سینماسینما، تینا جلالی در اعتماد نوشت: وقتی هنر و تجربه راه‌اندازی شد کمتر کسی فکر می‌کرد فعالیت این گروه به‌طور مستمر ادامه پیدا کند چون در سال‌های گذشته دیگرانی هم بودند که در این مسیر گام برداشتند اما فعالیت‌شان نیمه کاره رها شد.

اما امروز شاهدیم این مجموعه سینمایی در میان اهالی سینما به رسمیت شناخته می‌شود و خیلی از فیلمسازان، فیلم‌های‌شان را صرفا برای نمایش در این گروه می‌سازند.

قریب به پنج سال از راه‌اندازی گروه سینمایی «هنر و تجربه» می‌گذرد؛ گروهی که از ابتدای شکل‌گیری محلی بوده برای نمایش فیلم‌های حاوی اندیشه‌های نو با روایتی ساختارشکنانه. در پنج سال اخیر فیلمسازانی در این گروه فیلم‌های‌شان به نمایش در آمد که اثرشان از قوانین رایج سینما تبعیت نکرده و از تکنیک‌های غیرمعمول برای داستان‌گویی بهره بردند. به اذعان بسیاری از منتقدان و فیلمسازان اگر هنر و تجربه‌ در پنج سال اخیر نبود تقریبا هیچ سینماداری فرصت نمایش به این نوع فیلم‌ها را نمی‌داد.

اما در این میان فیلمسازان و هنرمندانی هستند که به نحوه عملکرد این گروه معترضند و جسته و گریخته اعتراضات خود را رسانه‌ای می‌کنند. برخی به نوع فیلم‌هایی که در این گروه نمایش داده می‌شود اعتراض دارند و برخی دیگر به تک‌سانس بودن نمایش فیلم‌ها و برخی دیگر به کیفیت فیلم‌هایی که در این گروه نمایش داده می‌شود، خرده می‌گیرند. همه اینها بهانه‌ای شد تا با ایرج تقی‌پور، عضو شور‌ای سیاستگذاری هنر و تجربه و کاوه سجادی حسینی، فیلمسازی که فیلم «شب بیرون» او به تهیه‌کنندگی پرویز پرستویی در این گروه نمایش داده شده به گفت‌وگو بنشینیم و به آسیب‌شناسی عملکرد این گروه بپردازیم.

با توجه به اینکه قرار است از زوایای گوناگون چگونگی عملکرد گروه «هنر و تجربه» را مورد ارزیابی قرار دهیم ابتدا بحث را از تاثیرات مثبتی که این مجموعه ظرف چند سال گذشته بر سینمای ایران داشته آغاز کنیم. وقتی «هنر و تجربه» کارش را آغاز کرد خیلی‌ها معتقد بودند این گروه نمی‌تواند به حیات خود ادامه بدهد و همچون گروه‌های دیگری که برای فیلم‌های هنری و تجربی تشکیل شده بود و دوام نیاورد به بقای این گروه هم نمی‌توان امیدوار بود اما امروز شاهدیم جایگاه این مجموعه در میان اهالی سینما کاملا باز شده و آنها این گروه را به رسمیت می‌شناسند.

ایرج تقی‌پور: به نظر من مهم‌ترین دلیلش این است گروه‌های دیگری که تاکنون برای اکران فیلم‌های تجربی کار به آنها سپرده شده بود همگی از سینمای بدنه و حرفه‌ای بودند و ارتباط چندانی با سینمای آماتور نداشتند و با حیطه فیلم کوتاه و مستند آشنایی نداشتند. ضمن اینکه دغدغه‌های افرادی را که فیلم‌های‌شان گردش مالی زیادی ندارد، نداشتند به همین جهت این گروه‌ها به سرعت رو به تعطیلی رفتند و دوامی نداشتند اما در حال حاضر افرادی که با سینمای کوتاه، مستند و تجربه ارتباط بیشتری دارند در سیاستگذاری گروه هنر و تجربه دخیل هستند و این خود باعث جلب‌ توجه به گروه هنر و تجربه شده و دلیل دوام این گروه در سال‌های اخیر بوده است.

ولی به این نکته هم باید اذعان داشت که به مرور و چند سالی که از فعالیت این گروه سینمایی گذشت فیلم‌های به نمایش درآمده از کیفیت مطلوب برخوردار نبوده و نیستند، همین خود به پاشنه آشیل گروه هنر وتجربه تبدیل شد.

تقی‌پور: واقعیتش را بخواهید از زمان آقای داد و در طول سال‌هایی که کمیسیون اکران دولتی لغو شد تا همین پنج سال پیش، تعداد فیلم‌های خوبی که بنا به دلایل مختلف اکران نشده بودند و در نوبت اکران قرار داشتند زیاد بود به همین روی، فیلم‌های خوب زیادی فرصت نمایش در گروه «هنر و تجربه» را پیدا کردند اما به تدریج تعداد فیلم‌هایی که کیفیت خوبی داشتند و در ساختار جدی تلقی می‌شدند و در صف اکران مانده بودند خود به خود هر سال کمتر شد. وقتی تعداد فیلم‌ها کم شد گروه «هنر و تجربه» تلاش کرده برنامه‌های جدیدتری برای حفظ سرزندگی این گروه داشته باشد. متاسفانه ما در این سال‌ها آنقدر درگیر مسائل اداری بودیم که این درگیری وقت و انرژی زیادی از ما گرفت؛ در نتیجه خیلی نتوانستیم آن برنامه‌هایی که مدنظر داشتیم را اجرا کنیم و همین نکته باعث شد آن شادابی اصلی و جدی که همیشه از گروه هنر و تجربه انتظار می‌رود، نداشته باشد.

همیشه گروه هنر و تجربه در معرض این سوال بوده که حالا تعداد فیلم‌های این گروه کم است پس مسوولان این گروه در تولید دخالت کنند و فیلم‌های متناسب با گروه هنر و تجربه تولید کنند.

تقی‌پور: واقعیت این است که تولید مکانیزم و تشکیلات و آدم‌های خاص خود را می‌خواهد که بتوانند امور مربوطه به تولید را کنترل کنند. در حال حاضر بنیاد سینمایی فارابی و مرکز گسترش هستند و می‌توانند در تولید فیلم نقش داشته باشند و این مسوولیت را بپذیرند ولی ما برای تحقق این امر باید تشکیلات مشابه بنیاد سینمایی فارابی یا مرکز گسترش راه‌اندازی می‌کردیم تا در تولید دخالت کنیم. از طرفی همان طور که می‌دانید دخالت در تولید کار پسندیده‌ای نیست مخصوصا در گروه فیلم‌هایی که تجربی به حساب می‌آیند. باید به کسانی که در ساخت فیلم‌ها و پروژ‌های تجربی دخیلند و علاقه‌مند به این نوع فیلم‌ها هستند اجازه کار داد. اگر بخواهیم سفارشی کار کنیم ممکن است فیلم‌ها از طراوت و سرزندگی خاص برخوردار نباشند.

اما نکته مهم اینکه گروه «هنر و تجربه» باعث ایجاد انگیزه در فیلمسازان جوان شده. خیلی از آنها معتقدند فیلم می‌سازند صرفا برای نمایش در گروه «هنر و تجربه».

تقی‌پور: درست است؛ اما از طرفی ایجاد این انگیزه خطراتی هم با خود به همراه دارد. ما هم از یک عده می‌شنیدیم که می‌گفتند که فیلم را صرفا برای نمایش در گروه هنر و تجربه می‌سازیم از طرف دیگر از فیلمسازان حرفه‌ای مواخذه می‌شدیم که شما باعث می‌شوید فیلم‌هایی که برای سینما ساخته می‌شود از ابتدا سقف پرواز کوتاهی را انتخاب کنند. واقعیت این است که این حرف‌ها در کشور ما معنی دارد که از نظر صاحبان سینما فیلم هنر و تجربه معنی ندارد فیلم حرفه‌ای معنی دارد. امیدوارم آنقدر این قضیه جا بیفتد که سینمای تجربی خودش را تثبیت کند و در مسیر مستقل از سینمای حرفه‌ای به حیات خود ادامه دهد.

کاوه سجادی حسینی: از همان زمانی که شورای سیاستگذاری گروه هنر و تجربه تشکیل شد و کارش را شروع کرد به نظرم در شکل و اجرا هم اتفاق جذابی بود و هم جالب به نظر می‌رسید. هنوز هم به نظرم این اتفاق جذابی است البته این جذابیت برای فیلمسازی است که فیلمش در این گروه نمایش داده می‌شود، البته اقوام و دوستانش و تعداد معدود کسانی که این فیلمساز را می‌شناسند.البته این وسط استثنایی هم وجود دارد و آن اینکه فیلم خاص باشد و در جشنواره‌های مختلف نمایش داده شده باشد و جوایزی زیادی کسب کرده باشد یا اینکه کارگردانش خاص باشد. به نظر من مشکل اصلی از همان شروع برنامه‌ریزی برای اکران هنر و تجربه شکل گرفت.

چطور؟

سجادی حسینی: پراکندگی در اکران فیلم‌های گروه هنر و تجربه و چرخشی بودن سانس‌های فیلم‌ها باعث سردرگمی مخاطب می‌شود. من از خودم به عنوان یک فرد شروع می‌کنم و از خودم مثال می‌زنم. فرض بگیریم دلم می‌خواهد فیلم فلان دوستم را در این گروه ببینم. نگاه می‌کنم به سانس‌ها امروز سه‌شنبه در یک سینما و فردا در سانس دیگر و در سینمای دیگر و… امروز نمی‌رسم بروم این فیلم را ببینم و فردا هم یادم می‌رود و پس فردا جایی مهمان هستم و… مدام این ساعت‌های مختلف تک سانس برای من تکرار می‌شود و این چرخشی بودن برای من به شخصه باعث از دست دادن تماشای فیلمی می‌شود که دوست دارم تماشا کنم. از همین مثال فرد شروع کنیم تا به جمع برسیم. سردرگمی در اکران فیلم‌ها باعث می‌شود کسانی که دوست دارند فیلم‌های تجربی را تماشا کنند و علاقه‌مند به این نوع سینما هستند، گیج شوند هم تنبلی کنند و در نهایت ناامید شوند و دیدن فیلم را از دست بدهند و این باعث می‌شود تعداد تماشاگران گروه «هنر و تجربه» هر روز کمتر و کمتر شود. با این شکل اکران چرخشی یک روز فیلم روی پرده هست، یک روز نیست یک ساعت هست و ساعتی نیست. یادم می‌آید از همان زمان خود فیلمساز‌ها هم اعتراض کرده بودند که فیلم فلان کارگردان را چرا عصر اکران می‌کنید و فیلم من را ظهر نمایش می‌دهید. یا چرا فیلم فلان کارگردان در هفته ۱۸ ساعت نمایش داده می‌شود و چرا اکران فیلم من ۸ ساعت در هفته است. به عقیده من این تبعیض‌ها و این اختلاف ساعت‌ها در نمایش فیلم‌ها باید کارشناسی شود و متوجه شویم که چه اتفاقی در چگونگی اکران فیلم‌ها صورت می‌گیرد.

تقی‌پور: بد نیست بدانید در این پنج ساله ۸۰۰ فیلم بلند را بازبینی کردیم. تعدادی از این فیلم‌ها متعلق به قبل از شروع به کار هنر و تجربه بود. طبعا نسبت به سرمایه‌ای که داشتیم خیلی از فیلم‌ها را برای نمایش در تعداد سانس‌های متفاوت و خاص فیلم بلند انتخاب کردیم. این فیلم‌ها برای نمایش در نوبت بودند و در سال‌های بعد هم فیلم‌های دیگری به چرخه اضافه شدند. ما با توجه به اینکه با صاحبان این فیلم‌ها قرارداد بسته بودیم و از قبل قرار گذاشته بودیم ناچار بودیم این فیلم‌ها را نمایش دهیم و اکران کنیم. با شما موافقم که در مقابل فیلم‌هایی که بعد می‌آمدند کیفیت کافی نداشتند. ما به تدریج سعی می‌کنیم بر این مشکل غلبه کنیم؛ اما نکته دیگری که باید به آن توجه کرد اینکه سینمای ایران تاکنون الگوی هنر و تجربه نداشته است. مثل فرانسه و بلژیک که سال‌ها گروه هنر و تجربه آن کشورها کار کرده و به الگوی صحیحی رسیده باشد.

سجادی حسینی: نکته دیگری که به نظر من اهمیت دارد آن شور و شعفی است که در ابتدای تشکیل گروه هنر و تجربه وجود داشت. البته باید بگویم که الان هم وجود دارد چون همین که هنر و تجربه نفس می‌کشد به خودی خود ارزشمند است. «هنر و تجربه» الان کودک پنج ساله‌ای است که باید از آن نگهداری لازم را انجام دهیم و از آن حمایت کنیم تا بهتر دیده شود. ولی آنچه در حال حاضر بیشتر باید مورد بررسی قرار گیرد این است که وقتی فیلمی در گروه «هنر و تجربه» اکران می‌شود به جای معرفی فیلم، ما بیشتر تبلیغ خود «هنر و تجربه» را می‌بینیم. یعنی «هنر و تجربه» است که دائم جلب ‌توجه می‌کند و مدام معرفی می‌شود نه فیلم‌هایی که در این گروه اکران شده‌اند. شما این را در نظر بگیرید فیلم‌های گروه «هنر و تجربه» نیاز به تبلیغات و معرفی و دیده شدن مداوم دارند. فیلم‌هایی که دارای سوپراستار هستند به خودی خود تبلیغ می‌شوند. خود سوپراستار به واسطه پستی که در اینستاگرام خود منتشر می‌کند همان تبلیغ فیلم است و کفایت می‌کند که فیلم معرفی شود. برای تبلیغ این نوع فیلم‌ها نباید سخت گرفت چون به خودی خود معرفی می‌شوند. حالا وقتی فیلم‌هایی اکران می‌شوند که سوپراستار ندارند یا حتی استار ندارند ولی فیلم مربوطه دارای حرف و نگاه است این فیلم در هنگام اکران نیاز به حمایت دارد. در واقع فیلم‌هایی که در گروه هنر و تجربه به نمایش درمی‌آیند باید در تبلیغات این فیلم‌ها سخت گرفت و باید در اکران حمایت شوند، رایزنی در تلویزیون انجام شود تا تبلیغات این فیلم‌ها در تلویزیون بیشتر پخش شود. باز از خودم مثال می‌زنم فیلم «شب بیرون» که در گروه هنر و تجربه نمایش داده شد ما فقط یک عدد استند در خانه هنرمندان برای تبلیغ فیلم داشتیم و همین. تازه آن زمان که تعداد سینماهای «هنر و تجربه» خیلی کمتر بود. بنابراین تبلیغات فیلم‌ها بسیار کم است. خود من الان تا به سایت مراجعه نکنم و دنبال نمایش فیلمی نگردم متوجه نمی‌شوم چه فیلمی در گروه هنر وتجربه نمایش داده می‌شود.

تازه شما که از اهالی سینما هستید؛ پس از مردم و علاقه‌مندان سینما چه انتظاری می‌توان داشت؟

سجادی حسینی: دوستانم از اهالی سینما به من زنگ می‌زنند که فیلمم در گروه «هنر و تجربه» اکران شده و من با تعجب می‌گویم اکران شده؟ واقعا خیلی از اهالی سینما از فیلم‌هایی که در این گروه اکران می‌شود، مطلع نیستند. می‌دانید دلیلش چیست؟ این است افرادی که در واحد تبلیغات کار می‌کنند تصور می‌کنند همه از کارشان خبردار می‌شوند ولی واقعا این گونه نیست. به همین جهت باید بگویم که صدای این فیلم‌ها از خیلی دور شنیده می‌شود و کور سویی نور دارند و بعضی‌ها که اصلا دیده نمی‌شوند. باید فکری برای تبلیغات این فیلم‌ها کرد.

تقی‌پور: ما قبول داریم تعداد سالن‌های ما کم بود، تعداد صندلی‌ها کم ولی تعداد فیلم‌ها زیاد بود به همین جهت مجبور بودیم سانس‌های فیلم‌ها را چرخشی کنیم؛ اما بعد از مدتی ما تلاش کردیم چرخشی بودن سانس‌ها را حذف کنیم و شما ملاحظه کنید الان فیلم‌ها کمتر به صورت چرخشی نمایش دارند. موضوع دیگر محدود بودجه بودن تبلیغات است. بودجه محدودی برای تبلیغات داریم. بیش از ۹۰ درصد صاحبان فیلم هیچ کمکی نمی‌کنند و فیلم را رها می‌کنند. مثل مالک فیلم «مواجهه» که چون تهیه‌کننده‌اش خودم بودم کاملا در جریان هستم. ایشان برای اکران فیلمش هیچ تلاشی نکرد. وقتی صاحبان فیلم‌ها به تبلیغات فیلم‌های‌شان توجه نمی‌کنند ما با این بودجه محدود چه کار می‌توانیم بکنیم. از طرف دیگر قرار است مردم «هنر و تجربه» را به عنوان یک برند قبول داشته باشند و به کیفیت محصولاتش اعتماد و به آن مراجعه کنند. پس ما باید هنر وتجربه را هم تبلیغ کنیم. البته تلاش ما این است در تبلیغات از شیوه‌های امروزی بهره ببریم که در فیلم‌ها هم استفاده می‌شود.

سجادی حسینی: آقای تقی‌پور لا به لای صحبت‌شان اشاره کردند به اینکه تعداد فیلم‌ها به نسبت روزهای اول کمتر شده. خب چه اصراری است که همه فیلم‌ها اکران شوند؟ می‌توان تعداد فیلم‌های کمتری اکران کرد و از طرفی تایم بیشتری به اکران فیلم‌های خوب داد. من دو، سه بار در گروه هنر و تجربه فیلم‌هایی دیدم که حالم بد شد. برای اینکه رفتم فیلم هنری در این گروه ببینم و رسما با تله فیلم مواجه شدم! این مرا به عنوان فیلمساز دلزده کرد. یعنی چه که در گروه هنر و تجربه تله فیلم ببینیم؟ هر فیلمی نباید فرصت اکران در این گروه را پیدا کند. از طرفی شاهدیم این اواخر نامه‌های سرگشاده از فیلمسازان هنری و تجربی منتشر می‌شود که فیلم‌شان در این گروه اکران نشده است و به سیاست‌های شورا و شکل و شمایل هنر و تجربه اعتراض دارند. پیش‌تر از آقای وکیلی‌فر چند فیلم تجربی شاهد بودیم که فیلم‌های خوبی هم هستند و کاملا معنای هنری و تجربی در فیلم‌های‌شان رعایت می‌شود. من اینجا از هیچ کس دفاع نمی‌کنم ولی وقتی افرادی که فیلم‌های هنری تجربی می‌سازند به سیاست‌های این گروه معترض هستند این به‌شدت خطرناک است. وقتی این افراد که معنای سینمای تجربی را می‌دانند از این گروه دلزده می‌شوند این برای گروه هنر و تجربه خطرناک است. من نگرانم رفته‌ رفته تعداد این اعتراض‌ها بیشتر شود و آرام‌ آرام این دلزدگی میان اهالی سینما تسری پیدا کند. حتم می‌دانم این باعث خوشحالی کسانی است که نمی‌خواستند از اول این گروه باشد. خیلی‌ها از ابتدای شروع به کار «هنر و تجربه» خیلی محکم گفتند که این گروه نباید باشد. این در حالی است که یکی از فیلمسازان سینما هم گفت فیلم‌های این گروه برای خانواده‌شان نمایش داده می‌شود. راست هم می‌گفت. همین شکل جلو برود فیلم‌های گروه هنر و تجربه و فیلم‌های فیملسازانی نظیر ما صرفا برای خانواده و دوستان نمایش داده می‌شود. برای اینکه کسی نمی‌رود این فیلم‌ها را ببیند. اصلا کسی متوجه نمی‌شود که فیلم‌های ما در این گروه نمایش دارد، اصلا کسی نمی‌داند ما فیلمسازیم و ما را به رسمیت نمی‌شناسند. نمایش فیلم‌های ما در این گروه صرفا صدا خفه کن است که ما فیلمسازان هنری و تجربی اعتراضی به عدم اکران فیلم‌مان در سینما نداشته باشیم. این نکته را هم باید اضافه کنم آگاهم که فیلم‌های کم هزینه برگشت مالی زیادی ندارند یا فیلمی که بازیگر چهره ندارد در اکران دچار مشکل شده و کمتر دیده می‌شود در این میان هنر و تجربه امکانی فراهم می‌کند این فیلم‌ها اکران شود ولی فقط اکران کردن که مهم نیست.

به نظر تعدادی از منتقدان این نوع اکران‌های فیلم‌های گروه «هنر و تجربه» مثل این می‌ماند که انگار فیلم‌ها اصلا اکران نشده است.

سجادی حسینی: تبلیغات، دیده شدن و حمایت کردن از این نوع فیلم‌ها بسیار اهمیت دارد. برگزاری نشست‌ها دعوت از اساتید سینما و آدم‌های مهم که بیایند و این فیلم‌ها دیده شود. در سال ۱۰۰ فیلم در سینما اکران می‌شود ولی فقط ۵ فیلم در سینما ماندگار می‌شود. خیلی مهم است که انرژی بگذاریم تا با نگاه هنری و تجربی به اکران این فیلم‌ها نگاه کنیم و از اکران این فیلم‌ها حمایت کنیم؛ مثلا به یک‌باره می‌بینیم فیلم‌های بفروش سینما در گروه هنر و تجربه اکران می‌شود. دلیلش را نمی‌دانم؛ چرا فیلم فروشنده اصغر فرهادی یا لانتوری رضا درمیشیان در گروه هنر و تجربه نمایش داده می‌شوند؟ چرا فیلم‌هایی که نیازی به این گروه ندارند باید در این گروه اکران شوند؟ دلیلش را نمی‌فهمم چرا فیلمی که در گروه اصلی نمایش داده شده در این گروه هم نمایش داده شود؟

تقی پور: اجازه بدهید بگویم یکی از گرفتاری‌هایی که ما داشتیم فشار‌های کشنده و فوق‌العاده زیادی بود که از طرف سینمای بدنه به ما وارد کردند که چرا سالن شماره دو فرهنگ به هنر و تجربه داده شده است. چنان فشار خرد‌کننده‌ای به ما وارد کردند که نتیجه‌اش را در حال حاضر ملاحظه می‌کنید. یا مثلا در جشنواره جهانی و جشن خانه سینما فیلم‌هایی که پروانه سینمایی ندارند می‌گویند طبق آیین‌نامه نمی‌توانیم این فیلم‌ها را نمایش دهیم. باور کنید ما تا حالا به زحمت توانستیم فیلم‌ها را وارد این جریان کنیم. یا همین جایزه «هنر و تجربه» که در جشنواره فیلم فجر به بهترین فیلم هنر و تجربه داده می‌شد بلایی به سرش آوردند که آن را به طور کامل لغو کردند. یا موضوع دیگری برای شما مثال می‌زنم؛ وقتی شما در راهروهای وزارت ارشاد و سازمان سینمایی قدم بزنید، خواهید دید یک سری تابلو روی دیوار نصب شده است، فیلم‌هایی که در سال‌های اخیر اکران شده‌اند، هر تابلو اختصاص به یک سال دارد. در این تابلوها هیچ عکس یا نامی از فیلم‌های گروه هنر و تجربه نیست. خب شما ببینید خود وزارت ارشاد که بودجه این گروه را تقبل می‌کند از این گروه حمایت نمی‌کند. ما چگونه می‌توانیم از دیگران انتظار حمایت داشته باشیم؟ مجموعا این موارد باعث می‌شود در کنار نداشتن سالن اختصاصی نتوانیم آن اهدافی را که مدنظرمان است دنبال کنیم. یا نکته دیگر برای نمایش فیلم‌های کلاسیک و فیلم خارجی؛ با چنان فشار و دردسر مواجه شدیم که نتوانستیم به این خواسته‌مان برسیم. برای نمایش فیلم «صادق کرده» که همه آدم‌هایش زنده و حی و حاضر هستند و در سینما فعالیت می‌کنند، به ما پروانه نمایش ندادند اما همین فیلم در موزه هنرهای معاصر قابل نمایش بود. برای من سوال به وجود آمد چگونه این فیلم نمی‌تواند در گروه هنر و تجربه نمایش داده شود؟! برای نمایش فیلم‌های خارجی از خیلی جهات دست و پاهای ما بسته است. دوستان با نیت خیر دست و پای ما را می‌شکستند که ما نتوانیم کاری کنیم. در تبلیغات هم باید عرض کنم سینما الزاما این نیست که به مردم اصرار کنیم که بروید فیلم ببینید. باید موجبات تحریک مخاطب را برای ورود به سینما فراهم کرد. باز هم باید عرض کنم ما از خیلی از دوستان دعوت کردیم بیایند با هم جلسه بگذاریم و رودرو بنشینیم و حرف‌های‌مان را بزنیم. بسیاری از آنها ترجیح دادند از راه دور حرف بزنند تا از این طریق منجر به معروفیت خودشان و فیلم‌های‌شان شوند. همه این موارد را شما در نظر بگیرید. به گمان من منظورشان از طرح مشکلات مطرح کردن خودشان و فیلم‌شان است.

علی‌ای‌حال آقای انتظامی به نکات خوبی اشاره کردند. هم به هنر و تجربه و بودجه‌ای که قرار است به این گروه اختصاص پیدا کند و هم طرح یکپارچه شدن پروانه ساخت در جشن سینما و جشنواره کمک مهمی به این گروه می‌کند.

سجادی حسینی: و نکته مهم‌تر اینکه شهرستان‌های بیشتری را درگیر هنر و تجربه کنیم. استعداد‌های زیادی در شهرها و شهرستان‌های محروم داریم. این اکران‌ها کمک می‌کند فیلمسازان خوب از دل شهرها بیرون بیایند و جسارت کنند و نترسند و فیلم بسازند. چون بعضی وقت‌ها فیلم دیدن باعث شجاعت می‌شود. شهرستان‌ها را فراموش نکنیم. تعداد اندک شهرستان‌ها برای نمایش فیلم‌های هنری کفایت نمی‌کند. همه شهرستان‌های کشور باید اکران هنر و تجربه مثل اکران معمول سینما داشته باشند. البته واقفم که کار سختی است و حمایت کافی وجود ندارد.

تقی‌پور: دوستان می‌دانند که هنر و تجربه خیلی اصرار بر حضور فیلمسازان دارد؛ مثلا برگزاری جلسات پرسش و پاسخ و دیدار با فیلمسازان که در اکران گروه‌ها شدنی نیست. یا مثلا به موضوع دیگری اشاره کنم. برای خود من باور کردنی نبود که تعداد زیادی برای دیدن فیلم مستند بلیت بخرند. فروش خوب و معقول در این گروه با فیلم «شش قرن و شش سال» آقای میرطهماسب شروع شد و آخرین فیلم مستند ما فروش بالای ۱۰۰ میلیون تومان داشته. این یکی از نکات مثبت هنر و تجربه برای مستندسازان است. یک موضوع دیگر بینندگان زیاد بسته‌های فیلم کوتاه است که با همت سازندگان‌شان بیننده فوق‌العاده زیادی دارد. ما هم همواره تلاش می‌کنیم این رفتارها را ببینیم و تصمیمات‌مان مبتنی بر آنچه مطلوب بینندگان‌مان است، باشد. همچنین درخصوص سینماهای شهرستان‌ها باید عرض کنم که دو مشکل هست. ما در سالن‌های اصلی هنر و تجربه، هزینه اجاره سالن را کامل می‌پردازیم و درآمد کامل فیلم به صاحب فیلم پرداخت می‌شود. امکان توسعه این روش برای همه سالن‌ها در شهرستان‌ها نیست و همه صاحبان سالن‌ها هم حاضر نیستند که با قراردادهای پورسانتی به ما ملحق شوند. موضوع دوم بی‌علاقگی سینمادوستان برخی شهرها است. در برخی شهر‌ها فیلم اکران شده ولی به دلیل استقبال اندک مردم و مخصوصا جوانان، امکان تکرارش نبوده. امیدوارم فرصتی باشد و یک کار پژوهشی در همین مورد انجام شود که دوستداران هنر و تجربه در کدام شهرها بیشتر و در کدام کمتر بوده‌اند، ولی به اجمال می‌توانم بگویم در شهرهایی که سایر فعالیت‌های ادبی و هنری رونق بیشتری دارند، هنر و تجربه هم پررونق‌تر است. شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، تبریز، بندرعباس و مشهد. با وجود همه اینها ما الان در بیش از ۲۰ شهر نمایش هنر و تجربه را داریم که گسترده‌تر هم خواهد شد.

سجادی حسینی: من با آقای تقی‌پور موافقم و به گروه هنر و تجربه حق می‌دهم چون مشخص است که بین دولت و فضای خصوصی ایستاده است. این گروه از ابتدا با حمایت دولت راه‌اندازی شد اما در ادامه می‌بینیم که دولت و وزارت ارشاد از این گروه حمایت نمی‌کنند. البته صحبت‌های اخیر آقای انتظامی نشان‌دهنده این نکته است که قرار است اتفاق خوبی بیفتد. من همچنان اصرار دارم گروه هنر و تجربه تبدیل به محلی برای صدا خفه کردن فیلمساز نشود. چهار سال است که فیلم نساخته‌ام و به تازگی درگیر ساخت فیلم «بی سر» شده‌ام. چیزی نزدیک به پنج ماه درگیر پروانه ساخت این فیلم بودم که خدا را شکر بعد از پیگیری‌ها پروانه ساخت به این فیلم داده شد و اصلاحات به شاکله فیلم ضربه نزد؛ اما من این فیلم را با بودجه کم ساختم و با بازیگرهای خوب. البته بازیگرهایی که بعید می‌بینم در چرخه اکران و گروه‌های پخش مرسوم جایی برای فیلم من قائل شوند می‌دانم مجبورم فیلمم در گروه هنر و تجربه نمایش داده شود چون می‌خواهم فیلمم دیده شود. می‌دانم نمایش فیلمم در گروه هنر و تجربه برگشت سرمایه ندارد. در حال حاضر هزینه ساخت فیلم خیلی بالا رفته است. زمانی می‌گفتیم فیلم با ۱۰۰ میلیون ساخته می‌شد عنوان فیلم لو باجت به آن تعلق می‌گرفت اما در حال حاضر فیلم لو باجت زیر ۵۰۰ میلیون تومان نمی‌توان ساخت البته می‌شود ساخت ولی دیگر آن فیلم نیست تله فیلم می‌شود. من با برآوردی ساخت فیلم را شروع کردم، ولی دقیقا هزینه ساخت فیلم دو برابر شده است. خب بحث من این است حالا چطور این فیلم را در گروه هنر و تجربه اکران کنم که جوابگوی سرمایه‌گذار فیلمم باشم؟ سرمایه‌گذاری که در بدو ورود از برگشت مالی فیلم حالش بد می‌شود.

به نکته درستی اشاره کردید که باید به حداقل بازگشت مالی در این گروه امیدوار بود.

سجادی حسینی: من نمی‌گویم فیلم‌ها میلیاردی بفروشند ولی یک فیلم باید حداقل از پس خودش بربیاید و فروش حداقلی داشته باشد. در شرایطی که ساخت یک فیلم سینمایی با استار و سوپراستار حداقل ۵/۲ میلیارد یا ۳ میلیارد تومان هزینه می‌برد ولی برای یک فیلم لو باجت در این شرایط حداقل باید ۲۰ درصد سرمایه‌گذاری شود یعنی همان مبلغ ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان که اشاره کردم. پرسش من این است آیا در گروه هنر و تجربه به یک میلیارد بازگشت مالی می‌توان امیدوار بود؟ دی‌وی‌دی فیلم‌هایی که در گروه هنر و تجربه نمایش داده می‌شود را فقط ۸۰ یا ۹۰ میلیون تومان می‌خرند. چطور به بازگشت سرمایه فیلم یک میلیاردی می‌توان امیدوار بود؟ آقای تقی‌پور من اینجا بگویم همین نحو که ادامه پیدا کند ساخت فیلم هنری تجربی زیر دست و پا له می‌شود و در تاریخ سینما دیگر از این فیلم‌ها نام و یادی نخواهد ماند. این در حالی است که پدران ما اساتید و بزرگان ما تمام تلاش خودشان را کردند تا فیلم هنری رشد کند و سینمای هنری – تجربی که ایران را به واسطه این سینما در جهان می‌شناسند نه با سینمای بدنه که ما آن را می‌شناسیم. البته قبول دارم بخشی از سینما سرگرمی است و این صنعت باید به لحاظ مالی بچرخد اما هر وقت بحث اقتصاد و سیاست به میان می‌آید خطر از بین رفتن نگاه و اندیشه وجود دارد.

تقی‌پور: موضوع دیگری را هم اضافه کنم که فراموش کرده بودم. گروه هنر و تجربه از روز اول اصرار داشتند که مجتمع سالن اختصاصی در مرکز شهر داشته باشند که رفت و آمد برای همه اقشار و مخصوصا دانشجویان راحت‌تر باشد و راحت‌تر بشود برنامه‌ریزی کرد که با وجود تلاش همه روسای سازمان از روز اول تا کنون محقق نشده است. تحقق این موضوع کمک بزرگی به برنامه‌ریزی‌های جدول نمایش خواهد کرد. ما فعلا مستاجریم.

سجادی حسینی: من همان سال‌های ابتدایی به آقای علم‌الهدی گفتم که گروه هنر و تجربه باید از یک جای به خصوص یا پاتوق فرهنگی برخوردار باشد که جذابیت بصری خودش را هم داشته باشد و سینماگران و دوستداران سینما با این فضا اخت شوند. حال می‌شود دو پاتوق راه‌اندازی کرد یکی شمال شهر و دیگری میانه شهر که همه به این مکان دسترسی لازم داشته باشند به این شرط که اکران فیلم‌ها حداقل برای یک ماه در این مکان به صورت کامل صورت بگیرد. من سینماگر بدانم در فاصله این یک ماه در هر شرایطی و در هر ساعتی می‌توانم فیلمی که مدنظرم هست را در این سالن ببینم. امیدوارم در آینده شاهد یک مکان خاص برای گروه هنر و تجربه باشیم تا از چرخشی بودن فیلم‌ها دست‌ برداریم. تعداد کمتری فیلم در این گروه اکران شود اما فیلم‌ها در شرایط خوبی روی پرده بروند. نکته مهمی که در اینجا مطرح است نمایش فیلم مستند و فیلم کوتاه در این گروه است که این حرکت بسیار خوبی است که در گروه هنر و تجربه صورت می‌گیرد. ما باید فیلم کوتاه و فیلمسازان کوتاه را جدی بگیریم و به نظر من باید اکران این نوع فیلم‌ها در گروه هنر و تجربه بیشتر شود. همان طور که می‌دانیم فیلم کوتاه و مستند پایه‌ها و ستون‌های سینمای کشور را بنا می‌کنند. سینمای کوتاه و مستند صاحب اندیشه، نگاه و فضای حرفه‌ای است. خیلی از فیلم‌های کوتاهی که ساخته می‌شود بعضا از فیلم‌های بلند خوش ساخت‌تر و تکنیکی‌تر است به لحاظ فیلمبرداری، کارگردانی حرکت دوربین‌ها و… دقیق‌تر انجام می‌شود پس لازم است که این نوع تولیدات و این اندیشه‌ها برای رشد و ترقی سینما حمایت شود.

تقی‌پور: فرمایش جناب سجادی کاملا درست است. آنقدر که در دنیا بسیاری از فیلمسازان کوتاه هرگز سراغ فیلم بلند نمی‌روند. امیدواریم بتوانیم با ارتباط بیشتر با مخاطبین روش‌های‌مان را بیشتر اصلاح کنیم. ما حتی بارها از علاقه‌مندان خواستیم جلسات نقد و بررسی گروه هنر و تجربه را خودشان برگزار کنند و هر چه را که صلاح می‌دانند راجع به این گروه بگویند. ما هم البته به عنوان شنونده در جلسات شرکت می‌کنیم، ولی متاسفانه تا حالا کسی پیشقدم نشده. امیدواریم گوش شنوای بزرگی داشته باشیم که لازمه حیات چنین گروهی است. به نظر من یکی از راه‌حل‌های خوب برای هنر و تجربه، توسعه نمایش‌های سایبری است. من اسمش را نمایش خانگی و VoD نمی‌گذارم چون تنوع زیادی دارد پیدا می‌کند. اگر زیرساخت‌های سایبری برای فیلم‌های هنری بتوان درست کرد، فیلم‌های گروه ما این خاصیت را دارند که در طول زمان فروش معقولی داشته باشند که در نمایش‌های سایبری ممکن است. متاسفانه گروه‌های VoD تجاری چندان امکان توجه به نمایش‌های هنر و تجربه را ندارند. باز هم کمبود بودجه در هنر و تجربه و بیش از حد تجاری و سردستی شدن سینمای بدنه باعث شده که صاحبان سرمایه توجه جدی به این سو نکنند و فیلم‌های هنری و تجربی نتوانند درخشش کافی داشته باشند و مورد توجه قرار بگیرند.

آقای تقی پور چرا فروش فیلم‌ها اعلام نمی‌شود تا همین مساله خود باعث تحریک فیلمسازها شود که برای اکران بهتر فیلم‌شان قدمی بردارند؟

اعلام فروش فیلم‌ها موضوعی است که بارها مورد بحث قرار گرفته و من در حال حاضر نمی‌توانم شخصا راجع به آن اظهارنظر کنم. اگر بتوانیم به یک جمع بندی روشن برسیم، حتما خدمت‌تان عرض می‌کنم.

در جشنواره جهانی فیلم فجر چند فیلم‌ خارجی نمایش داده شد که با اقبال مواجه شدند. چرا امکان نمایش این فیلم‌ها را در گروه هنر و تجربه فراهم نمی‌کنید؟

در مورد نمایش فیلم‌های خارجی باید عرض کنم که موضوع چند جنبه دارد. نمایش فیلم‌های کلاسیک به شکل محدود و اکران فیلم‌های هنری و تجربی روز دنیا به دلیل سختی فوق‌العاده تبادلات ارزی از یک سو و افزایش ناگهانی قیمت ارزهای خارجی، برنامه‌ای را که برای نمایش فیلم خارجی تدوین کرده بودیم به دردسر جدی انداخت. در حال حاضر فقط توانسته‌ایم از پس هزینه‌های اکران فیلم‌هایی مانند کوه امیر نادری که توزیع کننده آن با ما به قیمت جوانمردانه و ریالی قرارداد بست، بربیاییم. جشنواره جهانی فجر هم گرفتاری جدی در پرداخت هزینه‌های ارزی نمایش فیلم‌ها داشت. بخشی از مساله هم این است که ما هم مانند جشنواره جهانی فیلم فجر حاضر نیستیم بدون پرداخت هزینه‌های مالکیت رویالتی فیلم‌ها، آنها را نمایش دهیم و سر سفره هنر و تجربه بیاوریم، درست برخلاف آنچه در سینمای تجاری اکران و نمایش خانگی DVD و VoD انجام می‌شود. از طرف دیگر هم چون کشور عضو رسمی معاهده جهانی حمایت از مالکیت معنوی است، ما کاری برخلاف مقررات جاری کشور انجام نداده و فیلم‌ها را بدون رویالتی نمایش نمی‌دهیم. البته که فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر جهانی قطعا اولویت اصلی ما برای نمایش فیلم خارجی خواهد بود. یکی به این دلیل که زحمت زیادی برای انتخاب آنها کشیده شده و دوم اینکه به هر حال نمایش در جشنواره کمک موثری برای معرفی فیلم بوده است.

سجادی حسینی: با تمام این حرف‌ها خیلی افتخار می‌کنم فیلم «شب بیرون» در گروه هنر و تجربه اکران شد ولی دیده نشد با این حال اکران شد. اینجا پیشنهادی دارم مبنی بر اینکه شاید بد نباشد یک‌سری فیلم‌ها دوباره در سینماها نمایش داده شوند چون در حال حاضر بازیگران فیلم چهره شده‌اند و شاید فیلم دیده شود. فقط راجع به فیلم خودم صحبت نمی‌کنم، فیلم‌های مشابه فیلم خودم هم تعدادشان زیاد است. خودم هر کمکی باشد تمام قد آماده‌ام انجام بدهم تا هنر و تجربه روی پای خودش بایستد و می‌دانم خیلی از اهالی سینما دل‌شان برای هنر و تجربه می‌تپد.

بخشهای مهم این مصاحبه

از همان زمانی که شورای سیاستگذاری گروه هنر و تجربه تشکیل شد به نظرم در شکل و اجرا هم اتفاق جذابی بود و هم جالب به نظر می‌رسید. هنوز هم به نظرم این اتفاق جذابی است البته این جذابیت برای فیلمسازی است که فیلمش در این گروه نمایش داده می‌شود، البته اقوام و دوستانش و تعداد معدود کسانی که این فیلمساز را می‌شناسند.

وقتی فیلمی در گروه «هنر و تجربه» اکران می‌شود به جای معرفی فیلم، ما بیشتر تبلیغ خود «هنر و تجربه» را می‌بینیم. یعنی «هنر و تجربه» است که دائم جلب ‌توجه می‌کند و مدام معرفی می‌شود نه فیلم‌هایی که در این گروه اکران شده‌اند.

چه اصراری است که همه فیلم‌ها اکران شوند؟ می‌توان تعداد فیلم‌های کمتری اکران کرد و از طرفی تایم بیشتری به اکران فیلم‌های خوب داد. من دو، سه بار در گروه هنر و تجربه فیلم‌هایی دیدم که حالم بد شد. برای اینکه رفتم فیلم هنری در این گروه ببینم و رسما با تله فیلم مواجه شدم!

نمایش فیلم‌های کلاسیک به شکل محدود و اکران فیلم‌های هنری و تجربی روز دنیا به دلیل سختی فوق‌العاده تبادلات ارزی از یک سو و افزایش ناگهانی قیمت ارزهای خارجی
برنامه‌ای را که برای نمایش فیلم خارجی تدوین کرده بودیم به دردسر جدی انداخت.

بودجه محدودی برای تبلیغات داریم بیش از ۹۰ درصد صاحبان فیلم هیچ کمکی نمی‌کنند و فیلم را رها می‌کنند.

یکی از گرفتاری‌های که ما داشتیم فشار‌های کشنده و فوق‌العاده زیادی بود که از طرف سینمای بدنه به ما وارد کردند که چرا سالن شماره دو فرهنگ به هنر و تجربه داده شده است.

در راهروهای وزارت ارشاد یک سری تابلو روی دیوار نصب شده است، فیلم‌هایی که در سال‌های اخیر اکران شده‌اند، هر تابلو اختصاص به یک سال دارد. در این تابلوها هیچ عکس یا نامی از فیلم‌های گروه هنر و تجربه نیست. خب شما ببینید خود وزارت ارشاد که بودجه این گروه را تقبل می‌کند از این گروه حمایت نمی‌کند. ما چگونه می‌توانیم از دیگران انتظار حمایت داشته باشیم؟

منبع: اعتماد