فعالیت های صنفی به خصوص در عرصه مشاغل هنری در ایران همواره فراز و فرودهای بسیاری داشته است؛ کشمکش ها و بعضا ناهماهنگی هایی که یک طرف را ناراضی کرده و موجب شده مقابل طرف دیگر بایستند. این یعنی همان دو دستگی که هر جا شکل بگیرد به طور مداوم دردسرهای بیشتری را ایجاد خواهدکرد. خانه سینما یکی از اصناف مهم هنری است که باید گفت در مقایسه با شرایط صنفی دیگر هنرها در ایران وضعیتی بهتر داشته است. شرایطی که البته چند سال یک بار به سوی نابهتر شدن هم حرکت کرده و اختلاف و بگومگو فراوان داشته است. حاشیه های اصلی خانه سینما هم نه حالا و امروز و در کشمکش ایجاد شده میان کارگردان ها، بلکه حدود یک دهه قبل تر یعنی در دی ماه ۹۰ آغاز شد. آن زمان اعلام شد خانه سینما به علت تخلفاتی که انجام داده، منحل می شود. این انحلال اما دو سال ادامه پیدا کرد و بدل شد به گرهی که هر تلاشی برای باز کردنش آن را کورتر می کرد، تا این که بالاخره در ۲۱ شهریور ۹۲ و همزمان با روز ملی سینما، با حکم علی جنتی، وزیر وقت ارشاد دولت یازدهم (حسن روحانی) بازگشایی شد. یادآوری این دوران تیره و تار خانه سینما در این مقدمه چه دلیل و ضرورتی داشت؟ قصد این بود که بپرسیم آیا چنین تجربه ناخوشایندی که باعث ناراحتی و اختلاف اهالی سینما شده و مباحث سیاسی بر بحث های صنفی سایه انداخته بود، درس عبرتی برای کار صنفی صمیمانه و دوستانه در فضایی آرامش بخش در ادامه و در سال های بعد شد؟ متاسفانه جواب، یک نه قاطع است. کشمکش میان تهیه کننده ها در دو تشکل شورای عالی تهیه کنندگان و جامعه صنفی تهیه کنندگان، خود گویای وضعیت صنوف و تشکل های سینمایی است و ما هنوز یک نهاد واحد و مشترک و همدل صنفی تهیه کنندگی نداریم. حالا در تازه ترین رسوایی و جنجال صنفی، بحث اختلاف کارگردان های سینمای ایران خبرساز شده است. اتفاقی که نه شایسته و زیبنده فیلمسازان نام آشنای سینمای ماست که پایگاهی فرهنگی در جامعه دارند و نه در شان خانه سینمایی که طبق اهداف اولیه تاسیسش قرار بود از حقوق مادی و معنوی دست اندرکاران حرفه ای تولید، توزیع و نمایش هنر- صنعت سینما حفظ و صیانت کند و در ایجاد امنیت شغلی و تامین اجتماعی سینماگران نقش داشته باشد.
۳ عضو اصلی کانون کارگردانان با نگارش نامه ای نسبت به حذف ۳۳۰ عضو در انجمن صنفی کارفرمایی کارگردانان سینمای استان تهران اعتراض کردند. این خبر را ایسنا ۱۰ مرداد منتشر کرد.
قبل از این که ادامه دهیم، خیلی خلاصه بگوییم کانون کارگردانان چیست؟ یکی از اصناف خانه سینما که تشکلی صنفی و مستقل است و هدف از تشکیل آن، حفظ و صیانت حقوق مادی و معنوی اعضا و کمک به ارتقای کیفی سینمای ایران است.
اعضای این کانون چه کسانی هستند؟ تعدادی از کارگردانان حرفه ای سینمای ایران. اعضای شورای مرکزی کانون عبارتند از: محسن امیریوسفی (رئیس کانون)، احمد امینی، مهرداد خوشبخت، پوران درخشنده، رضا درمیشیان، قدرت الله صلح میرزایی، محمدرضا عرب، مصطفی کیایی، خسرو معصومی، نادر مقدس، فرهاد مهرانفر، وحید موسائیان، حمید نعمت الله. سه نفر از این جمع یعنی پوران درخشنده، خسرو معصومی و رضا درمیشیان (دو کارگردان پیشکسوت و یک کارگردان جوان) در نامه اعتراضی خود عنوان کرده اند شورای انجمن کارفرمایی کارگردانان مشروعیت ندارد. آنها دلیل رسانه ای کردن این موضوع صنفی را رفتارهای غیرقانونی پی در پی و عدم پاسخگویی رئیس و بازرس شورا ذکر کردند. این سه کارگردان در بخشی از نامه خود نوشته اند: «با توجه به ثبت کانون کارگردانان سینمای ایران در وزارت کار تحت عنوان «انجمن صنفی کارفرمایی کارگردانان استان تهران» تا این لحظه اسامی ۳۵۰ کارگردان عضو کانون، به رغم پر کردن فرم های مربوط به انجمن صنفی کارفرمایی توسط کارگردانان و گذشت چند ماه از تاسیس، به بهانه بررسی نشدن مدارک به وزارت کار اعلام نشده است. ما معتقدیم تمام اعضای کانون کارگردانان عضو انجمن صنفی کارفرمایی هستند و نیازی به تایید صلاحیت و نظارت استصوابی نیست اما تنها ۲۲ کارگردان به وزارت کار به عنوان عضو معرفی شده و تا زمانی که شورای مرکزی تایید صلاحیت اعضا را به وزارت کار اعلام نکند، عضویت کارگردانان سینمای ایران به رسمیت شناخته نخواهد شد.»
در ادامه این نامه آمده: «شورای مرکزی دریافت شناسه برای شرکت در انتخابات هیات مدیره خانه سینما را بهانه کرده و به برگزاری مجمع عمومی مخفیانه ۲۲ نفره ای (بدون اطلاع رسانی به تمامی اعضای صنف) اقدام کرده است که مشروعیت صنف کارگردانان را به شدت خدشه دار می سازد.»
یکی از گلایه های این فیلمسازان، عدم اطلاع رسانی درست و کافی در این مورد به همه اعضاست و ظاهرا شورای مرکزی برگزاری این انتخابات خلوت و کم تعداد را با مواردی چون کرونا و گنجایش نداشتن سالن توجیه کرده است.
روز بعد یعنی یازدهم مرداد، کانون کارگردانان نسبت به نامه اعتراضی این سه فیلمساز واکنش نشان داد که بخشی از جوابیه از این قرار است: «اعضای محترم کانون کارگردانان سینمای ایران در آخرین مجمع عمومی خود ماموریتی را به شورای مرکزی محول کرد و آن ثبت قانونی کانون در وزارت کار بود.» در ادامه کانون کارگردانان عنوان کرد برگزاری مجمع با همه اعضا ممکن نبود و هیات مدیره انجمن صنفی کارگردانان پس از مشورت با تعدادی از با تجربه های صنف ضمن حضور رئیس هیات مدیره خانه سینما و با توجه به این مساله که نماینده محترم وزارت کار اجازه برگزاری مجمع با تعداد بیش از ۵۰ نفر را نمی داد، تصمیم گرفت به طور قانونی و با دعوت از پیشکسوتان و تعدادی از کارگردانان جوان مجمع خود را برگزار کند.
همچنین در بخشی از واکنش کانون آمده است: «شورای مرکزی بلافاصله با برگزاری یک مجمع عمومی فراگیر، ضمن توضیح و شرح کامل و دقیق اقدامات به عمل آمده، تصمیم گیری در مورد ادامه فعالیت های خود را به عهده مجمع عمومی قرار خواهدداد.»
این واکنش کنایه آمیز، پایان کار نبود و دوباره سه کارگردان عضو کانون کارگردانان در دفاع از خیل همکاران خود و در مقابل برخی همکاران خود در شورای مرکزی کانون کارگردانان دست به قلم شدند و ضمن هتاک خواندن لحن جوابیه کانون، نوشتند: «ما هنوز جواب پرسش های نامه مان را نگرفته ایم و نمی دانیم چرا هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی کارگردانان به جای پاسخ به سوالات مطرح شده، مسیر توهین، تهمت و افترا را در پیش گرفته است؟»
تا لحظه نگارش این سطور، فعلا خبری از ادامه این دعوای صنفی نیست. اما آن طور که از فحوای دو نامه سه کارگردان و واکنش کانون کارگردانان برمی آید، می توان با سریالی سینمایی روبه رو بود و هرکدام تا اطلاع ثانوی می توانند از خجالت همدیگر درآیند. همان طور که ملاحظه کردید و می توانید با جست وجوی اینترنتی به اطلاعات بیشتری همچون متن کامل این نامه ها دسترسی پیدا کنید، با یک جنگ داخلی و جدال صنفی مواجه ایم که رسانه ای شده است و هر گروه، دیگری را مقصر جلوه می دهد.
درخشنده، معصومی و درمیشیان، از یک تخلف مهم در کانون کارگردانان خبر دادند و کانون هم در جوابیه همه چیز را قانونی دانست. فارغ از این که امیدواریم این کشمکش صنفی به زودی با همدلی و رفاقت حل و فصل شود و حقی از هیچ کدام از اعضای کانون کارگردانان ضایع نشود، جلوگیری از تکرار چنین دعواهایی است که فضای مستعد تنش و آشوب سینمای ایران را آسیب پذیرتر خواهد کرد. در سینمایی که به اندازه کافی مشکل دارد، دست کم انتظار می رود خود اهالی سینما و همکاران در صنوف با یکدیگر مهربان تر و همدل تر باشند و هرموقع خوشی نسبی این راحتی و این آرامش تقریبی زیر دلشان زد، حال و روز سینما را در روزهای انحلال و تعطیلی خانه سینما به یاد بیاورند.
ضمن این که همچنان تاکید می کنیم مدیریت نکردن اختلافات که در هر کار و صنفی پیش می آید و اصلا اساس پویایی یک حرفه را شکل می دهد و موضع گیری خصمانه در منظر رسانه ها، صورت خوشی برای سینما و فضای فرهنگی و هنری کشور ندارد.