پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

مشهورترین نمای فیلم نفس گیر «رابط فرانسوی» (ویلیام فرید کین، ١٩٧١) تصویری است از کارآگاه روسو (روی شایدر) که پایین پلکان، بالاخره و بعد از تقیب و گریزی مرگبار و طولانی، توانسته به ضارب سوپرحرفه‌ای (مارسل بوزوفی) شلیک کند. ضاربی که مشهورترین نقش بازیگر صورت سنگی‌اش را رقم زد و حجم قابل اعتنایی از التهاب فیلم، بر اثر مهارت جنایتکارانه او شکل می‌گیرد. این نما برخلاف تئوری قدیمی زیبایی‌شناسی تصویر سینمایی خلق شده است. آن تئوری مبتنی بر این بود که وقتی می‌خواهیم شخصیت فیلم را بزرگ بداریم از او نمای «رو به بالا» بگیریم. اما در اینجا، دوربین از بالای پله‌ها و با زاویه رو به پایین، نما را گرفته و پلیس موفق، در ابعادی کمی بزرگ‌تر از یک مورچه، آن ته و آن پایین دیده می‌شود. کارگردان کسی است که بعد از این فیلم، «جن‌گیر» را ساخت و در خلق اضطراب، استادکار محسوب می‌شد و می‌شود. جست‌وجوی دلیل او برای این نمابندی می‌تواند درس آموز باشد: مهم، فقط این نیست که کارآگاه، ماموریتش را به انجام و سرانجام رسانده. مهم‌تر این است که او یک غول را کشته؛ غولی با ابعادی غول‌آسا در تصویر که ضارب بی‌رحم و چیره‌دستی بوده و حالا به مضروب بدل شده است. دست‌های باز او در تصویر هم مانند جا و زاویه دوربین، بناست بر این ابعاد عظیم تاکید کند. بنابراین، کارآگاه که در نما کوچک‌ترین است، بیش از همه بزرگ داشته می‌شود.

اگر رویای ایرانی به واقعیت بپیوندد و احتمال زیر ١٠ درصد «ریل اسپورت»، امشب در مسابقه ایران-اسپانیا در جام جهانی ٢٠١٨ روسیه تحقق پیدا کند، ربط اشاره‌ام به این تصویر از «رابط فرانسوی» روشن خواهد شد. اگر نشد، اتفاق عجیبی نیفتاده است. باز به سینما تفأل می‌زنیم و آن بخش طلایی از شعر شخصیت رابرت کین کید (کلینت ایستوود) در فیلم «پل‌های مدیسون کانتی» (ایستوود، ١٩٩۵) را بازمی خوانیم که می‌خواند: «رویاهای قدیمی، قشنگ بودند. هیچ‌وقت واقعی نشدند؛ ولی چه خوب که زمانی در سر می‌پرواندم‌شان».