حسن هدایت نویسنده و کارگردان که مدتی است به نسبت گذشته کم کار شده، از جمله فیلمسازانی است که آثار قابل توجهی را در سینما و تلویزیون ساخته است. وی درباره اینکه چه فاکتورهایی در تولید سریال ها لازم است رعایت شود تا به مرز جهانی شدن برسد، به بانی فیلم گفت: تنها فاکتوری که وجود دارد، زبان جهانی است. مشکل اینجاست که ما سریال هایمان را صرفا برای کشور خودمان تولید می کنیم و از این رو فراموش می کنیم که مردم دنیا چه زبانی دارند. البته این بدان معنا نیست که بخواهیم مثل آنها صحنه هایی را که از نظر ما ممیزی است، در آثارمان نشان بدهیم. منظورم زبان جهانی سریال هاست. در صورتی که زبان سریال های ما خصوصی شده است.
وی ادامه داد: هم قصه و هم شیوه ساخت آثار ما باید با زبان جهانی تطابق داشته باشد تا بتواند در زمره آثار جهانی قرار بگیرد.
وی با ذکر مثالی در این باره افزود: لازم است که مثالی در این باره بیان کنم تا حق مطلب ادا شود. شوروی در گذشته در طول سال نزدیک به ۴۵۰ فیلم سینمایی تولید می کرد. اما غیر از بلوک شرق در هیچ کشور دیگری این فیلم ها به نمایش در نمی آمد. آن هم در شرایطی که شوروی بزرگان بسیاری در سینما داشت. بنابراین مشکل ما در کنار زبان جهانی که عرض کردم، بازاریابی است که خیلی در این زمینه ضعیف عمل می کنیم. سوم اینکه برخی کارهای ما که آب و رنگی داشته و قابلیت عرضه شدن را دارد، متاسفانه به دلیل اینکه عقاید ایدئولوژیک خودمان را خیلی سفت و سخت وارد کار می کنیم، باعث می شود که نتوانیم آن اثر را به بازار جهانی عرضه کنیم. به خصوص در سریال های تاریخی که تم مذهبی هم دارند.
کارگردان مجموعه «کاراگاه علوی» همچنین بیان کرد: اصلا در این مبحث بد بودن و یا خوب بودن کار مدنظرم نیست. بلکه منظورم این است که یک مشتری در اینجا وجود دارد که این مشتری خواسته هایی دارد که باید مدنظر قرار بگیرد. البته این فقط در سریال های مذهبی نیست؛ بلکه محدودیت در سریال های دیگر هم وجود دارد که باعث می شود سریال را غیر عادی و غیر نرمال کند. ولی دو فاکتور اصلی این است که یا زبان جهانی را بلد نیستیم و یا دوست نداریم یاد بگیریم و دوم اینکه خیلی با سیستم و تفکری که در داخل کشورمان هست، می سازیم.
این کارگردان همچنین در مقایسه با سریال های کشورهایی مثل ترکیه و سوریه هم توضیح داد: کشورهای عربی اصولا به دلیل اشتراکات زبانی و قومی که با برخی کشورهای دیگر عربی دارند، سریال هایشان در تلویزیون های این کشورها به نمایش در می آید. البته مصر بزرگترین تولید کننده فیلم در جهان عرب بود. در این میان سوریه هم دوره ای کارهایی را تولید می کرد که درگیر جنگ های داخلی شد. جالب اینکه تنها کشوری که این آثار را پخش می کرد، کشور ما بود که به شدت فیلم های ضعیفی به لحاظ ساختاری هم بودند. کشور ترکیه هم برای کشور خودش و ترک های ساکن کشورهای اروپایی و برخی کشورهای عربی سریال تولید می کند. اما دلیل اینکه در کشور ما نیز این سریال ها مورد توجه قرار گرفته اند، به خاطر این است که اصولا مردم ما قصه گویی را دوست دارند. گرچه در اغلب سریال های ترکیه به نوعی آب بسته شده، اما آنچه که مهم است این است که قصه گویی کنیم و تماشاگر هم از یک جایی به بعد عادت می کند و مثل یک آشنا به این آدمها نگاه می کند. از این رو متاسفانه تلویزیون ما هم چند سالی است که این روند را در سریال های خود دارد و سریال ها را به صورت هر شبی پخش می کند. به نظر من سریال با این شیوه پخش از بین می رود. ضمن اینکه سریال های ما که حداکثر ۲۰ یا ۳۰ قسمت هستند و از این رو فرصت نمی کند تا خودش را نشان بدهد. ما که سریال های ۲۰۰، ۳۰۰ قسمتی نداریم. از طرفی تبلیغات درستی هم برایش نمی شود. بنابراین من فکر می کنم همان سیستم و شیوه ای که در تلویزیون های دنیا هست و سریال ها به صورت هفتگی پخش می شوند خیلی شیوه بهتری است. چون مخاطب فرصت بیشتری دارد تا با داستان و شخصیت ها درگیر شده و قصه و شخصیت ها را آنالیز کند. اما یکی از راهکارهایی که به ذهن تلویزیون برای مقابله با ماهواره رسید، این بود که سریال ها را به توپ ببندد و به صورت هر شبی پخش کند. در صورتی که برای این کار باید راهکار دیگری داشته باشند و سریال ها را به گونه ای طراحی کنند که ۱۰۰ تا ۱۵۰ قسمت شود. البته آب بندی نباشد. بلکه داستان این قابلیت را داشته باشد که به این تعداد قسمت تبدیل شود. چون اینگونه تلویزیون می تواند تماشاگر را عادت بدهد که با قصه و شخصیت ها مثل یک آشنا روبرو شده و برخورد کند.
هدایت همچنین افزود: البته در این میان نباید از سیستم سخت افزاری و تولید گذشت. در کشورهای پیشرفته دیگر تلویزوین هیات های ریز و درشت و اغلب بی سواد فیلمنامه خوانی ندارند که فکر کنند در هر چیزی توانایی دارند و باید دخالت و اعمال نظر کنند. در کشورهای دیگر یا بخش خصوصی تولید می کند و به تلویزیون می دهد و می فروشد و یا تلویزیون بر اساس یک طرح به تهیه کننده سفارش می دهد و زمانی را مشخص می کند و بودجه را هم تامین می کند. دیگر به جزییات کاری ندارد. اما متاسفانه ما به دلیل ممیزی های فرهنگی و مذهبی که داریم، یک مقدار دستمان بسته است. چون عدم اعتماد نسبت به نویسنده، تهیه کننده و کارگردان وجود دارد. به همین دلیل در همه چیز دخالت می کنند و همین به کار لطمه وارد می کند. در صورتی که نباید این عدم اعتماد وجود داشته باشد. البته این قضیه درباره کارهای سفارشی وجود ندارد!
وی در پاسخ به این سوال که کدامیک از سریال هایی که این اواخر تولید و پخش شده اند، قابلیت جهانی شدن و در بازار های خارجی ارائه شدن را دارند، بیان کرد: فکر می کنم خیلی از این سریال ها در کشور هم مورد توجه قرار نمی گیرند و جدی گرفته نمی شوند؛ چه برسد به بازارهای جهانی! ما همیشه دست به شعار دادنمان خیلی خوب است، اما وقتی با واقعیت ها روبرو می شویم می بینیم که به شدت به لحاظ فرهنگی عقب هستیم. البته من صرفا در زمینه فرهنگی نظر می دهم، چون در زمینه های دیگر تخصص ندارم. حتی حوزه کتاب را هم بررسی کنید، به قدری ممیزی هایی در این زمنیه وجود دارد که نویسنده ها عقیم می شوند. البته در حوزه موسیقی شرایط یک مقدار بهتر است و نوازندگان و خوانندگانی داریم که توانسته اند به عنوان سفیر فرهنگی در دنیا حضور داشته باشند. همین طور در سینما که به هر حال توانسته اند در جهان حرفی برای گفتن داشته باشند و سینمای یاران توانسته در بازارهای جهانی بدرخشد.
وی در پایان هم گفت: باید در ارتقای سطح فرهنگی جامعه کوشید. وگرنه روز به روز شرایط بدتر می شود. به خصوص برای نسل آینده که با این روند چیزی از فرهنگ برای آیندگان نمی ماند.
***