سید رضا صائمی در روزنامه هم میهن نوشت : هرگاه که سخن از مشکل فیلمنامه در سینمای ایران مطرح میشود جای خالی یا کمرنگ ادبیات داستانی و اقتباس ادبی در سینمای ما به کانون اصلی سخن تبدیل میشود. اینکه سینمای ما کمتر سراغ ادبیات رفته و از آن برای برساختن غنی و برکشیدن خود بهره میبرد. ازسویدیگر بسیاری از فیلمهایی که مصداقی از اقتباس ادبی در سینما بودند هم موردتوجه مخاطبان و منتقدان قرار گرفتند، هم توانستند در جشنوارههای سینمایی بدرخشند. داریوش مهرجویی ازجمله فیلمسازانی است که میتوان او را کارگردانی موفق در ساخت فیلمهای اقتباسی دانست. سه فیلم «گاو»، «درخت گلابی» و «بانو» نشان میدهند که مهرجویی چقدر خوب توانسته است قصهای را از ادبیات داستانی در جهان سینمایی و نمایشی بازآفرینی کند. بااینحال رابطه بین ادبیات و سینما در ایران اغلب یک رابطه و نسبت موازی بوده است و گاهی که در تقاطعی به هم گره خوردند، توانستند گرهگشایی کنند. موج نوی سینمای ایران هم کمک کرد تا امکان گفتوگو و دیالکتیک بین ادبیات و سینما بیشتر شود اما هنوز سینمای ایران نتوانسته با ادبیات داستانی به وفاق و همکاری اثربخش و جریانساز برسد. پرویز جاهد، منتقد و پژوهشگر سینمایی در کتاب «گفتوگوهایی پیرامون اقتباس ادبی در سینمای ایران»، ازطریق گفتوگو با چند سینماگر شاخص ایرانی، به ابعاد مختلف این مسئله بهویژه عوامل بازدارنده رشد اقتباس ادبی در سینمای ایران پرداخته است.
گفتوگو همواره یکی از بهترین روشهای ورود به درون ماجراهایی است که چه ازحیث تاریخی، چه ازمنظر فنی و نظری، ابهامات و چالههای بسیاری دارند. هر پژوهشی مبتنی بر ثبت و ضبط وقایع که انگارهای تحلیلی داشته باشد، نیازمند گفتوگوگر و گفتوگوشونده آگاه و مطلعی است که حقیقتها از جملههای میانشان هویدا شوند. کتاب «گفتوگوهایی پیرامون اقتباس ادبی در سینمای ایران»، مجموعه گفتوگوهای هدفمندی است که «پرویز جاهد» در میانه دهه ۸۰ با جمعی از سینماگران، نویسندگان و منتقدان سینمای ایران، از مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، بهمن فرمانآرا و… گرفته تا محمود دولتآبادی، حسین مرتضائیان آبکنار، آیدین آغداشلو و… انجام داده و در همه گفتوگوها محوریت را بر موضوع اقتباس ادبی در سینمای ایران گذاشته است. گفتوگوهای کتاب با وجود روایتهای شخصی گفتوگوشوندهها، بهویژه سینماگرانی که اقتباس انجام داده و نویسندگانی که از آثارشان اقتباس شده، بهواسطه ورود بهموقع گفتوگوکننده به بحث و مطرحکردن پرسشهایی چالشبرانگیز، بهخوبی حقایقی را نهفقط درباره موضوع بحث بلکه دربارهی بسیاری از مسائل دیگر پیرامون ادبیات و سینمای ایران و در منظری کلیتر حوزه فرهنگ ما، روشن کرده است. حرفهای داریوش مهرجویی درباره همکاری با غلامحسین ساعدی و مدعایش بر اینکه کسی جز خودش و بهمن فرمانآرا را نمیشناسد که به ادبیات معاصر ایران احاطه داشته باشد یا ماجرای پرتنش اقتباس کیمیایی از داستان «آوسنهی بابا سبحان» دولتآبادی در فیلم «خاک» و البته رویکرد دقیق و قابلتأمل مرتضائیان آبکنار در مقام نویسندهای مسلط بر ادبیات، سینما و… همگی هم به شناخت بهتر ما از وضعیت منجر میشوند، هم کمک میکنند تا به تحلیل بهتری از ماجرای اقتباس در سینمای ایران دست یابیم. هدف از گفتوگوهای اینکتاب که با طیف متنوعی از فیلمسازان و نویسندگان شاخص و برجسته سینمای ایران و نیز منتقدان و پژوهشگران سینمایی صورتگرفته، جدا از بررسی تاریخی جریان اقتباس ادبی در سینمای ایران، آسیبشناسی این جریان در سینمای بعد از انقلاب ایران هم بوده است.
بسیاری از منتقدان و پژوهشگران سینمایی، یکی از ضعفهای اساسی سینمای امروز ایران و تکراریبودن موضوع فیلمها و گرایش به یک نوع سینمای اجتماعی کلیشهای بیخاصیت را در ضعف فیلمنامه و بیاعتنایی فیلمنامهنویسان و فیلمسازان به آثار داستانی و نمایشی بهعنوان منابعی برای اقتباس میدانند. هنوز بسیاری از دوستداران رمان فارسی در انتظار تولید نسخههای سینمایی از روی برخی رمانهای مشهور قبل از انقلاب مثل«سووشون»، «کلیدر»، «همسایهها»، «زمین سوخته»، «مدیر مدرسه» و «شب هول» هستند. اما آیا واقعا در شرایط کنونی، سینمای ایران توانایی و امکان اقتباس از این داستانها را دارد؟ ازطرفی برخی فیلمسازان که دغدغه اقتباس دارند، بر این باورند که تفننهای سبکپردازانه و آثار متکلف باعث پیدایش نوعی ادبیات در ایران شده که قابلیت تبدیل به سینما را ندارند. بهعقیده آنها گرایش به ادبیات مدرن و ذهنیگرایی نیز ادبیات داستانی ایران را از سینما دور کرده است. بهجز این گفتوگوها، نویسنده در سه گفتار مستقل «تفاوت ماهوی سینما»، «ادبیات، جریان اقتباسی ادبی در سینمای ایران» و «پیرامون اقتباس ادبی در سینمای بعد از انقلاب ایران»، به تحلیل این سوژه از نگاه خود بهعنوان یک محقق سینمایی هم پرداخته است. خواندن این کتاب برای اهالی سینما و ادبیات میتواند لذتبخش باشد.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- کیمیایی از تجلیل تا تحلیل
- در میانه باستانگرایی و مدرنیسم/بررسی سینمای متفاوت فریدون رهنما در سالگرد درگذشت او
- نگاهی به کارنامه سینمایی رضا میرکریمی به بهانه اکران فیلم نگهبان شب
- در اولین نشست «زیرمتن» مطرح شد؛ روایت «زالاوا» از جدال میان دو نظم/ باور به «جن» از واقعیت آن ترسناکتر است
- سینماتک خانه هنرمندان ایران برگزار میکند؛ «زیرمتن» با «زالاوا» کلید میخورد/ بررسی بینارشتهای فیلمهای روز
- واکنش سید رضا صائمی به برخی اظهار نظر ها درباره هوشنگ ابتهاج
- روایت سید رضا صائمی و افشین علیار از فیلم «بی همه چیز»/ این فیلم ما را به تامل در رفتارهای خودمان وا میدارد
- تهیه کننده تلویزیون مادر خرج است نه تهیه کننده !/ گفت وگو با سید رضا صائمی
- ردّپای شجریان در سینمای ایران
- در نشست «وضعیت نقد در سینمای ایران» عنوان شد(بخش اول)/ نقد پاسخی به نیازهای درونی منتقد است
- بهرام بیضایی از تعزیه میگوید + ویدئو
- برشهای کوتاه/ صحبتهای ابراهیم گلستان درباره فرخ غفاری و کانون فیلم تهران
- جلسات باشگاه فیلم هشت و نیم به صورت آنلاین برگزار میشود
- سینمای ایران به هوای تازه نیاز دارد
- آناتومی یک جنایت/نگاه پرویز جاهد به فیلم «خانۀ پدری»
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- اهدای جوایز سالانه فیلم و تلویزیون ایرلند؛ «چیزهای کوچک این چنینی» بهترین فیلم و کیلین مورفی بهترین بازیگر شد
- نقدی بر پوشش یکجانبه خبرنگاران از جشنواره موسیقی فجر
- سه فیلم و همه راههایی که به بیراهه رفتند
- سهم سینمای ایران از اکران در غرب؛ فقط فیلمهای زیرزمینی
- اعلام فیلمهای اکران نوروز ۱۴۰۳/ ۴ فیلم جشنواره فجر ۴۳ در نوبت اکران قرار گرفت
- ادای احترام به بزرگانی چون شما وظیفه ماست
- هفتاد و پنجمین جشنواره برلین با فیلم تام تیکور افتتاح شد
- سومین شب جشنواره موسیقی فجر / گزارش تصویری
- برلیناله ۲۰۲۵: رقابت آثار اجتماعی و مستقل در جشنوارهای برجسته
- نقدی بر پوشش یکجانبه خبرنگاران از جشنواره موسیقی فجر
- نفسهایی که به شماره افتاده/ راهکارهایی برای بقای سینمای مستقل
- از مراسم بزرگداشت، بینیازم/ انتقاد حسین علیزاده از جشنوارهی موسیقی فجر
- امیرحسین حاجیلو درگذشت
- یک یادداشت در هفت پرده
- فشار بر سریال تینا پاکروان ادامه دارد/ ساترا: «تاسیان» مجوز نمایش ندارد
- دومین شب جشنواره موسیقی فجر / گزارش تصویری
- دلافکار: اکبر زنجانپور تاریخ تئاتر ماست/ زنجانپور: «یوزفکا» بغضمان را باز کرد
- به تهیهکنندگی اسکورسیزی و اسپیلبرگ؛ خاویر باردم و ایمی آدامز با «تنگه وحشت» بازمیگردند
- سریال «صد سال تنهایی»؛ شاهکار مارکز به اثری خیرهکننده در تلویزیون تبدیل شده است
- معرفی داوران دومین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه عباس کیارستمی
- با صدای رخشان بنیاعتماد، لیلی گلستان، جهانگیر و باران کوثری؛ نسخه صوتی داستان «تیستو سبزانگشتی» منتشر میشود
- فرهیختگان ادعا کرد: شعبدهبازی در آرای مردمی؟/ ابهام در انتخاب فیلم برگزیده تماشاگران جشنواره فجر
- مرثیهها در فراقِ فروغ؛ نامت سپیده دمی است
- تهمینه میلانی داور جشنواره فیلم هند شد
- آیین گشایش چهلمین جشنواره موسیقی فجر / گزارش تصویری
- نخستین شب چهلمین جشنواره موسیقی فجر / گزارش تصویری
- حضور همراه اول در نمایشگاه کار ایران، فرصتی برای جذب استعدادهای جوان
- پیام حسن پورشیرازی به مصطفی زمانی؛ از تو آیین و رسم جوانمردی آموختم
- جمال و رومئو، ژولیت و شاه
- فیلمهایی در بستر نگاه گیشهای و ملودرامی غافلگیرکننده در سینمای ایران