
(امکان لو رفتن داستان وجود دارد)
شاید بهترین مجرا برای ورود به نقد نخستین ساخته سینمایی بلند محمد کارت، عنوان متفاوت آن باشد که مخاطب را پیش از تماشای فیلم دچار ایهامی کنجکاوی برانگیز میکند؛ عنوانی که در وهله نخست یکی از چهار نوع شنا در قالب یک رشته ورزشی را به ذهن میآورد ولی فقط با گذشت چند دقیقه از فیلم چرایی این نامگذاری خلاقانه بر تماشاگر معلوم میشود اما همین که یک اثر نمایشی حتی پیش از دیدهشدن روی پرده در ذهن مخاطب خود مکثی هرچند کوتاه و وسوسهبرانگیز ایجاد کند، بهخصوص برای یک فیلمساز فیلماولی ستودنی و تأملبرانگیز است.
فیلم از ابتدا تا انتها مسیر پرالتهابی را طی میکند؛ مسیری که از مرگ آغاز شده و با مرگ پایان مییابد. در حدفاصل میان این دو مرگ که اولی جان پروانه را میستاند و دومی مرگ قریبالوقوع هاشم و مصیب را گواهی میدهد، فیلمساز تماشاگر را از مسیر پروپیمانی عبور میدهد که از جایگاه نازل زن در نظام خانوادگی بهخصوص در طبقات پایین اجتماعی تا تعصب ناموسی افراطی و قانونگریز مردان همین طبقه، فقر توأمان فرهنگی و اقتصادی و سرانجام خیانت را که همه در یک بستر معمایی روایت میشوند، تماما در بطن خود دارد. حجت با بازی فوقالعاده جواد عزتی که سالهای خوبی را در دوران بازیگری خود سپری میکند، قهرمان همین مسیر پرتنش است که نیت اولیهاش برای خلاصی برادر بزرگتر از طناب مرگ به نتیجهای کاملا معکوس میانجامد.
«شنای پروانه» دو نقطه قوت بزرگ دارد که نمیتوان به آسانی از کنارشان عبور کرد، اولی ضرباهنگ دقیق و سنجیده کار است که در تمام حدود دو ساعت زمان فیلم که زمانی بیشتر از اکثریت آثار سینمایی است، نمیافتد و تماشاگر را درگیر و متصل با روایت نگه میدارد و دوم شیوه گرهگشایی چالش بزرگ فیلم یعنی شناسایی هویت آمرین و عاملین تصویرگرفتن غیرقانونی از استخر زنانه است که برای روایت آن مسیر دقیق و فکرشدهای پیموده شده است؛ آنگونه که تا زمانی که زن اجیرشده توسط مصیب لب به اعتراف باز نکرده کمترکسی میتواند ادعا کند که خیانت مصیب به ولینعمتش (هاشم) و طراحی بیآبروکردن او و تبعات بعدیاش از سوی او را پیشبینی میکرده است. اگرچه غافلگیری بزرگتر و درواقع اصلی و اساسی اثر بازهم فراتر از این است و درست هنگامی که پابهپای حجت از نامردی مصیب (حتی اگر در حق یک لات آسمانجلی مانند هاشم باشد) ناراحت و در انتظار گیرافتادن و تقاص پسدادنش هستیم، فیلمساز تلنگر واپسین خود را محکمتر از ضربههای قبلی وارد میکند؛ وقتی که معلوم میشود مصیب با طراحی توطئه ضبط فیلم در استخر زنانه درواقع جواب ناجوانمردی هاشم و تعرض ناموسیای که به دستور او انجام شده را داده و آنجا که یقین حاصل میکنیم ادعای مصیب مبنیبر آلتدست قراردادن حجت و تبدیل او به یک حملکننده مواد مخدر درست و بینقص است، انگار که صورتمسئله برایمان تا حدودی عوض میشود، درست در چشم برهمزدنی نفرت اولیهمان از مصیب که با توطئهاش باعث مرگ یک زن جوان بیگناه و رفتن شوهر متعصبش زیر تیغ اعدام شده، به نفرت توأمان و بسیار بزرگتر از هاشم و مصیب بدل شده و درونمایه فیلم هم که تا آن لحظه بیشتر بر جوهره واکنشهای متعصبانه و فقر فرهنگی استوار بوده، بهسوی آثار مافیایی (البته در شکل و شمایل بومی و ایرانیاش) تغییر جهت بیشتری میدهد؛ بدون اینکه براثر این تغییرات ناگهانی فیلم متحمل لطمات دراماتیکی بشود که نمونههایش را در آثار سینمایی دهه اخیر زیاد دیدهایم.
یک وجه مهم فیلم که به نظر لازم است به آن پرداخته شود، سکانس آزادسازی اولیه مظنونین به آدمفروشی است که براثر اعتراض زن و خواهر حجت آزاد میشوند اما درست در لحظهای که تماشاگر امکان اعترافگیری از آنها را از دست رفته میبیند و خود را برای ازسرگیری جستوجوهای حجت و افتادن احتمالی ضرباهنگ اثر آماده میکند، حجت و شوهرخواهرش با تفنگ مخصوص بیهوشکردن حیوانات به صحنه برگشته و دوباره متهمان را گیر میاندازند، نمونه پررنگی از ترفند آشناییزدایی که با غافلگیرکردن تماشاگر به دوباره جمعشدن حواس او و ادامه اتصال محکمش با فیلم منتهی میشود، هرچند میتوان کمی سختگیرانه به فیلمساز خرده گرفت که حجت و شوهرخواهرش چگونه در دقایقی کوتاه آن اسلحه مختص بیهوشی را آنهم از یک انبار متروکه گیر آورده و بلافاصله به تعقیب و دستگیری دوباره متهمین به آدمفروشی پرداختند؟! به نظر فیلمنامه در این فراز داستانی جای کار بیشتری داشت و باید زمینههای منطقی و باورپذیرتری برای چینش این فراز در روایت چیده میشد.
مطلب را با اشاره به بازیهای خوب تمام بازیگران نقشهای شاخص فیلم به پایان میبرم که مطمئنا به غیر از تواناییهای ذاتی بازیگران چهره و گمنامتر کار، بخش قابلتوجهی از این نقشآفرینیهای خوب را هم باید به حساب محمد کارت گذاشت که در اولین حضور خود در سینمای بلند داستانی گام مهمی برداشته و نوید ظهور یک فیلمساز خوب و صاحبقریحه را میدهد.
منبع: شرق

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- علفزاری دیگر/ نگاهی به سریال «یاغی»
- فیلمنامهی جزئینگر، اجرای دقیق/ نگاهی به سریال «یاغی»
- قهرمان تنهایی که دوربین رهایش نمیکند/ نگاهی به فیلم «مرد بازنده»
- یک آس و نیم/ نگاهی به فیلم «مرد بازنده»
- معرفی برگزیدگان چهاردهمین جشن منتقدان/ جوایز اصلی به «آتابای» رسید
- اعلام نامزدهای جشن کارگردانان در بخش «کارگردانان فیلم اولی»
- اکران سه فیلم تازه از ۷ اردیبهشت/ آیا تنور اکران گرم میشود؟
- تنهاییِ یک مرد/ نگاهی به فیلم «مرد بازنده»
- رسیدن به درکِ درست از نقش/ نگاهی به بازی طناز طباطبایی در فیلم «بی رویا»
- بنبست/ نگاهی به فیلم «بی رویا»
- جابجایی، هویت و چند داستان دیگر/ نگاهی به فیلم «بی رویا»
- ردِ بو/ نگاهی به فیلم «مرد بازنده»
- پراکندگی و عدم یکپارچگی در روایت/ نگاهی به فیلم «بی رویا»
- بیداری حقیقی/ نگاهی به فیلم «بی رویا»
- «بی رویا»؛ کابوسی بی سر و ته
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تریبون کن و فرصتی که نادیده گرفته شد
- جدول ستارههای منتقدان بینالمللی به فیلمهای جشنواره کن (۸)
- پیشبینی نشریه معتبر ورایتی: «عنکبوت مقدس» شانس اول دریافت نخل طلای جشنواره کن ۲۰۲۲ است
- یادداشت محمد حقیقت از کن درباره فیلم «نزدیک»/ جهنم در بهشت
- سیدجمال ساداتیان: «برادران لیلا» را مردادماه اکران میکنیم
آخرین ها
- وادیار در بخش رقابت جشنواره فیلم کوتاه اودنسه دانمارک
- «جنگل سوگوار» در سینماتک خانه هنرمندان ایران اکران و نقد میشود
- پیشبینی نشریه معتبر ورایتی: «عنکبوت مقدس» شانس اول دریافت نخل طلای جشنواره کن ۲۰۲۲ است
- سیدجمال ساداتیان: «برادران لیلا» را مردادماه اکران میکنیم
- این بار خرمشهر فریاد زد!/ نگاهی به مستند تلویزیونی «خرمشهر جمعیت ۸۰ میلیون نفر»
- جدول ستارههای منتقدان بینالمللی به فیلمهای جشنواره کن (۸)
- تریبون کن و فرصتی که نادیده گرفته شد
- «مغز استخوان»؛ فاقد هسته مرکزی دراماتیک
- بیانیه روابط عمومی سازمان صداوسیما؛ دیدگاه جبلی درباره محتوای شبکه نمایش خانگی دوباره تشریح شد
- یادداشت محمد حقیقت از کن درباره فیلم «نزدیک»/ جهنم در بهشت
- اکران «داستانهای هزار و یک روز» در خانه هنرمندان ایران
- ری لیوتا بازیگر «رفقای خوب» درگذشت/ ابراز تاسف رابرت دنیرو
- «سگ بند» و «انفرادی» همچنان در صدر فروش/ گیشه سینما سردتر میشود؟
- بیانیه کانون فیلم و عکس دانشگاه صنعتی اصفهان/ چرا با نمایش «مجبوریم» در یک دانشگاه مخالفت شد؟
- خطاب به رئیس سازمان صدا و سیما؛ بیانیه کمیته رفع موانع تولیدات فرهنگی منتشر شد
- گفتگوی سایت جشنواره کن با اصغر فرهادی/ من عاشق داستانم تا سینما
- جدول ستارههای منتقدان بینالمللی به فیلمهای جشنواره کن (۷)
- در نشست خبری در جشنواره کن مطرح شد؛ از ماجرای «برادران لیلا» تا حواشی «شهرزاد»
- آقای بازیگر تمام نشدنی/ به بهانه حضور سعید پورصمیمی در فیلم «برادران لیلا»
- جدول ستارههای منتقدان فرانسوی به فیلمهای جشنواره کن/ «زمان آرماگدون» پیشتاز است
- وراثت و جنسیت/ یادداشت منتقد اسکرین دیلی بر فیلم «برادران لیلا»
- جشنوارهی سینمایی کرمان؛ خانهی پایانی/ گزارشی از آخرین روز دومین دورهی جشنوارهی ملی فیلم کرمان
- خزاعی: نباید بین فیلمساز پایتختنشین و شهرستانی تفاوت قائل شویم/ کهکیلویه و بویر احمد به نسبت ظرفیتهایش در حوزه سینما مورد توجه نبوده است
- یادداشت پیتر بردشاو بر فیلم «عنکبوت مقدس»/ تریلرِ جناییِ ایرانی؛ ماجرایی واقعی با ساختی فراتر از باور
- علفزاری دیگر/ نگاهی به سریال «یاغی»
- پرترهی نقاش عاشق/ نگاهی به نمایش «لوترک»
- تمجید منتقدان از «برادران لیلا» در کن
- روایت زندگی شهید مدافع سلامت در رادیو
- با معرفی برگزیدگان و اهدای نشان ایسفا؛ سیزدهمین جشنواره فیلم کوتاه «سایه» به ایستگاه پایانی رسید
- جدول ستارههای منتقدان بینالمللی به فیلمهای جشنواره کن (۶)