سینماسینما، سیدرضا صائمی
در یک تعریف ساده «ترور سرچشمه» مستندی درباره انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی ایران است که محمدحسین مهدویان با همان سبک و سیاق خاص خود در روایت‌های سینمایی‌اش به بررسی ابعاد و آثار و دلایل و چرایی این حادثه تروریستی پرداخته و به بازنمایی بخشی از ناگفته‌های این رخداد سیاسی معاصر می‌پردازد. خود قصه به واسطه التهاب و تعلیقی که در آن وجود دارد، ظرفیت رمزگشایی بالایی دارد که با شیوه روایت مستندساز جذاب‌تر هم شده است. در واقع مهدویان به سراغ پرونده شهید بهشتی و یارانش می‌رود که به نظر می‌رسد حالا پس از چهار دهه از وقوع آن هنوز هم ناگفته‌هایی از آن باقی است که مستندساز به واسطه افرادی که به نوعی با این حادثه در ارتباط بوده و نسبت به آن شناخت و اطلاعات داشتند، به نوعی دست به روشن‌گری می‌زند، البته نه لزوما افشاگری به معنای متعارف سیاسی. فرمانده واحدهای گشتی کمیته، فرمانده ایستگاه آتش‌نشانی مولوی، فرمانده کمیته منطقه ۹ تهران، وزیر مشاور و سخن‌گوی دولت شهید رجایی، بازپرس ویژه حادثه هفت تیر و فرزندان شهید بهشتی از جمله مهم‌ترین افرادی هستند که به رمزگشایی از این اتفاق از منظر خود می‌پردازند. روایتی که در یک فضاسازی و طراحی اتاقی ثابت رخ می‌دهد که بازسازی همان فضای اداری و سازمانی دهه ۶۰ است و از حیث بصری به «ماجرای نیمروز» و به طور کلی جنس تصویری سینمای مهدویان شباهت دارد. اگرچه شیوه مصاحبه مهدویان بیشتر به بازجویی شباهت دارد و کمی خشک و رسمی است، اما از دل آن می‌توان به اطلاعاتی دست یافت که به فهم بهتر ماجرا کمک می‌کند. انگار فیلم‌ساز درصدد بوده با شکل‌دهی به فضای بصری مستندش مبتنی بر التهاب و رمزآلود بودن سوژه، بین فرم و محتوای اثر خود تناسب نمادین برقرار کند، در تعمیق همین شیوه مهدویان از اسناد دیداری و خبری بهره برده و آن را در راستای همین فضای رازآمیز و رمزگشایانه به ساختار سندگونه اثرش الصاق می‌کند.
«ترور سرچشمه» را می‌توان واجد دو رویکرد مهم در بازنمایی محتوای سوژه دانست. یکی شرح و تشریح واقعه و تلاش برای رمزگشایی از ذات خود رخداد و دوم طرح پرسش کلی‌تر که اساسا چرا شهید بهشتی هدف ترور قرار گرفت و رسیدن به یک تحلیل و بینش سیاسی درباره وقایع تروریستی دهه اول انقلاب. در این بازخوانی شخصیتی، مستند از یک حادثه به مثابه یک رخداد اجتماعی به شخصیت شهید بهشتی و عنصر فردیت می‌رسد و به بازنمایی قهرمان شهید این واقعه می‌پردازد. از این‌رو می‌توان «ترور سرچشمه» را یک پرتره سیاسی هم دانست. شاید این رویکرد را به مثابه دوپارگی در روایت، نقطعه ضعف آن دانست، اما جذابیت در روایت و شیوه پردازش آن درنهایت آن را به مستندی جذاب و تماشایی بدل می‌کند.
منبع: ماهنامه هنروتجربه