به راستی نقش هنر و استفاده صحیح از ابزاری به نام هنر در مقابله با بیماری کرونا و تاثیر آن در سطوح مختلف اجتماعی نزد شهروندان چیست؟ امروز هنر و هنردرمانی یکی از مقولات مهم در درمان های روانشناختی است تا فرد بتواند به حفظ بهداشت روانی خود و درمان اضطراب های ناشی از زندگی صنعتی دست یابد. گرایش های مختلفی در هنردرمانی می توانیم نام ببریم همچون موسیقی درمانی، تئاتر درمانی، ایفای نقش و فن های دیگری که همه دست به دست هم می دهد و کمک می کند تا فرد دوباره با سلامت و بهداشت روان بالاتری به آغوش جامعه بر گردد. خود هنر هم فی نفسه در حفظ بهداشت روانی شهروندان موثر است و اقبال بسیار بالای مردم به گرایش های شاخه های هنری در سطح کشور خود بیانگر نیاز درونی روحی آنها در استفاده از ابزار هنر برای پر کردن اوقات فراغت شان است. در مقاله زیر تلاش کردیم به تمهیداتی اشاره کنیم که از طریق هنر با حضور کرونا هم می توان از یک زندگی سالم و شاداب برخوردار بود.

۱- یک سال و نیم از حضور کرونا در زندگی ما انسان ها می گذرد و امروز دیگر این بیماری به عنوان واقعیتی در جامعه جهانی پذیرفته شده است. بسیاری از دانشمندان معتقدند ما در آینده ای که خیلی نمی شود روی آن حساب باز کرد در کوتاه مدت یا بلندمدت با کرونا خواهیم بود. بعضی پژوهش ها از سه تا پنج سال آینده یاد می کنند که کرونا در زندگی افراد حضور دارد. حالا در رویارویی با این وضعیت چه باید کرد؟ به نظر می آید ما باید سبک زندگی کرونایی را در جامعه آموزش دهیم. کشورهای پیشرو در این زمینه تمهیداتی قائل شدند و مردم را آماده کردند مبنی بر اینکه: چه بخواهیم، چه نخواهیم این ویروس با شما در جامعه زندگی می کند بنابراین باید شرایط زندگی خود را با آن وفق دهید. پرمسلم است که شرایط فعلی به گونه ای است که بتوانیم در آن یک زندگی سالم تر، شاداب تر و راحت تر داشته باشیم. در کشورهای پیشرو این هدف گذاری انجام شده و از آنجا که بشر موجود اجتماعی است تلاش شده بخش اجتماعی زندگی افراد کم کم از آن حاشیه رانده شده بیرون بیاید و مردم بتوانند در کارها و زندگی اجتماعی و تفریحات سالم دسته جمعی  دوباره حضور  به هم  برسانند.

۲- برای دستیابی به این مهم باید سطح سواد سلامت جامعه را بالا برد. یعنی مردم ضمن اینکه بدانند این ویروس در زندگی آنها هست؛ باید چگونگی کنار آمدن با آن را با رعایت پروتکل های بهداشتی و دوری جستن از ترس های بی جا یاد بگیرند و در ضمن بتوانند شرایطی را ایجاد کنند که در آن یک زندگی کارآمد و یک احساس رضایتمندی از زندگی پساکرونایی را تجربه کنند. به این نکته توجه کنیم ما در جامعه ای زندگی می کنیم که بخش زیادی از اطلاعات با آلودگی و دانسته های غلط عجین شده و همین باورهای اشتباهی را به وجود می آورد. به طور اعم حدود چهار درصد از افراد جامعه حالت شدید کرونایی را تجربه می کنند، شانزده درصد حالت خفیف و متوسط کرونا را دارند و هشتاد درصد دیگر اضطراب و افسردگی ها و وسواس های ناشی از آن را در یک سال و نیم گذشته با خود حمل کرده و تلاش می کنند با آن کنار بیایند. هدف ما در جامعه همه این افراد هستند. چه آن چهار درصد که بخشی از آنها از بیماری کرونا جان سالم به در می برند و چه آن شانزده درصد که سطح خفیف کرونا را تجربه می کنند که این افراد دچار افسردگی های آزار دهنده زیادی بعد از کرونا می شوند. در گزارش هایی که به کلینیک ها داده شده آنها از شرایط روحی و جسمی بدی که بعد از ابتلا به کرونا با آن درگیر هستند به ما می گویند و چه آن هشتاد درصدی که طبیعتا در ذهن وخیال شان با خود کلنجار می روند که مبادا به این بیماری مبتلا شوند. جامعه جهانی در این موارد تدابیری اندیشیده است.

۳- باید از کلیه ظرفیت هایی که در جامعه وجود دارد بهره برد تا بتوان اوقات فراغت مردم را به خوبی پوشش داد به نحوی که از بخش اجتماعی زندگی انسان ها استفاده لازم شود چون انسان موجودی اجتماعی است و باید در تعامل و رابطه باشد. بنابراین در عصر کرونا و مقابله با این بیماری و در تنظیم و تطبیق سبک زندگی جدید کرونایی به این عامل باید اشاره ای محکم و دقیقی شود که بخش اجتماعی زندگی مردم ما دوباره احیا شود. در این راستا هنر یکی از این ابزارهایی است که دولت ها می توانند از آن به بهترین نحو برای جلا و صیقل دادن روح آزرده شهروندان استفاده کنند. ابزار هایی که در حوزه هنر در بخش سخت افزاری وجود دارد بسیار وسیع و متنوع است. اگر بخواهیم از تئاتر و سینما مثال بزنیم سالن های سینمایی در سطح کلان شهرهایی همچون تهران هست که از آنها به عنوان پردیس سینمایی یاد می شود که این پردیس ها امکانات بسیار پیشرفته و خوبی دارند. می توان این سالن ها را سطح بندی و درجه بندی در گروه الف ب و ج کرد. به عبارتی پردیس هایی که امکانات عالی تری دارند با درصد بالای پذیرش و با آموزش، امکانات و اطلاعات لازم به شهروندان از طریق سایت ها می توانند پیشقدم شوند تا در زمینه کاهش اضطراب و دعوت مردم به حضور در سالن هایی که پروتکل های بهداشتی را به خوبی و صددرصدی رعایت می کنند اقدامات جدی صورت بگیرد. همچنین با ترفندهایی نظیر چکاپ هایی که روزانه انجام می شود و حتی با افزایش بحث واکسیناسیون در جامعه و با دعوت به حضور شهروندان با ارایه کارت های واکسیناسیونی که دارند سالن داران و مسوولان فرهنگی ارشاد را ترغیب شوند تا مردم را به سبک زندگی سالم قبل از کرونا برگردانند. به هر حال دقت کنیم یک شهروند نیاز به اوقات فراغت سالم دارد امروز در جامعه جهانی و در هر کشوری تمام مشاغل مثل حلقه های یک زنجیره به هم وصل هستند و لازم و ملزوم یکدیگرند. کرونا چطور می تواند اقتصاد جامعه را متزلزل کند؟ با خانه نشین کردن مردم، با دوری جستن افراد از اجتماعات، با رفتار «های ریسکی» که بعضی از افراد انجام می دهند و باعث بیماری در بخش دیگری از جامعه می شوند همین نکات باعث نفوذ ترس در دل انسان ها می شود و زمینه را برای نگرانی های بیهوده از بیماری کرونا به وجود می آورد و به این واسطه یکسری از حلقه های مشاغل قطع می شود. درنهایت هم اقتصاد جامعه و جهانی از این راه لطمه می خورد.

۴- در پازلی که برای مقابله با بیماری کرونا می چینیم ابتدا هدف ما سلامت جسم و روح افراد جامعه است. در این راستا ارایه اطلاعات دقیق، رعایت پروتکل های بهداشتی اجتماعی، شناسایی ظرفیت های موجود در جامعه و رتبه بندی آنها، آگاهی دادن به شهروندان و حذف بخشی از سالن های نمایشی که امکان حضور در آن سالن ها به درستی فراهم نیست در برنامه قرار بگیرد. رسما باید به مردم اعلام شود که بعضی سالن ها به دلیل نداشتن استانداردهای لازم بهداشتی از چرخه فعالیت حذف شدند و شرایطی ایجاد شود تا مردم حضور در سالن های با کیفیت را تجربه کنند. به عنوان مثال در بخش تئاتر، بسیای از فضاهای روباز نمایشی که در مناسبت های مختلف به عنوان تئاتر خیابانی از آن استفاده می شد را می توان دوباره احیا کرد.  در بخش دیگری از اهداف جامعه جهانی از سینما ها، فرهنگسراها، سالن های نمایشی از فضاهای باز یا فضای داخل ماشین استفاده می شود تا هنگام پیک کرونا برای حفظ روحیه مردم آنها را دعوت می کنند تا در این برنامه ها حضور داشته باشند و ارتباط آنها با مقوله هنر و سینما و تئاتر قطع نشود و به طور کل زمینه هایی که آرامش و لذت بهزیستی را در انسان زنده می کنند از بین نرود. هدف ما این است از طریق هنر یک هنرمند شهروند را دعوت کند تا ساعتی در کنار هم باشند؛ دردها خوبی ها، شادی ها و با هم بودن ها و دلبستگی های ایمن را دوباره با هم تجربه کنند. یک هنرمند با هنر خود مردم را به زندگی و فردای بهتر امید می دهد حتی اگر نگارش آن نمایش و فیلمی که در آن حضور دارد تلخ باشد، چراکه از دل آن تلخی رویش به وجود می آورد و این رویش مستلزم شناخت آن تلخی است و تغییر موضع و حرکت ما از وضعیت موجود برای رسیدن به وضعیت بهتر است. هر سبکی از نمایش تئاتر و کتاب یا سینما به ما آگاهی می دهد تا بدی را بشناسیم و بدی را پشت سر بگذاریم و به خوبی های بهتر در زندگی دست یابیم.

۵- در مجموع اعتقاد ما این است تلاش تمامی دست اندرکاران و مدیران عرصه فرهنگ و هنر در جامعه باید به سمت و سویی باشد که ضمن تزریق آرامش به شهروندان و همچنین حمایت از هنرمندان حوزه های نمایش فیلم ها، آثار هنری، تئاتر ها موزه ها و… فضا را به عنوان تسهیل گر در جامعه طوری تبیین کنند تا مردم وجه اجتماعی خود را بازیابند و در جامعه بودن با رعایت پروتکل های بهداشتی روی بیاورند و سبک زندگی جدیدی که ما از آن به عنوان سبک زندگی کرونایی را نام می بریم تجربه کنند. مردم باید بتوانند به بهزیستی مجدد روی بیاورند تا در این مسیر به جنگ آلام و دردهای روحی از قبیل اضطراب و افسردگی عزلت نشینی و دوری از جامعه بروند و با آن مقابله کنند. قطعا حضور روانشناسان، جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی در این راه در کنار مسوولان و مدیران فرهنگی و هنری جامعه می تواند بسیار موثر باشد به نحوی که از نظرات کارشناسانه این عزیزان در راستای کاهش اضطراب اجتماعی و دعوت از مردم برای حضور آگاهانه در اجتماع و شرکت در تعاملات اجتماعی و استفاده از مقوله هنر برای کاهش اضطراب و استرس های تاشی از کرونا بهره مند گردد.

هنر و هنردرمانی در روان شناسی یکی از شاخه های مهم برای حفظ بهداشت روانی شهروندان است و امروزه در شرایط مختلف جامعه و بحران هایی که شهروندان در طول زندگی بشری خود با آن مواجه می شوند از هنر و شاخه های هنری برای کاهش اضطراب و استرس و بقای بهتر افراد استفاده می شود.