سینماسینما، آیدا مرادی آهنی:
بعد از سینمای اصغر فرهادی، ما بیشتر متوجه این نکته شدیم؛ اینکه عنصر مهم غایب در اغلب فیلمهای ما چیست؟ خود فرهادی بعدها در جلسات کارگاههایش سعی کرد با اشاره به شیوههای سیدفیلد و مَککی، و روش فیلمنامهنویسی خودش به فیلمسازان جوان بگوید فیلم یعنی پیرنگ، پیرنگ و پیرنگ؛ آنوقت است که با رعایت جزئیات مینیاتوری دیگر میتوان آن را ارتقا داد. و ما دیدیم که میشود در ایران هم فیلمی با پیرنگ درست تماشا کنیم. مهمتر اینکه پیرنگ فیلمهای او همواره ممزوج با فلسفه پشت نگاه شخصیتهاست. این شد که بعد از سینمای او، منتقدها راحتتر در سالنهای جشنواره فیلمسازان را هو کردند.
اما در مورد سعید روستایی؛ در سینمای ایران بارها اتفاق افتاده که در ابتدا فیلمی و فیلمسازی ستایش میشود، اما یا خود فیلم -بعد از چند ماه- یا فیلمساز -بعد از چند فیلم- جایگاهش را از دست میدهد. بلایی که سر فیلمسازی مثل کاهانی آمد. شاید با نگاه به کارنامه کنونی سعید روستایی بتوان نگاهی به دلیل این اتفاق انداخت.
یادم است مجید اسلامی جایی میگفت: «به سعید روستایی گفتم حالا همه دارند ازت تعریف میکنند، چند ماه دیگر فحشها شروع میشود.» و تا حدی هم شد. آقای اسلامی این را به بیرحمی منتقدان ربط میدادند، اما من جور دیگری به ماجرا نگاه میکنم. هروقت فیلمی -از هر نظر- متفاوت وارد سینمای ما شده، سینما و سینماگران شوکه شدهاند. اما این شوکِ احساسی جای آنکه سبب شود مدتی زبانشان بند بیاید (چون این کاری است که معمولا شوک با آدم میکند)، باعث شده شروع به پُر کردن صفحات کنند. کمی که میگذرد و همه درباره آن تفاوت بهغایت حرف میزنند، تازه صحبت از آن غایب همیشگی میشود؛ داستان و به عبارت خیلی خیلی بهتر پیرنگ. آن وقت است که داد همه درمیآید. «ابد و یک روز» فیلمی با دیالوگهای درخشان است و بازی گرفتن کارگردان اثر دیالوگها را چندبرابر کرده. متفاوت است، اما درنهایت یک موقعیت است؛ موقعیتی از یک داستان. اما چرا وقتی بحث فیلمهای کوتاه روستایی است، درباره «ابد و یک روز» هم صحبت میکنیم؟
فیلمهای کوتاه روستایی اغلب یک موقعیت را روایت میکنند. شخصیتهای او در یک موقعیت ایستادهاند و اتفاقی رخ میدهد. چنین ساختاری در گونه فیلم کوتاه کاملا پذیرفته است. اما در قالب فیلم کوتاه هم وقتی وجود موقعیت به داستان میچربد، نویسنده به دو راهکار دست میزند که تنها در صورت حرفهای بودنش میشود اسم حیله روی آن نگذاشت.
اول اینکه برای رنگ دادن به صحنه، شخصیت یا کاراکتری به موقعیت اضافه میشود که بودن آن توجیهپذیر نیست و گاه حتی نقشی در حد دکور صحنه دارد؛ اتفاقی که در فیلم کوتاه «خیابان خیلی خلوت» میافتد. آیا حضور و عدم حضور دوستِ دختر در پیشبرد موقعیت نقشی دارد؟ در فیلم کوتاه، نویسنده تنها در صورتی تن به این کار میدهد که بخواهد ما را متوجه نکتهای درباره همان موقعیت کند. عین این اشکال در فیلم دیگر یعنی «از طرف آنها» هم اتفاق میافتد. وجود برادر کوچک که هر از گاهی جملهای کوتاه میگوید، توجیهپذیر نیست.
راهکار دوم، پیشبرد صحنهها با دیالوگهای پینگپونگی و بجاست. حتی اگر فقط «ابد و یک روز» را دیده باشید، میدانید که روستایی در چنین کاری بسیار تواناست. اما زمانی که شخصیتها تنها در یک موقعیت قرار دارند، چنین دیالوگهایی در اوجِ درخشان بودن، و با ظاهری از کلمات متفاوت تنها در حال انتقال یک مفهوم تکراری هستند. چند دقیقه نهچندان کم از فیلم «از طرف آنها» میگذرد و دیالوگهای بینقص فقط و فقط دارند از یک مشکل تکراری حرف میزنند. بسیار ظریف اطلاعات میدهند، اما اطلاعات تکراری. ما ۱۰ بار میشنویم این پول از کجا آمده، وضع کادو دادنِ خانواده مادری چطور است و هزار دست از این قبیل حرفها بدون هیچ فرازوفرودی در ماجرا ردوبدل میشود. و مگر همین فرازوفرود نیست که باید منجر به شکلگیری داستان شود؟ برای همین فیلم مثل آهنگی است که روی یک ریتم تند میرود جلو و سرانجام بیکُنش میایستد. از علت و منطق موقعیتی که خودش ساخته جا میماند؛ برادر و خواهرِ نگران، تنها با توجیه سُستِ مادر درباره بزرگ فامیل و کادو زیاد قانع میشوند، اما هیچکس به مادر نمیگوید چرا این کادو زیاد را فقط به بزرگ فامیل نمیدهد تا بقیه مجبور باشند کادو زیاد بدهند؟ درنهایت، جریان بیوه بودن عروس که نشان دیگری بر بیهودگی تلاش مادر است، مثل یک عنصر غافلگیری در انتها مطرح میشود که برای نویسندگان امروزی بههیچوجه اعتبار ندارد. همچنین، تکرار اطلاعات و زدن حرفهای تکراری در فیلم کوتاه «شنبه» که به نسبت بقیه فیلمهای کوتاه روستایی دارای اسکلت محکمتری است نیز وجود دارد. اما به نسبت کمتر و کمرنگتر. چرا؟ وجود پیرنگِ قویتر، داستان را از این ورطه دور نگه میدارد. در «شنبه» همه چیز با منطق داستانی پیش میرود. و این میتواند دلیل نسبتا خوبی برای نکات گفتهشده باشد.
«مانتوهای رنگ روشن» فیلم کاملا متفاوتی است که زوال یک زندگی مشترک را بررسی میکند؛ فرهنگ یک خانواده سطح پایین و ماجراهای عروسشان را. بنابراین فیلم به دلیل گونه متفاوت در ورطه این ایرادها نمیافتد. چه بسا که بهترین امتیاز فیلم تدوین آن است. تدوین به طرز حرفهای داستانگوست.
از آنجا که پایه فیلم بلند روستایی را تا حدی فیلمهای کوتاهش میسازند، با تماشای «ابد و یک روز» میبینیم که واقعا همان ایرادها در فیلم بلند او نیز وجود دارد. سینمایی متفاوت، دیالوگهایی درخشان؛ اما موقعیت و بس. آدمها از اتاق میپرند به حیاط و از آنجا به پشتبام و مدام به هم تکه میاندازند. طعنهها عالی است، اما همهشان یک چیز میگویند: این خانواده داغان است. و ما این را از دقایق اول گرفتهایم.
ماهنامه هنر و تجربه

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- آمار تماشاگران «تا فردا» و «خرس نیست» در سینماهای فرانسه
- سینما در ذات خود معترض است/ بررسی تاریخچه «سینمای اعتراضی» در ایران در گفتوگو با احمد طالبینژاد
- سعید روستایی: چرا «برادران لیلا» در کمیته اسکار نیست؟
- آمار تماشاگران فیلمهای «عنکبوت مقدس» و «برادران لیلا» در فرانسه
- ابهامات تازه برای یک فیلم/ آیا بودجه ۱۵۰ میلیاردی «برادران لیلا» صحت دارد؟
- آمار فروش فیلم «برادران لیلا» در فرانسه/ شروع موفقیتآمیز
- ناگفتههای کارگردان «برادران لیلا» درباره فیلمش
- ممنوع از کارها و قانونهای یک بام و دو هوای وزارت ارشاد
- میزبانی جشنواره استرالیایی از شش فیلم ایرانی
- سینماسینما/ پیشنمایش «برادران لیلا» و «عنکبوت مقدس» در پاریس/ نظر منتقدان چه بود
- تقدیر ویژه جشنواره مونیخ از «برادران لیلا»
- «برادران لیلا» دوباره در فرانسه اکران میشود
- پیمان معادی پاسخ میدهد؛ پشت پرده بحث اختلاف و دستمزدهای بالای عوامل «برادران لیلا»
- رام کردنِ هنرمند سرکش و جبّاریت فرهنگی
- سازمان سینمایی در اطلاعیهای اعلام کرد؛ «برادران لیلا» توقیف شد
نظر شما
پربازدیدترین ها
- آن دقایق جانکاه/ نگاهی به سریال «پوست شیر»
- جشنوارهای در تسخیر فارابی، اوج و حوزه هنری/ فیلمهای بخش سودای سیمرغ فجر چهل و یکم معرفی شدند
- رئیس صداوسیما به رئیسجمهور نامه نوشت/ جدال بر سر «سقوط» بالا گرفت
- نامزدهای جوایز سزار معرفی شدند/ «معصوم» در صدر
- اسکار و سزار زنان فیلمساز را فراموش کردهاند یا…
آخرین ها
- دستور وزیر فرهنگ برای پیگیری ویژه ماجرای توهین به هنرمندان موسیقی
- بهرهبرداری رسمی همراه اول از سامانه بیسیم «آواک»
- پوستر «کاپیتان» رونمایی شد
- آیا دبیر احتمال بیرونقی جشنواره را میدهد؟/ فرش قرمز نداریم/ احتمال حذف سیمرغ مردمی
- «بهشت تبهکاران» به جشنواره فجر میرسد؟
- باز هم سیمرغ حذف میشود؟/ ابهام در ثبت آرای مردمی چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر
- انتشار جدول اکران سینماهای مردمی چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر
- «کت چرمی» راهی فجر ۴۱ میشود/ رونمایی از لوگو
- در جبهه غرب خبری نیست؛ چیزهایی که نمیدانی
- کیانیان : با تحریم جشنواره مخالفم / باید بگذاریم کسانی که به جشنواره اعتقاد دارند، آن را برگزار کنند
- پوستر «در آغوش درخت» منتشر شد/ تلاشهای یک خانواده در آستانه فروپاشی
- «خانه خاموش» بهترین مستند جشنواره بینالمللی فیپاداک شد
- اکران آنلاین فیلم کوتاه ایرانی در جشنوارهای در انگلیس
- میـراث بر بـاد رفتـه
- گفتوگو با همایون اسعدیان؛ محکوم کردن فعالیت هنری به فاشیسم میانجامد/ ایجاد دو هزار فرصت شغلی از سوی بنیاد سینمایی فارابی صحت ندارد
- واکنش اتحادیه تهیهکنندگان سینما به اظهارات تهیهکننده خالتور
- تئاتر شهری که مصرفش کردیم
- ادای دین «هوک» به سیستان و بلوچستان/ اولین تصویر از فیلم حسین ریگی منتشر شد
- برندگان ساندنس معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در جشنواره مستقلها
- واکنش آکادمی اسکار به یک نامزدی مشکوک
- اطلاعات و اولین عکس «آه سرد» رونمایی شد/ فیلمی با حال و هوای متفاوت
- همکاری قربانیان با جانیان/ نگاهی به مستند «آخرین روزها»
- اعتراض به درخواست فیلترکردن یک پلتفرم/ نامه سرگشاده انجمن صنفی ویاودیها به رئیس صداوسیما
- خانه هنرمندان ایران میزبان «سرزمین خیالی من» میشود/ اعتراضاتی که با بلیت مترو کلید خورد
- در چهارمین نشست «بازیابی» مطرح شد؛ کوک کردن ساز «اعتراض» در جامعه موسیقی/ هیچکس به داد ما نمیرسد
- نخستین تصویر و اطلاعات از فیلم پر بازیگر جشنواره فجر/ «یادگار جنوب» آماده نمایش شد
- آخرین آمار فروش سینماها در فاصله پنج روز تا جشنواره فجر
- پانتهآ پناهیها در نمایی از «کاپیتان»/ اولین تصویر فیلم منتشر شد
- رئیس صداوسیما به رئیسجمهور نامه نوشت/ جدال بر سر «سقوط» بالا گرفت
- انگیزه استفاده از ۵G با مقرراتگذاری هوشمند و حمایتهای دولتی بوجود میآید