سینماسینما: جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در سال‌های برگزاری یکی از مهم‌ترین بسترهای ظهور فیلمسازانی بوده که کار خود را از ساخت مستند شروع کردند و بعد از آن به سینمای داستانی رفتند. در آستانه برگزاری هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران می‌توان مروری گذرا به مهم‌ترین نام‌هایی داشت که زمانی از جشنواره سینماحقیقت جایزه گرفتند و بعد از آن در سینمای داستانی اقدام به ساخت فیلم کردند.
این جشنواره در طول سال‌های برگزاری خود توانسته کمک شایانی به معرفی سینماگران مستعد در حوزه مستند داشته باشد. هر چند که بخش مهمی از برگزیدگان سینمای مستند ایران همچنان مستندساز بودن را انتخاب کرده‌اند و به مستندسازی بها می‌دهند، اما می‌توان در لیست برگزیدگان به چهره‌هایی رسید که در سینمای داستانی درخشیده‌اند. جشنواره «سینماحقیقت» از نخستین دوره در سال ۱۳۸۶ تا امروز ویترینی برای کشف استعداد و معرفی کارگردان بوده است. کارگردانانی که گاه ستاره سینمای مستند باقی مانده و گاهی، به سینمای داستانی رفته‌اند.
از وحید موسائیان تا پریوش نظریه
کاوش در برگزیدگان اولین دوره جشنواره سینماحقیقت ما را به چهره‌هایی می‌رساند که در سال‌های بعدی به ساخت یا بازی در آثار داستانی هم اقدام کردند. در این دوره از جشنواره و در بخش بهترین مستند بلند، وحید موسائیان برای ساخت مستند «سرزمین گمشده» موفق به دریافت دیپلم افتخار شد. موسائیان که ساخت فیلم بلند را از ابتدای دهه ۱۳۸۰ آغاز کرده بود با این مستند شناخته‌تر شد و در سال‌های بعدی فیلم‌های داستانی مانند «گلچهره» و «فرزند چهارم» را ساخت.
دیگر فیلمسازانی که در بخش بهترین مستند کوتاه در این دوره موفق به دریافت دیپلم افتخار شدند، کیوان علی محمدی و امید بنکدار برای مستند «M.D.M.A» بودند. ترکیب دونفره کارگردانی سینمای ایران که تا سال‌ها بعد به همین طریق فیلم ساختند و به سینمای داستانی نیز وارد شدند. علیمحمدی و بنکدار هر چند که در سال ۱۳۸۳ اولین فیلم بلند داستانی خود را ساخته بودند اما با اکران «شبانه» در سال ۱۳۸۸ عملا با همین جایزه به عرصه سینمای معرفی شدند. آنها در سال‌های بعدی به صورت مشترک فیلم‌های «شبانه‌روز»، «ارغوان» و «گیلدا» را ساختند.
در این دوره از جشنواره سینما حقیقت، دیپلم افتخار بهترین فیلم کوتاه مستند به پریوش نظریه برای مستند «نزدیک‌تر از نفس» رسید. هر چند بسیاری نظریه را به دلیل بازیگری در سینما و تلویزیون به یاد می‌آورند اما او از سال ۱۳۷۰ ساخت مستند را آغاز کرد و تا سال ۱۳۸۷ هم ۶ مستند ساخت.
ورود نرگس آبیار به سینماحقیقت
سومین دوره جشنواره سینما حقیقت در حالی به پایان رسید که در بخش بهترین فیلم کوتاه، نشان فیروزه سینما حقیقت و دیپلم افتخار به نرگس آبیار کارگردان مستند «روز پایان» رسید. آبیار در حالی این جایزه را در سال ۱۳۸۸ گرفت که اولین فیلم بلند داستانی خود را در سال ۱۳۹۱ با نام «اشیا از آنچه در آینه می‌بینید به شما نزدیکترند» ساخت و بعد از آن با فیلم‌های «شیار ۱۴۳»، «نفس»، «شبی که ماه کامل شد» و «ابلق» جایزه‌های زیادی را در جشنواره‌ها به دست آورد.
در این دوره جشنواره کیوان علیمحمدی و امید بنکدار تندیس ابن سینا را برای مستند «آسمان سیاه شب» به پاس «تلاش‌های ارزشمند، نگاه خلاقانه و هنرمندانه و کوشش برای ارائه قالب‌های نو و جذاب در ساخت آثار مستند علمی-پزشکی» به دست آوردند.
ظهور کارگردان «منصور»
در دوره چهارم جشنواره سینما حقیقت و در بخش بهترین فیلم‌های جشنواره، تندیس جشنواره (جایزه رضوی)به سیاوش سرمدی، کارگردان مستند «بیست و هشتم صفر» از بخش مستند دینی و رضوی رسید. هر چند سرمدی این جایزه را در سال ۱۳۸۹ به دست آورد، اما او ۱۰ سال بعد فیلم «منصور» را بر اساس زندگی منصور ستاری ساخت و وارد دنیای سینمای داستانی شد.
درخشش پیاپی یک مستندساز
یکی از مستندسازانی که در دوره‌های مختلف جشنواره موفق به کسب جوایز زیادی شده، آرش لاهوتی است. لاهوتی درخشش خود را در بخش مستند آزاد جشنواره پنجم سینما حقیقت با دریافت لوح افتخار برای ساخت مستند «۲/‌۴۷» آغاز کرد. او در جشنواره ششم هم در همین بخش موفق به دریافت دیپلم افتخار برای مستند «راننده و روباه» شد. لاهوتی در جشنواره دهم هم برای ساخت مستند «آبی کمرنگ» تندیس جشنواره و جایزه شهید آوینی در بخش بهترین مستند بلند را به دست آورد. این مستندساز که سال‌ها در جشنواره‌های داخلی و خارجی با آثار خود درخشیده، در سال ۱۳۹۶ با ساخت فیلم «روزهای نارنجی» وارد فضای سینمای داستانی هم شد.
یک دوره متفاوت
هفتمین دوره جشنواره سینماحقیقت شاهد اهدای جایزه به مستندسازانی بود که بعدا در زمینه سینمای داستانی خوش درخشیدند. در این دوره و در بخش بهترین مستند داستانی، تندیس جشنواره به محمدحسین مهدویان کارگردان مستند «آخرین روزهای زمستان» اهدا شد. مهدویان بعدها با ساختن فیلم‌های «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز» نشان داد که حرف‌های زیادی در سینمای داستانی هم دارد.
در این دوره و در بخش بهترین مستند انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هم لوح تقدیر به مصطفی رزاق کریمی کارگردان مستند «خاطراتی برای تمام فصول» رسید. رزاق کریمی که اساسا باید او را یک مستندساز به حساب آورد و در سال ۱۳۸۵ فیلم «حس پنهان» را در سینمای داستانی ساخت و بعد از آن هم به ساخت مستند بازگشت.
این تنها جایزه رزاق کریمی در ادوار جشنواره سینما حقیقت نبود و او در دوره یازدهم جایزه ویژه هیات داوران در بخش جایزه شهید آوینی و نشان فیروزه سینماحقیقت را برای مستند «بانو قدس ایران» به دست آورد. رزاق کریمی در دوره چهاردهم هم جایزه اول بخش کارآفرینی را برای مستند «راه ناتمام» (اصغر قندچی) به نام خود ثبت کرد.
در این دوره یک چهره دیگر هم موفق به دریافت لوح تقدیر در بخش بهترین مستند اجتماعی شد که بعدها آثار او در زمینه فیلم کوتاه و فیلم بلند داستانی بسیار مورد توجه قرار گرفت. محمد کارت در این جشنواره به دلیل ساخت مستند «خون مردگی» موفق به دریافت جایزه شد.
این فیلمساز در دوره‌های بعدی جشنواره نیز حضور داشت و از قضا جایزه هم گرفت. کارت در دوره دهم تندیس بهترین کارگردانی فیلم مستند بلند را برای کارگردانی مستند «آوانتاژ» و در دوره یازدهم جایزه ویژه هیات داوران را به دلیل ساخت مستند «لابراتور» به همراه علی همراز به دست آورد.
جایزه برای فیلمساز سینمای کودک
محمدعلی طالبی که بیشتر به‌خاطر ساخت فیلم در ژانر کودک و نوجوان شناخته می‌شود و آثاری مانند «شهر موشها»، «چکمه» و «کیسه برنج» را در کارنامه دارد، در دوره هشتم جشنواره سینما حقیقت موفق شد در بخش فیلم‌های مستند کوتاه و نیمه بلند بین‌الملل جایزه ویژه هیات داوران را برای مستند «ننه حسن» به دست بیاورد.
از نام و نشان تا یدو
در نهمین جشنواره سینما حقیقت تندیس شهید آوینی در بخش بهترین فیلم به مهدی جعفری تهیه‌کننده و کارگردان فیلم «نام و نشان» تعلق گرفت. جعفری که مدیر فیلمبرداری بسیاری از فیلم‌های سینمای ایران بوده از میانه دهه ۱۳۹۰ شروع به ساخت فیلم بلند داستانی کرد و فیلم‌های «ایستگاه اتمسفر»، «۲۳ نفر» و «یدو» را ساخت.
و حالا دیپلماسی شکست ناپذیر آقای نادری
در دهمین جشنواره سینما حقیقت جایزه بخش هنر و تجربه به مستند «دیپلماسی شکست ناپذیر آقای نادری» اهدا شد. مستندی که نشان می‌داد دو فیلمساز آن علاوه بر ساخت اثر در سینمای داستانی دستی هم بر مستندسازی دارند. این مستند به کارگردانی مشترک بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم ساخته شده بود که قبل از آن فیلم «احتمال باران اسیدی» و بعد از آن فیلم «قصیده گاو سفید» را ساختند.
مهدی شامحمدی و «زین‌الدین»
مهدی شامحمدی کارگردان و تهیه‌کننده شاخص سینمای مستند در یک دهه اخیر است که امسال با فیلم سینمایی «شهید زین‌الدین» در جشنواره فیلم فجر حضور خواهد داشت. شامحمدی علاوه برکارگردانی در حوزه تهیه‌کنندگی سینمای مستند، فعال است و در شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» فیلم «خونه مامان شکوه» (مهدی بخشی مقدم) جایزه ویژه هیات داوران را دریافت کرد. در چهاردهمین دوره تندیس طلایی بخش آوینی به «۱۸ هزارپا» به کارگردانی این فیلمساز تعلق گرفت. نشان فیروزه نهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» هم به مهدی شامحمدی برای تهیه‌کنندگی «فصل هَرَس» تعلق گرفت. شامحمدی از آن دست سینماگرانی است که ورودش به سینمای داستانی مانع از فعالیتش در سینمای مستند نشده و همچنان به مستندسازی تمایل نشان می‌دهد.
هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با دبیری محمد حمیدی مقدم آذرماه ۱۴۰۲ برگزار می‌شود.