رضا صائمی، کارشناس و منتقد سینما، الگوی کلاسیک روایت داستان «بی همه چیز» را درست و اصولی می داند. او به جام جم می گوید: «بی همه چیز» را به چنددلیل دوست دارم. این فیلم برداشتی آزاد از نمایشنامه «ملاقات بانوی سالخورده» است و سینمای ما به تولید آثار اقتباسی بسیار نیاز دارد. «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، «آرامش در حضور دیگران» ساخته  ناصر تقوایی و بسیاری دیگر از فیلم های ماندگار سینمای ایران، آثاری اقتباسی هستند. چه بسا اقتباس باعث از بین رفتن ضعف های فیلمنامه نویسی می شود و از آنجا که فیلمنامه، جوهر اصلی فیلم است، در این صورت فیلم غنای بیشتری می یابد. ضمن این که اقتباس باعث گره خوردن سینما و ادبیات نیز می شود.

او خاطرنشان می سازد: «بی همه چیز» قصه دارد و فارق از این که مخاطب با قصه همسو است یا نه، قصه را با ریتمی خوب روایت می کند. با این که فیلم به لحاظ زمانی طولانی است اما به دلیل ریتم درستی که دارد مخاطب درگیر آن می شود و تا پایان همراه فیلم می ماند. فیلم با بهره گیری درست از الگوی کلاسیک، توانسته روایتی سه پرده ای را با استفاده از قهرمان و ضدقهرمان پیش روی مخاطب بگذارد. دقیقا از همین جهت می توان بین این فیلم و فیلم «قهرمان» به کارگردانی اصغر فرهادی که همزمان روی پرده سینماهاست، نسبتی معنایی برقرار کرد. به عبارت دیگر در هر دو اثر، قهرمان داستان از بابت قضاوت ها و نوساناتی که در افکار عمومی مردم وجود دارد، تبدیل به ضدقهرمان می شود.

این منتقد سینما با اشاره به نقدهای غیر حرفه‌ای در سینما، توضیح می دهد: البته در نقدی که به هر دو فیلم وجود دارد این نکته ذکر می شود که هر دو فیلم مردم را سرکوب و مقصر جلوه می دهند. واقعیت این است که اگر رفتارهای عمومی نقد شده در آثار سینمایی را با چنین نگاهی ارزیابی کنیم، هیچ فیلمی نباید ساخته شود. با این دید مثلا فیلم «عروس آتش» به کارگردانی خسرو سینایی، فیلمی منفی است. چون تعصبات و رسم و رسومات قومی در جنوب کشور را مورد نقد قرار می دهد یا بی شمار فیلم های دیگری که نقد بسیاری از رفتارها و فرهنگ اشتباه است و برای اصلاح آن باید به تصویر کشیده شود.

این منتقد سینما ضمن تحسین بازی باران کوثری در این فیلم، تصریح می کند: «بی همه چیز» از بازی خوب بازیگرانش بهره می برد. البته سهم هر بازیگری در این مقوله متفاوت است. پرویز پرستویی و هدیه تهرانی هر دو سهم زیادی در بازیگری این فیلم دارند و هر دو بازگشتی دارند به دوران طلایی شان. هر چند که در این بازگشت، هدیه تهرانی گام بلندتری نسبت به پرستویی برمی دارد و البته پرستویی در نقش امیر به لحاظ میمیک صورت، نگاه ها و… بسیار به اندازه کار کرده است. یکی از درخشان ترین بازی ها، بازی   هادی حجازی فر در نقش دهدار روستاست. البته این هشدار را باید برای هادی حجازی فر که بازیگر خوبی است لحاظ کرد که مراقب باشد به ورطه تکرار در شکل و شیوه بازی نیفتد. چرا که الزاما بازی خوب، بازی پر اکت و پر هیجان و التهاب نیست. از سوی دیگر هر چند برخی ها باران کوثری را به دلیل حواشی که مثلا با رانت خانوادگی وارد سینما شده، فعالیت های ورای سینمایی دارد و…

رد می کنند اما بی تردید در «بی همه چیز» فوق العاده است. او گریمی روی صورتش دارد که هر بازیگری قبول نمی کند به آن شکل و شمایل درآید. به خصوص در صحنه ای که می خواهد کنار هدیه تهرانی بایستد، بینی کوچکی که یک زن فرودست با چهره ای نازیبا وقتی کنار یک زن زیبا از طبقه دیگر اجتماعی قرار می گیرد را به تصویر بکشد.

می گوید: این فیلم حتی اگر آن را نپسندیم هم ما را به تامل در رفتارهای خودمان وا می دارد. این که خود ما با قهرمان هایمان چه می کنیم؟ قهرمان در فیلم «بی همه چیز» و «قهرمان» مصداق کتاب جامعه شناسی نخبه کشی اثر علی رضاقلی است که چطور یک انسان در جامعه ای به قهرمان تبدیل می شود و سریع توسط همان جامعه سقوط می کند و می توان در این نقطه تامل کرد که من به عنوان یک انسان چقدر در قرارگیری در این وضعیت تراژیک سهیم هستم بعضی ها بر این باورند که بی همه چیز در لایه های پنهانش قصد تطهیر قدرت و محکوم کردن مردم را دارد اما تصور من بر این است که فیلم نوعی خودانتقادی دارد.

او در پایان تاکید می کند: بی همه چیز فضاسازی خوبی دارد و در عین این که به مخاطب نمی گوید دقیقا در کدام روستا و چه سالی بازگو می شود اما مخاطب کاملا متوجه می شود داستان در پیش از انقلاب روایت می شود. این فیلم سرگرم کننده است و در عین این که تلخ و تراژیک و تاریخی است مخاطب را با خودش همراه می سازد. هر چند با پایان بندی فیلم چندان موافق نیستم و به نظرم صحنه های اعدام و… اگزجره و به قول معروف، فیلم هندی است اما بی همه چیز را به جرات می توان یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینمای ایران در سال های اخیر دانست.

افشین علیار، منتقد و پژوهشگر سینما از زاویه دیگری به فیلم نگاه می کند. او اقتباس فیلم های سینمایی بر اساس کتاب را متفاوت از برداشت آزاد می داند و تصریح می کند: شرایط اقتباس در سینما باید با توجه به مختصات و چارچوب خاصی شکل بگیرد. اقتباس با برداشت آزاد تفاوت های عمده ای دارد. مشکل اساسی فیلم بی همه چیز از همین نکته شروع می شود که برداشت آزاد است. محسن قرایی به عنوان نویسنده و فیلمساز قصد داشته از نمایشنامه «ملاقات بانوی سالخورده» اثر فردریش دورنمات اقتباس کند اما به نظر می رسد او فقط این واژه را به فیلمش الصاق کرده است! چرا که نه تنها هیچ رگه ای از اقتباس در این فیلم دیده نمی شود بلکه فیلمساز جاهایی از نمایشنامه ملاقات بانوی سالخورده را که دوست داشته با بومی سازی سطحی به فیلمنامه اش اضافه کرده و کلیت فیلم به شدت خنثی و منفعل است.

این منتقد سینما تاکید می کند: تراژدی که ژانر مورد نظر این فیلم باید باشد لابه لای خرده پیرنگ ها گم شده است. ساختار روایی اثر در ایجاد موقعیت و گره افکنی ها لنگ می زند. تصویر آن ده یا روستا به شدت کاریکاتوری است و فیلمساز با شرایط بی مکانی و بی زمانی قصد نگاه روشنفکری و تعمیم زمانی به دوره کنونی داشته که الکن و بی فایده مانده است. قصه ای که روایت می شود باید از پس اقتباس بربیاید. به نوعی باید بومی سازی در متن شکل بگیرد نه در یک روستای ساختگی که جغرافیای آن مشخص نیست!

علیار ادامه می دهد: کارگردان می خواهد امیرخان (با بازی پرویز پرستویی) را به عنوان یک قهرمان معرفی کند که در روند فیلم به ضدقهرمان تبدیل شود اما مخاطب هیچ گونه همذات پنداری نسبت به امیرخان ندارد و او توان تبدیل شدن به قهرمان را ندارد. ژست هایی که امیرخان می گیرد هیچ ربطی به همذات پنداری مخاطب با او ندارد، یعنی نه می توانیم برایش دلسوزی کنیم و نه در نیمه دوم فیلم از او نفرتی داریم. با آمدن لی لی به روستا (با میزانسنی کاملا تقلیدی) هیچ تاثیرگذاری در شخصیت امیرخان نه ایجاد و نه احساس می شود. کنش گرایی در روند اثر تبدیل به یک بحران نمی شود، چرا که رفتار آدم های آن روستای بی نام و نشان با امیرخان نمی تواند ایجاد یک بحران شود. آنچه برای فیلمساز اهمیت داشته حضور یک زن با ظاهری به روز بوده و حالا نه امیرخان بلکه بقیه مردهای روستا هم به لی لی چشم داشتند و دارند.

او ضمن اشاره به الکن ماندن اصل روایت، خاطرنشان می کند: تلاش فیلمساز در بررسی مبحث اخلاقی و نشان دادن آن  گرچه تا حدودی در مسیر متقاعدکننده ای پیش رفته است اما تعلل در بیان و الکن ماندن اصل روایت در چگونه مطرح کردن یک بحران جمعی، ضعف اثر محسوب می شود. طوری که در نیمه های فیلم، قصه دچار اوج و فرودهایی می شود که امیرخان به ضدقهرمانی تبدیل می شود که نه تنها او را مرتکب یک خیانت بزرگ می دانیم بلکه در ادامه با وعده ای که به خواستگار قدیمی دخترش می دهد به کاراکتری نفرت انگیز تبدیل می شود. در واقع نه می توانیم امیر را به عنوان یک قهرمان روستا باورکنیم و نه اقدام روستاییان برای رسیدن به پول در ازای مرگ امیر متقاعدکننده است. از سوی دیگر دیالوگ های امیرخان در سکانس نهایی بیشتر از این که در روند متن باشد به شدت کلیشه ای است! حتی اقدام امیرخان برای مرگ هم هیچ تاثیری برای مخاطب ندارد.

این منتقد سینما در پایان خاطرنشان می کند: مخاطب در بی همه چیز، با فیلم شلوغی سر و کار دارد که قرایی توانسته از پس کارگردانی در بعضی از سکانس ها بربیاید اما در کلیت کم و کاستی های فراوانی دارد که از فیلمنامه می آید و در نهایت نمی توانیم اقتباس او را بپذیریم. در ضمن قرایی به هیچ وجه نتوانسته بازی متقاعدکننده ای از بازیگرانش بگیرد. پرویز پرستویی همان نقش مغموم و سرخورده تکراری اش را اینجا بازی می کند و هدیه تهرانی انگار به دلیل ابهت نقش، آن را پذیرفته که در اینجا نمی تواند از پس آن برآید. البته بازیگران خوبی برای این فیلم انتخاب شده اند اما معتقدم ضعف بازی ها از فیلمنامه و نشناختن کامل کاراکتر می آید. بی همه چیز نمی تواند یک اثر اقتباسی برای کارگردانش باشد و با دیدن این فیلم نمی توانیم نمایشنامه «ملاقات بانوی سالخورده» را حتی به یاد بیاوریم، چرا که واژه اقتباس فقط در تیتراژ استفاده شده و هیچ نشانه ای از آن در کلیت نیست.