اکران کنیم که هم بعد از ماه رمضان است و هم جامعه سینمارو از تب و تاب فیلم «تختی» بهرام توکلی افتاده، اما تهیه کننده همین موقعیتی که گروه هنر و تجربه به ما داده را مغتنم دانست و من هم دیگر اصراری نکردم.

 هنگام تولید فیلم به مخاطب جهانی آن هم فکر می کردید؟

خیلی دلم می خواهد که تختی را به تمام مردم دنیا معرفی کنم و بنابراین منتظرم که کمی از اکران فیلم بگذرد و بعد بررسی کنیم که بهتر است همین نسخه را به جشنواره های خارجی ارسال کنیم یا تدوینی دیگر! حتما به اکران بین المللی فیلم فکر می کنیم و البته شاید با عنوانی غیر از «شهسوار». چون شهسوار یک نام ایرانی است که بار معنایی خودش را دارد.

 نظرتان در مورد گروه هنر و تجربه چیست؟ از گیشه فیلم تان راضی هستید؟

حقیقت اش را بخواهید اصلا گیشه را چک نکردم. من کارم را به عنوان نویسنده و کارگردان به دلیل عشقی که به این شخصیت و زندگی اش دارم، تمام و کمال انجام دادم. در واقع سعی کردم وظیفه ام را با بهترین کیفیت و توان انجام دهم و همین برای من رضایت بخش است. در مورد گروه هنر و تجربه هم باید بگویم همین که چنین موقعیت اکرانی در سینمای ایران وجود دارد خوب است. البته یکسری اشکالات به لحاظ سئانس های گردشی اکران در این گروه دیده می شود که امیدوارم با تلاش دوستان برطرف شود.

ثبت شده در سایت پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما کد خبر 114429 و در روز پنجشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۲۰:۴۴:۰۹
2024 copyright.