سینماسینما، محمدرضا مقدسیان:
«وارونگی» به سیاق دو اثر قبلی بهنام بهزادی، یعنی «تنها دو بار زندگی میکنیم» و «قاعده تصادف» بیش از آنکه وجه بیرونی داشته باشد، به دنیای درونی شخصیتها و تب و تاب و تحولات ذهنی و روانی آنها میپردازد. درواقع در دنیای فیلمسازی بهزادی بیش از آنکه رخدادهای بیرونی و کشمکش شخصیت با گرهافکنیهای فیزیکی و جهان اطراف تعیینکننده باشد، شیوه مواجهه خود شخصیت با خودش، کشمکش درونیاش و مدل اتخاذ تصمیم و تغییر رویه برای ادامه زندگی است که اهمیت پیدا میکند.
«وارونگی» به سیاق «قاعده تصادف» اثری مهندسیشده است و از چندین و چند نقطه عطف بهره میبرد. درواقع نقطه عطف اولیه (گرهافکنی) و نقطه عطف ثانویه (گرهگشایی) به شکل کلاسیک در این فیلم رعایت شده و نشده است. به بیان بهتر، باید گفت نقاط عطف اصلی و فرعی در کار نیست و تقریبا تمام نقاط عطف در فیلمنامه «وارونگی» هموزن و همقواره هم هستند. این همه اما حول یک نقطه عطف اساسیتر شکل گرفتهاند. حرکت از نقطه آرامش اولیه به نقطه آرامش ثانویه توسط نیلوفر. این ویژگی است که رگ و ریشههای روانشناختی فیلم را پررنگتر میکند. نیلوفر (سحر دولت شاهی) در کنار فرهاد (علی مصفا)، هما (رویا جاویدنیا) و مادرشان (شیرین یزدانبخش) یک نظم اولیه از زندگی و روابط را تجربه میکند. اما داستان فیلم داستان وارونه شدن این نظم رو به زوال اولیه است. نقطه عطف جدی فیلم، نقطه عاصی شدن نیلوفر و میل به تغییر سبک زندگی در اوست. ایستگاه اوج گرفتن بیماری مادر و لزوم خارج شدن او از تهران و در ادامه تصمیم گرفتن برای نیلوفر توسط خواهر و برادر بزرگتر در غیاب خودش، نقطه انفجار و طغیان نیلوفر و رفتن به سمت وارونگی شرایط است. در مبحث روانشناختی اصلی تحت عنوان اصل «آونگ» وجود دارد که معمولا اساس رفتارهای ریز و درشت ما را شکل میدهد. این اصل اینطور تعریف میشود که تمام رفتارها و تصمیمهای ما به نوعی زاییده کنش و واکنشهای دم به دم نسبت به تصمیمها، تفکرات و احساساتی است که چند لحظه قبل تجربه کردهایم. در این مسیر ما به شکلی ناخودآگاه و مستمر در حال ارضای میل به واکنش دادنهایی هستیم که ذهن ما از ما طلب میکند تا وضعیت تازهای را ایجاد کند؛ وضعیت تازهای که تصور میکند نسبت به وضع قبلی بهتر و راهگشاتر است. حال آنکه این وضع تازه هم به محض ایجاد شدن ناآرامیهای مختص خودش را رقم میزند و به سمت تبدیل شدن به موقعیتی میرود که ذهن تمایل به ترک آن دارد و برگشتن به وضع قبلی یا چیزی شبیه به آن را طلب میکند. به همین دلیل است که این روند را به روند حرکت «آونگ» تشبیه میکنند. در دل همین نظریه نقطه سالم و سلامت نقطه «تعادل» میانی تلقی میشود و تمام هدف روانشناسی و رواندرمانی نزدیک شدن بیش از پیش به این نقطه است. رخدادهای اطراف نیلوفر و تصمیمهایی که او میگیرد، نماد این مدل از رفتار است. نیلوفر از نقطه تسلیم بودن محض و همیشه در مقابل عمل انجامشده قرار گرفتن، که البته برایش بسیار پرفشار و طاقتفرسا بوده است، به نقطهای میرسد که به سمت دیگر آونگ حرکت میکند و تصمیم میگیرد نهتنها از زیر یوغ تصمیمهای برادر و خواهر بزرگترش بیرون بیاید، بلکه با محکمکاری کردن نقطه تازهای را برای خودش دستوپا کند. اجاره کردن کارگاهی تازه برای ادامه فعالیتهایش، ترک خانه و تصمیم به مستقل شدنش به لحاظ مالی از برادر و خواهرش و البته اعلام رسمی اینکه دوست دارد تمام میراث پدری فروخته شود و سهم او تمام و کمال پرداخت شود، ریشه در همین رویکرد دارد. درواقع نیلوفر با تغذیه کردن از نقاط عطف رنگ به رنگی که در دل داستان ایجاد میشود، انگیزه و انرژی انفجاری لازم برای واکنش نشان دادن را مییابد. تصمیم به رفتن نیلوفر به شمال بدون سوال کردن از او، واگذاری ساختمان کارگاه بدون مشورت با او، بیتوجهی به وابستگیهای عاطفی احتمالی او در تهران، گروکشی برای مجبور کردن او به مهاجرت به شمال کشور و… همگی نقاط عطفی است که به مرور در فیلمنامه نمایان میشود و انگیزهای برای طغیان نیلوفر میشود.
اما همه چیز در رفتار نیلوفر صفر و صدی نیست. جنسی از تعادل را در رفتار او میتوان یافت، یا حتی برخی نشانهها را میتوان جستوجو کرد که نشان از احتمال نزدیکتر شدن به نقطه تعادل رفتاری دارد. از یک سو، اینکه درنهایت نیلوفر بعد از تعیین تکلیف با خواهر و برادرش، مادر را فراموش نمیکند و با او همراهی میکند، نشانی از این ماجراست. از سوی دیگر، ملاقات نهاییاش با سهیل (علیرضا آقاخانی) و تلطیف و واقعیتر شدن رابطه میان این دو نشان دیگری از احتمال بروز تعادل بیشتر در رفتار نیلوفر است.
روند رفتارهای آونگی در شخصیت نیلوفر را در ریزترین حالت هم میتوان جستوجو کرد. برای نمونه مدل کوچکشده همین رفتار در مواجهه با سهیل هم وجود دارد. در ابتدا همه چیز در امن و آرامش است، ولی بعد از مشخص شدن وجود یک بچه که با سهیل زندگی میکند، ورق برمیگردد و نیلوفر که تصور کرده سهیل هم بنا دارد به سبک خانوادهاش، خواستههای او را نادیده بگیرد و در مقابل عمل انجامشده قرارش دهد، طی یک رفتار آونگی از سهیل دور میشود و نقطه عزیمت تازهای را مییابد. در انتها اما اندکی فضا تلطیف میشود و هم سهیل و هم نیلوفر به نقطه متعادلتری نسبت به هم میرسند.
«وراونگی» را از وجوه روانشناختی بسیاری میتوان بررسی کرد و حتی از منظر شیوه روایت و کارگردانی نیز میتوان بسیار گفت. اما در این مجال پرداختن مبسوط به یک رگه، آن هم به شکلی کامل و مشخص را بهتر دیدم تا بیان تیتروار برخی ویژگیها بیآنکه کلام منعقد شود.
ماهنامه هنر و تجربه

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گلایه بهنام بهزادی از انتشار نسخه «غیرقانونی» فیلم «تنها دو بار زندگی میکنیم»
- صدور پروانه نمایش خانگی برای ۲ فیلم
- روزهای پایانی فیلمبرداری فیلمی با بازی امیر جعفری
- تهمینه میلانی: «برادرم خسرو» و «وارونگی» را حتما تماشا کنید
- «وارونگی» به خانهها آمد
- وارونگی در هشتاد سینمای فرانسه اکران میشود
- اکران وارونگی در سینماهای انگلستان
- عکسی از بهنام بهزادی، سحر دولتشاهی و ستاره پسیانی پس از رأی دادن
- نگاهی به فیلم وارونگی ساخته بهنام بهزادی/ گمشده در ذهنهای آلوده
- گفتوگو با بهنام بهزادی، کارگردان «وارونگی»/ می خواستم چیزی به چشم نیاید
- نگاهی به فیلم وارونگی ساخته بهنام بهزادی/ وارونگی پندارها و کردارها!
- واکنش بهنام بهزادی به حواشی جشنواره/ مشروعیت و اعتراض
- یک کارگردان ایرانی داور جشنواره گوتنبرگ سوئد شد
- بهنام بهزادی: «وارونگی» میتواند پارهای از زندگی ما باشد
- «وارونگی» بهزادی با حضور هنرمندان سینما افتتاح شد + گزارش تصویری
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- سازمان سینمایی اعلام کرد؛ بیشترین مخاطبان سینما در هفت ماه گذشته
- میتوان برادر لیلا هم نبود/ نگاهی به فیلم «برادران لیلا»
- وقتی نگاه هالیوود به زنان مورد انتقاد قرار میگیرد/ نگاهی به فیلم «بلوند»
- مار از پونه خوشش نمیآید!/ نگاهی به فیلم «چپ راست»
- تمجید مت دیمون از بازی کیلین مورفی در «اوپنهایمر»
- مطالعات سینمایی یا تحصیلات سینمایی؟/ تأملی بر ترجمهی کتابهای سینمایی
- مدیرکل اداره نظارت سازمان سینمایی: شورای پروانه نمایش از دیدن و ارزیابی «برادران لیلا» خودداری کرد
- ابد و صد روز/ نگاهی به فیلم «برادران لیلا»
- نمایش فیلم کوتاه «آغاز» در پلتفرم هاشور
- اختصاصی سینماسینما/ گفتگو با نیما جاویدی پس از جایزه سریز مانیا/ در هر واقعیتی بخشی از دروغ وجود دارد
- عاشقانهای از سه نسل؛ «جان جانان» به تهیهکنندگی حبیب الهیاری دارای پوستر رسمی شد
- درگذار از خشونت و تحقیر گذشته/ یادداشتی بر فیلم «زنی ناشناس»
- دو جایزه جشنواره فریبورگ برای «جنگ جهانی سوم»
- رونمایی از مستند «سبز بن دار»
- سمبلیک و مضمونگرا/ نگاهی به فیلم «برادران لیلا»
- «شهربانو» به رقابت آسیایی بنگلور راه یافت
- جایزه بزرگ جشنواره فرانسوی به «آکتور» رسید
- آناتومی نکبت/ نگاهی به فیلم «برادران لیلا»
- وقتی پول معیار همه چیز است
- «آقای کلاین»؛ تلاش برای زدودن یک اشتباه
- سرگذشت لیلا و برادرانش
- جایزه بزرگ جشنواره فرانسوی برای فیلمی به تهیهکنندگی نیکی کریمی
- عیدی اول نوروز ۱۴۰۲ با بستههای عیدانه همراه اول
- چند نفر در سال ۱۴۰۱ به تئاترشهر رفتند؟
- «قطع فوری» بهار به سینماها میآید/ آخرین فیلم علی انصاریان در راه اکران
- جایزه اصلی جشنواره ژنو به «شب، داخلی، دیوار» رسید
- «لامینور» مهرجویی در بنگلور
- واکنش تهیهکننده فیلم «هوک» به پخش تلویزیونی فیلمش
- نسخه ویژه نابینایان «بادکنک سفید» با صدای گلاره عباسی منتشر میشود
- فیلمهای نوروزی در روزهای اول اکران چقدر بلیت فروختند؟