سینماسینما، عزیزالله حاجی مشهدی
در جریان ساخت برخی از مستندها، فیلم‌ساز فرصت مناسبی پیدا می‌کند تا با استفاده از مهم‌ترین روش‌های پژوهش، به حوزه مطالعات مردم‌شناسی وارد شود و از دریچه یک فیلم مستند پرکشش، مخاطب خود را با جاذبه‌های قومی و اقلیمی گوشه‌هایی از این مرز و بوم آشنا کند. اگر مستندی بتواند با چنین رویکردی به مطالعه و بررسی یک پدیده فرهنگی بپردازد، از آن‌جایی که این بررسی‌ها در بستر پژوهشی مردم‌نگارانه شکل می‌گیرد، در عمل به ساخت مستندی مردم‌نگار دست زده است.
رها فریدی، کارگردان فیلم مستند «چی‌چکا» (قصه شب)، در قالب یک مستند ۹۰ دقیقه‌ای مردم‌نگار که به دلیل موضوع محوری خود، فضایی موسیقایی دارد، به روایت گوشه‌هایی از زندگی پرفرازونشیب شاعر، نوازنده و خنیاگری بندرعباسی به نام ابراهیم منصفی معروف به ابرام پرداخته است که با وفاداری به اصلی‌ترین ویژگی‌های یک مستند مردم‌نگار، به‌خوبی توانسته است از زاویه متفاوتی به چگونگی حضور و نقش تاثیرگذاری این هنرمند بومی بندرعباس که با اندکی مبالغه گاه از او به نام «نیمای هرمزگان» هم یاد کرده‌اند، بپردازد.
سازنده فیلم مستند «چی‌چکا»، اگرچه در هدف‌گذاری اولیه خود، قصد معرفی شخصیت و آثار موسیقایی و شعرها و ترانه‌های ابراهیم منصفی را در سر داشته است، با این همه، فراتر از یک مستند چهره‌نگار کوشیده است تصویری از فضای فرهنگی، آداب و رسوم و نقش پررنگ موسیقی در زندگی آدم‌های این بندر دیرساله نیز ارائه دهد. جایی که اگرچه در درازای تاریخ محل تلاقی فرهنگ‌ها و اقوام مختلفی از ایران و سایر مناطق جهان بوده، با این همه، هویت فرهنگی اجتماعی خود را به‌خوبی حفظ کرده است.
«چی‌چکا» به عنوان اثری به‌راستی مستقل و تجربی که شاید مناسب‌ترین جای نمایش و رونمایی و معرفی آن نیز گروه هنر و تجربه باشد، با رویکرد مردم‌نگاری، به معرفی چهره‌ای پرداخته است که ممکن است حتی برای بسیاری از شنوندگان یا خوانندگان شعرها و ترانه‌های این هنرمند نیز ناآشنا باشد. فریدی در این مستند می‌کوشد ضمن معرفی چنین چهره پرتلاشی، به موضوع تاثیرپذیری بسیاری از هنرمندان فعال در موسیقی امروز بندرعباس از این خنیاگر بندری نیز به‌درستی اشاره کند. ساخته شدن مستندهایی از این دست، چه در زمان زندگی یک هنرمند و چه پس از مرگ او، می‌تواند نوعی پاسداشت و قدردانی از کار و تلاش یک چهره فرهنگی هنری باشد. به‌ویژه که میزان تاثیرگذاری کارهایی که در قالب دیداری شنیداری فیلم مستند یا سینمایی شکل می‌گیرد، برای مخاطبان جوان، به‌مراتب بیشتر از کارهای نوشتاری و مکتوب خواهد بود. هم‌چنین با توجه به تغییرات پرشتابی که به دلیل استفاده از بسیاری وسایل ارتباط جمعی جدید و رشد و رونق فضاهای مجازی، در سبک زندگی و سنت‌های کهن مردمان این دیار رخ می‌دهد، اهمیت ساخته شدن چنین مستندهایی بیش از پیش برای ما آشکار می‌شود.
مستند «چی‌چکا» با همه امتیازهای مثبتی که دارد، در ترکیب نهایی اثر، به‌ویژه در استفاده از تصاویر کمی قدیمی‌تر (برگرفته از بایگانی‌های تصویری) اثری چندان پروپیمان و غنی به نظر نمی‌رسد.
منبع: ماهنامه هنروتجربه