کار منتقد زیر سوال بردن ماهیت وجودی یک اثر نیست. این خلاف ذات آزاداندیشی و عقلانیت در نقد است. منتقد هیچ گاه در این جایگاه – و حتی در مقام تایید کسی در این جایگاه – نیست که بگوید فلان اثر نباید ساخته شود و ساخته شدن بهمان اثر ضروری است. هر اثر هنری پیش از به وجود آمدن یک امکان است؛ یک استعداد که می تواند عینیت پیدا کند یا هیچ گاه زاده نشود. اما پس از خلق شدن دیگر نمی توان وجود آن را نادیده گرفت یا سرکوب کرد. وظیفه منتقد کشف استعداد و اراده اولیه، تحلیل روند پرورش آن و سنجش و نقادی اثر نهایی بر مبنای آن امکان و استعداد است.
اما گاه در ادبیات نقد این سال ها، خاصه بواسطه حضور ثابت و یکه تازانه برخی منتقدان در تلویزیون و تحمیل زاویه تنگ نگاهشان به مخاطب، اصل وجود و به نمایش درآمدن برخی آثار زیر سوال می رود و حتی انکار می گردد. گویی که منتقد عضوی از شورای نظارت و ارزشیابی است.
ممکن است برخی در پاسخ به این صورتبندی، به آثار بی ارزش و مبتذلی اشاره کنند که با سرمایه های مشکوک ساخته می شوند و فاقد هرگونه ارزش هنری یا حتی سرگرم کننده هستند. درست است که دیدن چنین آثاری آزار دهنده است اما باید این نکته را در نظر داشت که تولید آنها از نظر توجیه اقتصادی و همچنین ساختار و محتوا معلول واقعیت است و نه علت آن.
در راستای تولید و سرمایه مشکوک باید گفت که آثار اینچنینی برآیند عدم شفافیت و بی اصول بودن تولید در سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی هستند. این وضعیت محصول فقدان یک بخش خصوصی شفاف و ضابطه مند و همچنین سیاست های متغیر و کوتاه مدت است که بیشتر از تنظیم بازار عرضه و تقاضا، آن را آشفته می کند. نتیجه این دخالت های در طول سالیان آثار سفارشی پرهزینه اما کم اثر بوده که روی دیگر سکه آن تولید انبوه کمدی های سطح پایین و غیرقابل تحمل شده است. در چنین وضعیتی نقد منتقد باید بیشتر متوجه سیاستگذاری و ساختار معیوب و کوتاه مدتی افق ها باشد، نه نفی آثار برآمده از این شرایط.
بسیاری از آثار مورد نفی از نظر ساختار و محتوا ضعیف هستند اما ضعف آنها خود برآیند یک ضعف فرهنگی و آموزشی کلی تر است. آثاری با محتوا و ساختاری ضعیف و سطحی بیش از هر چیز نشانه ضعف های عمده در فرهنگ و سلیقه عمومی هستند که جای دیگری ساخته می شوند؛ همچنین نشانی از ضعف های عمده ما در تربیت و آموزش فیلمسازند. اگر نقد منتقد تبدیل به نفی اثر شود آنگاه آن ریشه های غلط فرهنگی و آن واقعیت سلیقه مبتذلی که ساخت و نمایش اثر مبتذل را ممکن می کند مورد توجه قرار نمی گیرد و نقد هیچ گاه به ریشه ها راه پیدا نمی کند.
عبارت فیلمفارسی که توسط دکتر هوشنگ کاووسی برای سینمای عامه پسند پیش از انقلاب وضع شد خود نوعی از این نفی بود. فیلمفارسی تمام آثار را یک کاسه کرد، تفاوت ها را نادیده گرفت و با نفی یک واقعیت فرهنگی، اجتماعی، منتقد را در تحلیل و بررسی جزئیات و ویژگی های اثر تنبل کرد. درست است که اثر برای نقد شدن باید بدیهیاتی فکری و ساختاری را دارا باشد، اما نقد خوب درباره یک اثر بد هم، می تواند ارزشمند باشد و به علت ها برسد و توضیح دقیقی از چرایی ضعف ها بدهد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- انتشار دو نمایشنامه از علیرضا نراقی
- جنون شکسپیری در زمانه ما/ نگاهی به فیلم «شاهلیر»
- میراث نفرینشده/ نگاهی به فیلم «پنجه آهنین»
- جشنِ مرگ/ نگاهی به فیلم «توتم»
- رهایی در اوهام/ نگاهی به فیلم «تفریق»
- «کارخانه بوی مرگ میداد» روی میز تدوین
- نمایش فیلم کوتاه «آغاز» در پلتفرم هاشور
- با اتمام مراحل فنی فیلم کوتاه «آغاز» آماده نمایش شد
- پشتِ پا زدن به راههای رستگاری در سینما/ درباره فیلم «شبی که ماه کامل شد»
- کنش های غیرقابل باور/ نگاهی به «گلدنتایم»
- آغاز پیش فروش نمایش «اعتراف؛ یک برگمان خوانی»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- درباره سرژ رضوانی هنرمند ۹۶ ساله/ انتشار مشهورترین ساختههای آهنگساز ایرانی فیلمهای تروفو و گدار
- بازدید پیمان جبلی از ۲ سریال الفویژه؛ پخش «سلمان فارسی» در زمان مقرر/ رونمایی از «موسی (ع)» در جشنواره فجر
- درباره فیلم «شهر خاموش»/ دوزخ، اما سرد *
- اکران فیلم سینمایی استاد / گزارش تصویری
- یادبود عباس کیارستمی در «شکوه سینما»/ بیلگه جیلان: کیارستمی روشِ فیلم ساختن را دگرگون کرد
آخرین ها
- فیلم ایناریتو با بازی تام کروز در بریتانیا ساخته میشود
- «ساموئل خاچیکیان؛ یک گفتوگو»؛ گفتوشنود با شبحی از گذشته که خیال رفتن ندارد
- پرویز ربیعی و فیلم سینمایی «شبکه» در بیست و پنجمین قسمت «صداهای ابریشمی»
- در آستانه برگزاری آیین اختتامیه؛ نامزدهای جشنواره فیلمکوتاه تهران معرفی شدند
- استیون اسپیلبرگ، اسپایک لی و کن برنز مدال ملی هنر میگیرند
- فراخوان عمومی تامینکنندگان تجهیزات تولید داخل
- نمایش «طعم گیلاس» در قزاقستان
- سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد؛ ابعاد پرونده قتل داریوش مهرجویی روشن است
- شهاب حسینی به فیلم هالیوودی علی عطشانی پیوست
- دبیر پنجمین جشنواره فیلم کوتاه موج انتخاب شد
- یادبود عباس کیارستمی در «شکوه سینما»/ بیلگه جیلان: کیارستمی روشِ فیلم ساختن را دگرگون کرد
- چرا باید این روزها فیلم «آر یو والیبال» را ببینیم؟
- درباره فیلم «شهر خاموش»/ دوزخ، اما سرد *
- بازدید معاون فراجا از غرفه همراه اول در نخستین روز نمایشگاه ایپاس
- «آبی روشن» در جستجوی هویت ایرانی
- یک تقدیر از فیلمساز مجارستانی/ بلا تار از جشنواره توکیو جایزه دستاورد میگیرد
- پوستر جشنواره «دیدار» رونمایی شد
- اولین روز مسترکلاس «شکوه سینما» برگزار شد
- اکران فیلم سینمایی استاد / گزارش تصویری
- حضور همراه اول در ایپاس ۲۰۲۴ با ارائه سرویسهای نوین ارتباطی
- «پایان خوش» برای بازنشستگی/ برنده ۲ نخل طلا و یک اسکار دیگر فیلم نمیسازد
- داوران آثار داستانی جشنواره فیلمکوتاه تهران معرفی شدند
- معرفی مدیران بخشهای سومین جشنواره بینالمللی چندرسانهای میراثفرهنگی
- کاهش بیسروصدای فروش برخی فیلمها؛ «زودپز» صدرنشین گیشه سینما در هفته گذشته
- درباره سرژ رضوانی هنرمند ۹۶ ساله/ انتشار مشهورترین ساختههای آهنگساز ایرانی فیلمهای تروفو و گدار
- بازدید پیمان جبلی از ۲ سریال الفویژه؛ پخش «سلمان فارسی» در زمان مقرر/ رونمایی از «موسی (ع)» در جشنواره فجر
- «پرسهزنی در سکوت شهر»؛ گوشهای از زندگی و آثار مرتضی نعمتالهی
- «این جَمعیت قابل کُنترل» در بلغارستان
- راهیابی «النگو» به جشنواره مورد تایید اسکار
- استاد شفیعی کدکنی تندیس تقدیر هادی خانیکی را اهدا کرد/ او شخصیتی چند ساحتی است