با همه گیری ویروس کرونا، صنعت سینما نیز با بحران تماشاگر روبه رو شد؛ بسته بودن فضای سینما و ترس از آلودگی باعث شد تا مخاطب برای حفظ جان قید سینما را بزند که منطقی هم به نظر می رسد. از آنجایی که فناوری جایگزین را به سرعت ارائه می دهد، موضوع نمایش اینترنتی جانشین اکران سینمایی شد. شبکه های نمایش خانگی یا همان VOD (کوتاه شده عبارت انگلیسی video on demand به معنای ویدئو به درخواست) چند سالی است در کشور ما فعال هستند؛ «نماوا» از سال ۱۳۹۲، «فیلیمو» از سال ۱۳۹۳ و به تازگی «نت فیلم» مشهورترین ها هستند. افراد با خرید اشتراک می توانند به شکل آنلاین فیلم و سریال های داخلی و خارجی (با دوبله یا زیرنویس فارسی) را تماشا کنند. با وجود نیاز به پرداخت هزینه و البته ممیزی، این سایت ها مورد اقبال مخاطبان داخلی قرار گرفته اند، هرچند موضوع خرید حق نشر آثار خارجی محل ابهام است.

چند هفته پیش سریال «هجوم» (Invasion) محصول ۲۰۲۱ اپل تی وی پلاس که با استقبال کاربران روبه رو بود از «نماوا» و «فیلیمو» بدون هیچ توضیحی حذف شد. از آنجایی که گلشیفته فراهانی در این مجموعه به ایفای نقش می پرداخت، می توان حدس زد علت همین باشد. خبرگزاری ایسنا با پیگیری خود در ۲۸ آذر اطلاعیه روابط عمومی «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر» (ساترا) را منتشر کرد: «همان گونه که قبلا نیز اعلام شده بود حیطه مسئولیتی ساترا تصمیمات تخصصی و رسانه ای است و در مورد صلاحیت افراد اظهار نظر نمی کند… نظر مراجع رسمی نظارتی و استعلامی کشور درخصوص صلاحیت فعالیت افراد خاص و محدودیت نمایش آثار و تولیدات منتسب به آنها، برای همه دستگاه ها از جمله ساترا، لازم الاتباع است». غیرمستقیم موضوع حضور گلشیفته فراهانی در این اطلاعیه نه چندان شفاف قابل فهم است.

در گذشته سابقه داشته است فیلم یا سریالی به دلیل رفتارهای خارج از عرف یا گرایش سیاسی یکی از عوامل (آثار محسن مخملباف دیگر پخش نمی شود، هرچند فیلمی همچون «توبه نصوح» باشد با مضمون دینی مرگ آگاهی که در دهه ۶۰ در بیشتر مساجد به نمایش در می آمد) دیگر اجازه پخش از رسانه ها را نیافته است. در این موارد حذف نمایش یا اکران تا چه حد منطقی است؟ نکته نخست حق دیگر عوامل است؛ فیلمی با هزینه بسیار تولید می شود، آیا به دلیل رفتار یک بازیگر (آن هم پس از سال ها از اتمام فیلم برداری) می توان پخش را ممنوع کرد؟ در این حالت به تهیه کننده و سرمایه گذار خسارت مالی فراوانی وارد می شود در حالی که مرتکب هیچ تقصیری نشده اند. اصل شخصی بودن مجازات ایجاب می کند هر فردی تنها مسئول گفتار و رفتار خود باشد و نتوان فردی را به دلیل گناه دیگری کیفر کرد. اساسا مگر بازیگران سریال های خارجی که هر شب از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می شود، همه پایبند به قانون، عرف، شرع و اخلاق مورد قبول ما هستند؟ برای نمونه فیلم های «الیور توییست» و «محله چینی ها» ساخته «رومن پولانسکی» بازیگر و کارگردان فرانسوی که سال هاست به اتهام تجاوز تحت تعقیب قرار دارد، چندین بار از سیمای ملی پخش شده است.

نکته دوم یک بام و دو هوا در تصمیم گیری است؛ نه تنها هنوز فیلم هایی همچون «درخت گلابی»، «ماهی ها عاشق می شوند»، «به نام پدر» و «درباره الی…» در نماوا و فیلیمو وجود دارد، حتی همه قسمت های سریال هجوم در سایت «آپارات» قابل مشاهده است! چرا این محدودیت ها تنها برای برخی از سایت ها در نظر گرفته می شود؟ و نکته آخر عدم شفافیت برای پخش کننده آثار و مخاطب است. ایجاد تشکیلات عریض و طویل ساترا به عنوان نهادی زیرمجموعه صداوسیما و گسترش تدریجی نظارت آن بر دیگر بسترهای نمایش، منجر به تحمیل سلیقه بسته مدیران صداوسیما بر همه اشکال پخش صوت و تصویر فراگیر شده است که نتیجه ای جز دلزدگی مخاطب از فضای یکدست رسانه های داخلی و رفتن سراغ سایت های فیلترشده ای همچون «نتفلیکس» و شبکه های ماهواره ای نخواهد داشت. انتظار می رفت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از قلمرو فعالیت خود یعنی شبکه خانگی دفاع کند و مانع نظارت ساترا بر این حوزه شود. اگر قرار است سریال ها با همان معیارهای سیمای ملی پخش شود، اساسا چه نیازی به ایجاد VOD بود؟ محدودشدن فضای فرهنگی/رسانه ای با مصوبات روزانه نهادهایی چون ساترا، شورای عالی فضای مجازی، «مراجع استعلامی» و… برخلاف اصول ۲۴ (اصل آزادی بیان) و ۲۵ (منع سانسور) قانون اساسی بوده و با سوق دادن مردم به سوی رسانه های نظارت ناپذیر، پیامدی جز نقض غرض نخواهد داشت.