سینماسینما، رویا فتح اللهزاده:
فیلم «پریناز» روایت گر مسائل و مشکلات دختر کوچکی ا ست که با مرگ مادرش بیسرپرست میشود. او قرار است با خالهاش زندگی کند، اما حاصل این همزیستی حوادث عجیبی را رقم میزند…
«پریناز» میتوانست فیلمی درباره مسائل و آسیبهای زنان یا مشکلات کودکان بیسرپرست یا در قالبی کلیشهای داستان کشاکش و سرانجام صلح و پیوند دخترک با خاله اش باشد. اما واقعیت این است که فیلم با پرداختی اجمالی به همه این مسائل، میکوشد محوریتش را یکی از چالش های کلان جوامع امروزی بهویژه جوامع در حال توسعه قرار دهد؛ یعنی چالش و مسئله واپسگرایی و خرافهگرایی که در کشاکش با عقلانیت و خردورزی مسیری طولانی را تا جهان کنونی پیموده است.
شخصیتهای محوری فیلم، ساکنان محلهای هستند که در شرایطی از تهیدستی، بیماری و واپسگرایی روزگار میگذرانند. با دقت در نمایشی که از شیوه زندگی کاراکترها ارائه میشود، می توان واپسگرایی و کنشهای غیرعقلانی را مشهودترین ویژگی اهالی محل معرفی کرد. آنها از حل عقلانی و منطقی مسائل زندگی خویش ناتوان و درماندهاند؛ از همین روی در پی یافتن راهحلی برای پاسخگویی به مشکلات و مصایبشان به افسانهسازی و خرافات پناه میبرند. بنابراین علت برخی رویدادها را ناشی از نیروی مرموز پریناز میدانند و او را شفابخش و نظرکرده قلمداد میکنند. بهتدریج این دختر ناشناس (پریناز) برای اهالی محل به افسانهای شیرین بدل میشود که تسکیندهنده دردها و برآورنده آرزوهاست. چنین دریافت و ادراکی از جهان تنها مختص به جوامع کمتر توسعهیافته یا در حال توسعه امروزی نیست، بلکه سرچشمه شکلگیری آن به کهنالگوهای بشری بازمیگردد؛ به دوران پیش از تاریخ، به زمانی که انسان در جوامع ابتدایی یخبندا نهای پیا پی، صاعقه و آتشسوزیهای مهیب، و از سوی دیگر بارش باران و نسیمهای ملایم و خوشایند و مظاهر طبیعت را تجربه میکرد. اما از آنجا که تفکری عقلانی نداشت، در تبیین علت این رویدادها ناتوان بود. بنابراین سرچشمه این اتفاقها را نیرویی فراطبیعی و نامرئی در روح طبیعت تصور میکرد. بدینصورت خاستگاه بسیاری از اسطوره، افسانه و پندارها و خرافات، ترس و نیاز به دوری از بلایای طبیعی و از سوی دیگر اشتیاق به تجربهای دوباره از مظاهر خوشایند طبیعت بوده است. در سراسر تاریخ هرجا که انسان توانایی خردورزی را نداشته است، به پندار، افسانهها و خرافات پناه برده است و این قصه تاکنون ادامه دارد. برخی از اندیشمندان نیز بر اساس تحول ذهنی انسان، سیر پیشرفت جوامع را از مرحله ابتدایی آنیمیسم (اعتقاد به جان داشتن طبیعت) به سمت مرحله توسعهیافته اثباتگرایی و عقلانیت ترسیم کردهاند. اما این سیر در خطی تاریخی و با ترتیب زمانی سپری نشده است و به همین دلیل در جوامع امروزی نیز با وجود تکامل ذهن انسان و توانایی خردورزی اش هنوز نشانه هایی از خرافهگرایی و کنشهای غیرعقلانی به چشم میخورد.
کاراکتر های فیلم «پریناز»، بازنمایی از همین خرافهگرایی را در گوشه ای از جامعه در حال توسعه ایران بازگو میکند. دخترکی به نام «پریناز» که با توجه به عنوان فیلم، مخاطب گمان میکند محوریت فیلم با کنشهای اوست، در سراسر فیلم تنها چند جمله حرف میزند، کنش خاصی ندارد، نظارهگر حوادث ناگهانی جهان اطراف و کنشگری دیگران است. همین شخصیت نظارهگر و منفعل اوست که موجب میشود فیلم هرچه بیشتر بتواند کاراکترهایی را شکل دهد که پندارها و خرافاتشان را در تعامل با او بازنمایی میکنند. به بیانی دیگر، شخصیت پریناز شکل نمیگرفت اگر کاراکترهای فیلم در زنجیرهای از کنشهایشان در رویارویی با او قرار نمیگرفتند. هرچه بیشتر پریناز ساکت است، مرموزتر میشود و آنها تقلای بیشتری میکنند تا بر اساس پیشذهنیتهای خود برای دخترک شخصیت سازی کنند و از او افسانه بسازند. متعاقب آن نیز مجموعهای از اتفاقها و حوادث خوشایند یا ناگوار اطرافشان را به نیروی اسرارآمیز دخترک نسبت دهند تا از این طریق راهحلی هرچند غیرعقلانی برای مشکلات زندگی یا برآوردن آرزو و رویاها خلق کنند.
در سراسر فیلم دیالوگ های هدفمند در هماهنگی با کنش گری کاراکترها توانسته است ویژگی واپسگرایی و خرافهگرایی شخصیتها را در ذهن مخاطب تثبیت کند. برای نمونه دیالوگهایی چون «چه صورت روشنی داره، دختر (پریناز) نیرویی داره که درد و مرض رو خوب میکنه»، «دختره نظرکرده است»، «بذار پریناز دست بگذاره روی کمرش» و «خاک قبولش نمیکرد» نمودی از این ویژگی است. بااینحال ماجرای فیلم به گونهای سرراست و ساده پیش نمیرود و در بطن آن کشاکشی میان دو نوع خرافهگرایی قابل مشاهده است. یکسو اهالی محل هستند که دخترک را فرشته و شفابخش قلمداد میکنند و سوی دیگر «فرخنده»، خاله «پریناز»، است که او را نجس و گناهکار میداند. کاراکتر فرخنده روی دیگر واپسگرایی و به تبع آن خرافهگرایی را از طریق شیوه زندگی و کنشهایش در مواجهه با پریناز به نمایش میگذارد. به این ترتیب پیچیدهترین شخصیت را فرخنده دارد، زیرا کاراکتر او تفاوت ظریف میان عقلانیت و ناعقلانیت (خرافهگرایی) را نشان میدهد. زمانی که او در بحث و جدل با همسایهها با قاطعیت میگوید: «پریناز فرشته نیست» و «از خدا بترسید»، بهظاهر طرز تلقی و ذهنیتش عقلانی و منطقی جلوه میکند، اما واقعیت این است که او نیز در رویارویی با پریناز دچار نوعی خرافهگرایی و اوهام ذهنی شده است. برای همین دخترک را نه یک فرشته به باور همسایهها، بلکه برعکس، محصول گناهی بزرگ، نحس و نجس میشمارد.
به تصویر کشیدن موشکافانه و مرزبندی دقیق میان دو گونه خرافهگرایی همراه با شخصیتپردازی هوشمندانه، از ویژگیهای بدیع فیلم «پریناز» به شمار میآید. با این تفاصیل کاراکتر پدر پریناز نیز نقطه پایانی خلاقانه را برای فیلم رقم زده است. پدر او فارغ از پیشداوری ، پندارها و خرافات زندگی میکند. او فراتر از این کشاکشی است که از ابتدا تا انتهای فیلم نمایش داده میشود؛ بر فراز کشاکش میان عقلانیت/خرافهگرایی یا دو روی سکه خرافهگرایی در زیستجهان امروزی.
ماهنامه هنر و تجربه

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- چشیدن طعم نابرابری/ نگاهی به فیلم «عامهپسند»
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- «تهران سیمین»؛ داستانِ تهرانی که فاطمه معتمدآریا تجربه کرده است!
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- تیرهتر از شب/ نگاهی به فیلم «مجبوریم»
- اظهارات معتمدآریا درباره اهانتهای بیسابقه به سینماگران و مشکل مالیاتی
- در دیار خود غریب/ نگاهی به فیلم «مجبوریم»
- ققنوسی که از خاکستر برنخاست/ نگاهی به فیلم «مجبوریم»
- فاطمه معتمدآریا با «بچه» روی صحنه میرود
- با انتخاب کامل بازیگران و عوامل، فیلمبرداری «شوماه» در شهرک دفاع مقدس آغاز شد
- اجرای «بانوی محبوب من» گلاب آدینه با حضور فاطمه معتمدآریا آغاز شد
- چهار جایزه اصلی جشنواره سانفرانسیسکو برای «بنفشه آفریقایی»
- پروانه نمایش «روزی روزگاری آبادان» صادر شد
- «مجبوریم» در جشنواره «مونز» بلژیک
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- هدیه همراه اول به مردم لرستان بهمناسبت ثبت جهانی دره خرمآباد
- فرهنگ و پیرپسران سیاست!/ اعتراض سه نهاد سینمایی به کارشکنیها در ادامه اکران «پیر پسر»
- «اسفند»؛ روایت اتحاد و مقاومت در دل جنگ
- «پیرپسر»؛ خون بر زمین حاکم میشود
- خبر دیگری از جشنواره ونیز ۲۰۲۵؛ سینماگران برجسته فرانسوی در راه ونیز
- حنجرهٔ مشروطه، زخمهٔ ملت/ در ستایش و نقدِ مستند «درویش خان»
- هفت کار طنز مهران مدیری در فهرست؛ بهترین سریالهای ایرانی در imdb کدامند
- یک سال پیش از اکران؛ بلیتهای آیمکس «اودیسه» از فردا فروخته میشود
- شگفتی امی ۲۰۲۵؛ اسکورسیزی و ران هاوارد نامزد جایزه بازیگری شدند!
- رویداد «جنگ چهره زنانه ندارد» برگزار شد
- در آستانه شش سالگی سوینا؛ نسخه ویژه نابینایان «نرگس» با صدای باران کوثری منتشر میشود
- هیات داوران جشنواره لوکارنو معرفی شد
- بماند به یادگار از دولت وفاق!/ نامه سرگشاده یک مستندساز به رئیس سازمان سینمایی
- تهیهکننده سریال خبر داد؛ «سووشون» رفع توقیف شد
- میزبانی جشنواره جیفونی از سه فیلم ایرانی
- «پیر پسر» در یک جمله؛ فیلمی که رازهای این سرزمین را آشکار میکند
- «بیسروصدا»؛ زمزمه تلخ زیر لایههای تاریک شهر
- ترامپ از برنامه «۶۰ دقیقه» ۱۶میلیون دلار خسارت گرفت
- یعقوب صباحی درگذشت
- فرانتیشک کلیشیک درگذشت
- خوانشی آدلری از پدر در «برادران لیلا»/ تاجی از توهّم بر سرِ عقده
- اجحاف در حقِ «بازی را بکش»
- «گلهای شب دریا» جایزه جشنواره مارسی را کسب کرد
- «پیرپسر»؛ شیاطین دنیایی فراموششده
- فروش جهانی ۲۱۷ میلیون دلار؛ «سوپرمن» صدرنشین گیشه جهانی سینما شد
- مستند ایرانی بهترین فیلم انسانشناسی جشنواره ایتالیایی شد
- «دختر قاصدکها» از ژاپن جایزه گرفت
- جشنواره ونیز در آستانه نشست خبری/ اعتباری که باربرا به جشنواره ایتالیایی بخشید
- با معرفی برگزیدگان پنجاه و نهمین دوره جشنواره؛ جایزه ویژه کارلووی واری به فیلم سهیل بیرقی رسید
- جایزه جشنواره روسی به «در آغوش درخت»