سینماسینما، آیدا مرادی آهنی
«مردی که زیاد میدانست» ماجرایی است بر اساس داستانی واقعی که میگویند در زمان چرچیل اتفاق افتاده بود. نسخهی اول «مردی که زیاد میدانست» را هیچکاک اینطور ساخته بود که زوجی انگلیسی با دخترشان به سوئیس میروند، کودکشان ربوده میشود و باقی از این قرار بود که وقتی مرد در ادارهی پلیس گیر کرده زن به دنبال بچه میگردد. اما چه نیازی به ساختن نسخهی دوم بود؟
حالا که این همه سال از مرگ هیچکاک گذشته میتوانیم بگوییم هر نوشتهای دربارهی آثارش اغلب شاید چندان تازه نباشد چرا که در مورد او بسیار نوشتهاند. دیگر رفتن سراغ ارزش سینمایی آثار او و محکزدن عیارش در هر نوشتهای حوصلهسربر خواهد بود و به همین خاطر هم شاید بهتر باشد در پس داستان هر فیلم دنبال ظرائف یا برعکس کجسلقگیهایی بگردیم که به آن عادت داشت. فقط در این صورت است که شاید برسیم به جواب آن پرسش که چرا باید «مردی که زیاد میدانست» را از نو میساخت؟
در این فیلم هم مانند سایر فیلمهای هیچکاک، رسیدن به جواب یک معمای بزرگ از پس تعلیق و دلهره، داستانی با پیچیدگیهای ساده، تأکیداتی در داستان که رنگ حقههای قصهها را دارند؛ از ارکان اصلیاند. پزشکی همراه زن و بچهاش به تعطیلاتی میرود و به خاطر یک سوءتفاهم درگیر ماجرایی جنایی میشود. بچهاش را گروگان میگیرند و تمام مدت سعی دارد از رازی حفاظت کند که افشای آن میتواند سر کودک را به باد دهد. از همان لحظات اول دست سلیقهی همیشگیاش رو میشود. کارگردانی که میل به مبهوتکردن داشت. کدام کارگردانی ندارد؟ اما در مورد هیچکاک این میل تا حد یک صاحب سیرک سیریناپذیر بود. مخصوصاً در فیلمهایی چون «مردی که زیاد میدانست» صحنهها تا حد انفجار انباشتهاند از اطلاعات جغرافیایی و فرهنگی.
برای او مراکش هیجان جغرافیایی غریب بود که باید به هر صحنهاش جان میبخشید تا پیش چشم بیننده ظاهرش کند؛ تمام و کمال. برای همین هم دکورها شاید به نظرمان اغراقشده برسد. رنگها و ابزاری در یکی از استودیوهای هالیوود که یک باسمهی بزرگ ساختهاند. به محض پایان تیتراژ، اول ترفند همیشگی هیچکاک را میبینیم: مکگافین؛ که این بار شنیدن صدای سنجهایی بزرگ انتهای قطعهی کانتانا است و خبر شومی میدهد: «صدای سنج میتواند مسیر زندگی یک خانوادهی آمریکایی را عوض کند.» و برای رسیدن به پاسخ باید تا پایان فیلم منتظر بمانیم. خود هیچکاک گفته بود ایدهی سنج را از یک سلسله کاریکاتور که در مجلهی فکاهی پانچ چاپ میشده گرفته است. ما دلهرهی بیشتر فیلمهای هیچکاک را مدیون همین مکگافین هستیم. برای همین بارها به تماشایشان مینشینیم. جواب معمایی را که فیلمهایش مطرح میکنند به خوبی میدانیم. بازی او را خوب میشناسیم اما ادامه میدهیم. مثل کودکی که انتهای یک داستان را از حفظ است. خود او هم همین کار را کرد: به دنبال لذت بازی و جادوی سینما رفتن. به یک بار لذت ساختن «مردی که زیاد میدانست» اکتفا نکرد. در این نسخه مانور بیشتری روی هویتها داشت. از ثانیه به ثانیهی فیلم استفاده کرد تا هر تفاوتی را برجسته کند. کشیدهشدن پوشیهی صورت زن عرب توسط کودک خانواده که هرچند عمدی نیست اما میتوانست مصیبت به بار بیاورد. سوار شدن بر درشکه در ترمینال مینیبوسها. بازار هزار رنگ عربی و نمایشهای هزار و یک شبی. صحنهی رستوران عربی را اگر مرور کنیم به بینهایت نشانه میرسیم. غربیهایی که پا به کشور عربی میگذارند اما دوست ندارند طبق رسم آنها با دست غذا بخورند. دکتر فکر میکند با وجود پنج انگشت چرا باید فقط از سهتایشان استفاده کرد؟ چرا مجبور است روی مبلی چنان کوتاه بنشیند که زانوهایش تا چشمهایش بالا میآیند؟ مرد آمریکایی از عربها بلندتر است، منطقیتر فکر میکند، راحتطلب است؛ اما همین مرد مجبور میشود دست به کارهایی بزند که غذاخوردن با سه انگشت را کاری دلچسب جلوه میدهند. همین ظرافتهای کوچک و ساده در فیلمهای هیچکاک -که حالا از دید ما شاید شبیه پردههایی باشد که زمانی در خانهی اجدامان لوکس حساب میشده- بازیها و معماهای او را روی غلتک پیش میبرند. به راستی مثل کودکی که فکر کرده باشد طبلی که بار اول ساخته چندان صدا نکرده او هم انگار مثلاً وقتی یک عصر با همسرش چای میخورده گفته بود صدای آن سنج در نسخهی اول به اندازهی کافی بلند نبوده، رنگها چندان خیرهکننده نبودهاند، مکان و جغرافیا حساسیت لازم را برای هیجان ایجاد نمیکرده؛ و آنوقت به فکر این افتاده که نسخهای پر التهابتر بسازد. در مصاحبه با تروفو وقتی کارگردان فرانسوی پرسیده بود چرا در نسخهی اول مرد در زندان میماند و زن به آلبرت هال میرفت، اما در نسخهی دوم اینطور نبود؟ هیچکاک جواب داد که وجود مرد و لحظه به لحظهی مسیرش تا رسیدن محل حادثه دلهره را بالا میبرد. در تصمیمش برای ارجحیت نماهای ثابت نسخهی اول به نماهای متحرک نسخهی دوم هم میتوان رد پای شیفتگیاش به تعلیق و دلهره را دید. چیزی که ما هم هنوز در فیلمهای او دنبال میکنیم همین عنصر است. شیفتهی این هستیم که بگذاریم داستانهایش برای بار چندم غافلگیرمان کنند. هر بار دنبال سرنخی تازه هستیم. و دلهرههای زیادش.
منبع: مجله نماوا

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «سرگرمی آدمکش» هیچکاک ترجمه و منتشر شد
- از همه عجایب، تعجب نکنید!/ درباره انتخاب صد فیلم برتر تاریخ سینما از سوی مجله سایت اند ساند
- گوهرهایی ناب که جایی در سینمای محبوب فرهادی نداشتند/ درباره انتخابهای آقای کارگردان در ویدئو کلوب «جی ام»
- زمانی که دست سرنوشت به در میکوبد تا کابوس را به بیداری آورد
- برشهای کوتاه/ در ستایش Long Take
- من خود سورئالیسم هستم/ درباره سالوادور دالی
- سکانس طلایی/ طناب
- سکانس طلایی/ ام را به نشانه قتل بگیر
- عنصر زمان در خدمت تعلیق/ تحلیل سکانس حمله پرندگان به دانشآموزان در فیلم «پرندگان» + ویدئو
- برشهای کوتاه/ پلانهایی از «ربهکا» هیچکاک در برابر مینی سریال «ربهکا» اوبراین
- برشهای کوتاه/ صحبتهای آلفرد هیچکاک درباره اهمیت تصویر در سینما
- معرفی بهترین فیلمهای «معمایی» تاریخ سینما / فرهادی با سه فیلم در میان ۱۰۰ فیلم برتر
- برشهای کوتاه/ ویدئویی درباره ویژگیهای فیلمهای هیچکاک
- گنجینهای از اقلام خاطرهانگیز هالیوود حراج میشود/ دوربین هیچکاک و کلاه تام کروز
- اسکورسیزی از تجربه زندگی در قرنطینه فیلم ساخت
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- احتمال صفر شدن تولیدات هالیوود/ انجمن بازیگران آمریکا به اعتصاب رای داد
- اعتراض و اعتصاب کارمندان دیزنیلند پاریس
- «بی صدا حلزون» آنلاین اکران میشود
- بورسیه تحصیلی همراه اول برای نخبگان رشتههای برق و کامپیوتر در دانشگاه تهران
- فیلم کوتاه «کلاس جبرانی» آماده حضور در جشنوارههای داخلی و خالی شد
- انتقال تجربه فیلمسازی توسط محمدعلی باشه آهنگر در موزه سینما
- صدور پروانه نمایش برای چهار فیلم سینمایی
- «ویدیوگرامهای یک انقلاب» در مستندات یکشنبه خانه هنرمندان ایران
- پوستر «نگهبان شب» رونمایی شد
- حامد سلیمانزاده داور یکی از بخشهای جشنواره کارلووی واری شد
- سعید روستایی رئیس هیات داوران یک جشنواره فرانسوی شد
- حضور همراه اول در نمایشگاه بورس، بانک و بیمه تهران
- در روز همبستگی؛ نویسندگان بریتانیا در حمایت از اعتصاب در آمریکا به خیابان میآیند
- حمایت برنده نوبل از امبر هرد
- «زیر سایه بلوط» به جلوههای ویژه بصری رسید
- پوستر فیلم «پسر انسان» رونمایی شد/ اکران در گروه سینمایی هنرو تجربه
- میزبانی عمارت نوفللوشاتو از دو نمایش تازه
- «ابوالهولِ» ایرانی به کانادا میرود
- به دبیری حسن هندی؛ فراخوان هشتمین مسابقه عکس سینمای ایران منتشرشد
- صداوسیما به از کرخه تا راین هم رحم نکرد!
- تهیهکننده سریال مطرح کرد؛ «سلمان فارسی» امسال به ایران میرسد؟/ پایان «بیزانس» در تابستان
- «شمعدانیها» به سنگلج میروند
- نمایش فیلم سینمایی «ایرو» در نیویورک
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- اعتراف آیامدیبی به «رایدهی غیرمعمول»/ «پری» سیاهپوست موفق بود؟
- «علت مرگ: نامعلوم» نامزد چهار جایزه جشنواره بینالمللی شانگهای شد
- آمار تماشاگران فیلم «درب» در سینماهای فرانسه
- آتش و باد کمکم میگسترد/ نگاهی به سریال «آتش و باد»
- بالاخره فیلمها تمام میشوند یا سینما؟!
- زمان و هزینه؛ چالشهای اصلی ساخت فیلم کوتاه