سینماسینما، شبنم کهنچی
ناصر تقوایی در دوران جوانی حضوری جدی در ادبیات داستانی داشت. حاصلش مجموعه داستانی بود به نام «تابستان همان سال» که بعد از ۵۲ سال هنوز قابل تقدیر است. این اثر تنها مجموعه داستان منتشرشده تقوایی است. با این حال نمیتوان تقوایی داستاننویس را از تقوایی فیلمنامهنویس و کارگردان جدا کرد. او به هر روی، شاید به سبب سرخوردگی ناشی از برخورد با کتابش، تصمیم گرفت کلماتش را بردارد و ببرد و به جای کاغذ سفید، روی پرده سینما به نمایش بگذارد. داستان «بین دو دور» یکی از هشت داستان کوتاه منتشرشده در مجموعه «تابستان همان سال» است که با شخصیتها و مکانها به هم پیوستهاند. این داستان درباره «خورشیدو» یک مشتزن شکستخورده است که حالا مسافر قاچاق میکند. او در کافه گاراگین منتظر است تا پیرمردی خبر آماده بودن مسافرهایش را ببرد اما پیرمرد خبر میدهد مسافرها از باران ترسیدهاند و خورشیدو اینبار هم از باران شکست خورده. این داستان کوتاه را میتوان در چند سطر خلاصه کرد: «چشم خورشیدو به باران پشت شیشه بود. گفت: «همه زمسون بهش باختهم.» پیرمرد گفت: «دیگه بند میاد.» «دیگه نباید بند بیاد. میزنمش. نمیذارم اونا بترسن. تو هم میای. نمیترسی که؟» پیرمرد هیچ نگفت و حرکتی کرد مثل بچهای وقت قایم کردن چیزی.»
تمام داستان، شب است؛ ما در کافه هستیم و باران در حال باریدن است. راوی اول شخص است و آنچه را میبیند، روایت میکند. یک مشاهدهگر خونسرد و بیطرف که برای وصف حال آدمهای روایتش از تشبیه بهره میبرد. مثلا میگوید: «پیشانیاش عرق کرده بود. حالت مشتزن شکستخوردهای را داشت در گوشه رینگ که به صورتش آب پاشیده باشند» یا «آن چیزی که باید باشد تا شیشه را بشکند پشت مشتش نبود. مثل مشتزن بازندهای که با زنگ ِ آخر ِ دور، همه نیروهای ذخیره تنش را تلپی به دستکش حریف میکوبد» یا جایی دیگر میگوید: «حالت آدمی را داشت که زنش را با مرد غریبهای آن دست خیابان بپاید.» یکی از ویژگیهای این داستان، قدرت دیالوگهای آن است. داستان با دیالوگها پیش میرود و خواننده، داستان و جزییات را لابهلای گفتوگوهای شخصیتها مییابد. اینکه ناخدا در کافه منتظر ۲۷ مسافر است تا به صورت قاچاق به کویت برساندشان، اینکه مسافرها از باران ترسیدهاند و قصد آمدن ندارند؛ اینکه پیرمرد یا گاگارین چطور آدمهایی هستند و… حتی از خلال همین گفتوگوهای آخر داستان متوجه نام راوی مشاهدهگر اول شخص میشویم: «پیرمرد هیچ نگفت. پا شد آمد سراغ ِ من. لاغر بود و گونههای افتاده لاغرش کرده بود. گفت: عاشور، از بچهها چه خبر؟ کار و بار اسکله خوبه؟» خواننده اینجا متوجه میشود که راوی اول شخص نامش عاشور است و کارگر اسکله. در این داستان علاوه بر اینکه اطلاعات و خط سیر داستان را از خلال گفتوگوها درمییابیم، شخصیتهای داستان هم بین همین گفتوگوها شکل میگیرند. شخصیت گاراگین صاحب کافه که فقط دلش میخواهد مشتریها را بیرون کند تا بتواند بخوابد، یا خورشیدو با آن هیکل بزرگ که نگران باریدن باران است و در خلال حرفها متوجه میشویم دلیلش قاچاق بردن مسافران به کویت است یا پیرمردی که برای خورشیدو خبر میآورد و کارش نوشیدن به حساب دیگران است. راوی فقط یک بار درباره شخصیت خورشیدو حرف میزند و به خواننده اطلاعات مستقیم میدهد؛ همانجا که درباره مشت زن بودن او میگوید: «من همینجوری از پای رینگ میشناختمش. برای باشگاه کارگرها مشت میزد و مشتزنِ خوبی هم نبود…» «بین دو دور» داستان سرراست و غیرمستقیمی است. اطلاعات غیرمستقیم داده میشود، ماجرا غیرمستقیم گفته میشود، حالِ آدمهای قصه غیرمستقیم با تشبیه نشان داده میشود، حتی فضاسازی اغلب غیرمستقیم است: «کلاهم را آویزان کردم، گل ِ میخ؛ از نقابش آب میچکید.» اشاره غیرمستقیم به اینکه باران میبارد. از معدود دفعاتی که راوی به صورت مستقیم فضاسازی میکند جایی است که از او میپرسند میداند دریا در توفان چه شکلی میشود و او میگوید: «نه» اما میدانست و برای خواننده تصویری درخشان خلق میکند: «دیده بودم چه شکلی میشود. اولش از آمدن موج پایین میروی و خیس میشوی. از زیر لنج که رد میشود بالا میروی و زمین میخوری و بالا میآوری و رفتهای اگر باریکهای طنابی یا تریشهای بادبانی سر راهت نباشد.»
داستان کوتاه «بین دو دور» روایتی است از یک شبنشینی کوتاه کارگرهای اسکله در کافه گاراگین و انتظاری که خورشیدو میکشد. این داستان به همراه هفت داستان دیگر از نمونههای درخشان داستانهای «کارگری» جنوب است. نثر داستان روان و ساده است و هیچ گره و حادثهای وجود ندارد. ناصر تقوایی سال ۱۳۲۰ در آبادان متولد شد. او بعد از انتشار و ممنوعیت مجموعه داستان کوتاه «تابستان همان سال» سراغ سینما رفت و به همراه بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی و چند تن دیگر از پیشگامان موج نوی سینمای ایران شد.
منبع: روزنامه اعتماد

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- انتشار نسخه ویژه نابینایان «ناخدا خورشید» با صدای حسین پاکدل + تیزر
- نمایش ۱۰ فیلم مرمت شده از گنجینه سینمای ایران در چهلمین جشنواره فیلم فجر
- روایت و نقد «آرامش در حضور دیگران» در بیست و هشتمین قسمت پادکست «سینما، خاطره»
- سعید راد در گفتگو با موزه سینما: تقوایی گفت یا صادق کرده را تو بازی میکنی یا در آن دفتر فیلم نمیسازم
- روایت و نقد «صادق کرده» در بیست و چهارمین قسمت پادکست «سینما، خاطره» + تیزر
- بیبدیل
- رضا کیانیان: حاتمیکیا برای «آژانس شیشهای» در ابتدا من را نپذیرفت میگفت فیلسوف هستم
- داستان کوتاه/ میتوانست فراموشش کند
- برترینهای سینمای ایران در صد سال اخیر به انتخاب نویسندگان سینماسینما/ بخش نهم
- گفتوگو با پروانه معصومی، برنده نخستین جایزه بازیگری زن جشنواره فجر/ بیهیاهو زندگی کردم
- برشهای کوتاه/ مستند «پنجشنبه بازار میناب»
- ما قدرشناسانِ سنّت مهرجویی
- برشهای کوتاه/ مستند «اربعین»، ساخته ناصر تقوایی
- برشهای کوتاه/ ویدئوی «نیم قرن با ناصر تقوایی»
- تولد ناصر تقوایی روزی ست که فیلم بسازد
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تقدیر ویژه جشنواره مونیخ از «برادران لیلا»
- بازدید مجیدی و میرکریمی از پشتصحنه «در آغوش درخت»
- کارگردان و تهیهکننده «بدون قرار قبلی» مطرح کردند؛ سمپاشی علیه بازیگران/ برای وقوع معجزه در فیلم از ما تعهد گرفتند
- رقابت ۱۸ فیلم بلند سینمایی در جشنواره فیلم شهر
- سخنگوی شورای صنفی نمایش خبر داد؛ اکران سه فیلم سینمایی جدید از چهارشنبه
آخرین ها
- فوت کارگردان پیشگام تئاتر/ پیتر بروک درگذشت
- مدیر شبکه نسیم در نشست خبری مطرح کرد؛ سروش صحت ممنوعالفعالیت نیست/ تذکر به خطاهای برنامهها در فضای مجازی
- معرفی مستندهای جشنواره بینالمللی فیلمهای ورزشی
- سخنگوی شورای صنفی نمایش خبر داد؛ اکران سه فیلم سینمایی جدید از چهارشنبه
- لیلی رشیدی با رضا کیانیان در «پدر» همبازی شد
- وزیر کشور در جریان نقش همراه اول در هوشمندسازی شبکه توزیع کالاهای اساسی قرار گرفت
- «دیو و دلبر» یک هفته تمدید شد
- کارگردان و تهیهکننده «بدون قرار قبلی» مطرح کردند؛ سمپاشی علیه بازیگران/ برای وقوع معجزه در فیلم از ما تعهد گرفتند
- بازدید مجیدی و میرکریمی از پشتصحنه «در آغوش درخت»
- خالق «بچه میمونهای بازیگوش» درگذشت
- رقابت ۱۸ فیلم بلند سینمایی در جشنواره فیلم شهر
- جشن خانه سینما امسال هم برگزار نمیشود؟
- تقدیر ویژه جشنواره مونیخ از «برادران لیلا»
- تماس با برزخ/ نگاهی به فیلم «تلفن سیاه»
- فوت بازیگر «درخشش»/ جو تارکل درگذشت
- اعلام نتایج بخش کارگاهی جشنواره فیلم کوتاه «سایه»
- حضور همراه اول با شعار «لمس جهان دیجیتال» در نمایشگاه «شهر هوشمند»
- فیلمبرداری «جهان غیرموازی» به پایان رسید
- محمد عبدیزاده «اسرار پنهان» را به تصویر میکشد
- وحید اسلامی درگذشت
- حداقل دستمزد عکاسان سینما در سال ۱۴۰۱ اعلام شد
- در ادامه اکران آثار مریل استریپ؛ پرونده «کریمر علیه کریمر» در خانه هنرمندان ایران باز میشود
- نمایش باغ / گزارش تصویری
- اکران مردی فیلم روز ۶ام / گزارش تصویری
- گفتگویی کوتاه با دبیرکل جدید هفته منتقدین جشنواره ونیز/ یکی از ماموریتهای ما کشف استعدادهای جدید است
- جشنواره فیلم لندن با موزیکال «ماتیلدا» افتتاح میشود
- «کاغذپارهها» آنلاین اکران میشود
- مروری بر چند مجموعه عروسکی خاطرهانگیز/ عروسکهایی که سلبریتی شدند
- گیشه سرد سینماها در روزهای داغ تیر ماه
- «بدون قرار قبلی» برای کادر درمان اکران میشود