کارگردانان جوان برای ورود به عرصه کارگردانی تا سال‌ها نیازمند تایید شوراهای مختلف بودند٬ اما به نظر می‌رسد سیاسیت‌های مدیریت جدید سینما تغییر این وضعیت است.
به گزارش سینماسینما٬ یکی از ویژگی‌های سینمای ایران نسل جوانی است که هر سال به جمع کارگردانان آن اضافه می‌شود. تعداد زیاد علاقه‌مندان به کارگردانی در سینمای ایران سبب شد از مقطعی یافتن امکان کارگردانی فیلم بلند سینمایی تبدیل به امتیاز شود٬ به این ترتیب که این امتیاز براساس بررسی‌های یک شورا و گروه می‌تواند به فیلمسازی تعلق بگیرد یا نه. زمانی مسئولیت این ارزیابی‌ها برعهده کانون کارگردانان سینمای ایران بود و زمانی معاونت سینمایی و در مقطعی هم صنفی در سینما عهده‌دار این ماجرا شد٬ اما واقعیت این است که تمام این روش‌ها با انتقادهای گسترده‌ای از سوی فیلمسازان جوان همراه بوده است و منطق انتقادها هم به این بازمی‌گشت که حق فیلمسازی چیزی نیست که به طور مجزا از سوی گروهی به یک کارگردان محول شود. اگر کارگردانی بتواند فیلمنامه‌ای مناسب انتخاب کند و با تهیه‌کننده و سرمایه‌گذاری همراه شود٬ بدون اینکه شخص کارگردان مورد ارزیابی قرار بگیرد٬ باید امکان ساخت فیلم را به دست آورد٬ اما سیاست‌ها در سینمای ایران٬ سال‌های سال برخلاف این نگاه بود.
حالا اعضای شورای پروانه ساخت از بازنگری به قانون ورود فیلمسازان جوان به سینما خبر می‌دهند٬ به این ترتیب که در پی خواست دو طرفه صنف و مسئولان در سازمان سینمایی روند صدور مجوز فیلم اول مورد بازنگری قرار گرفته تا با حذف این مجوز٬ کارگردان به صورت مستقیم و بدون عبور از فیلتری بتواند وارد سینما شود٬ فقط کافی‌ست کارگردان بتواند تهیه‌کننده مناسب را برای تولید اثر خود بیابد. البته برای اجرایی شدن این طرح لازم است شورایعالی تهیه‌کنندگان در این زمینه تصمیم‌گیری کند.
برای پی بردن به این نکته که چنین تغییری تا چه حد برای کارگردانان فعال در سینمای ایران اهمیت دارد٬ لازم است به شیوه‌های صدور مجوز فیلمسازی که پیش از این در سینمای ایران وجود داشت نگاهی انداخته شود.
وقتی کانون کارگردانان تعیین‌کننده بود
در سال‌های نخست دهه ۸۰ کانون کارگردانان مورد انتقاد جدی رسانه‌ها و به خصوص رسانه‌ها و نشریات سینمایی بود. دلیل این انتقاد هم به مسئولیتی برمی‌گشت که برعهده کانون بود. در آن زمان کانون کارگردانان مجوز ورود کارگردانان را به سینمای ایران صادر می‌کرد٬ در جریان صدور مجوزها برخی مد‌ت‌ها در انتظار باقی می‌ماندند و برخی زودتر به نتیجه می‌ٰرسیدند.
این رویه تا حدی انتقادهای اهالی سینما و رسانه‌ها را به همراه داشت که در نهایت وضعیت تغییر کرد و مسئولیت صدور مجوز از کانون گرفته شده و خود معاونت سینمایی این مسئولیت را برعهده گرفت.
آنچه به عنوان دلیل تعیین کردن مجوزی برای کارگردانان جهت ورود به سینما عنوان می‌شد٬ کنترل تعداد کارگردانان تازه‌وارد بود تا به این ترتیب تناسبی بین کارگردانان با سابقه و تازه‌کارها وجود داشته باشد.
مسئولیتی که دوباره حاشیه‌ساز شد
در سال‌هایی که جواد شمقدری مسئولیت مدیریت سینمای ایران را برعهده داشت٬ پای اتحادیه تهیه‌کنندگان که صنفی دولت‌ساز بود٬ به جریان صدور مجوز کارگردان فیلم اولی باز شد. در شرایطی که استقلال اتحادیه تهیه‌کنندگان زیر سئوال بود٬ واگذاری این مسئولیت خود حاشیه‌ساز شد.
در این مقطع تعداد بسیار زیادی از کارگردانان و تهیه‌کنندگان فیلم اولی وارد سینمای ایران شدند. در وضعیتی که تا سال‌ها براساس قوانین موجود در سینما یک کارگردان فیلم اول خود را نمی‌توانست با تهیه‌کننده‌ای بسازد که فیلم نخست خود را تهیه می‌کرد٬ بارها و بارها مواردی از این دست مشاهده شد. صدور بی‌رویه مجوز تولید فیلم برای فیلمسازانی که اولین کار خود را می‌خواستند مقابل دوربین ببرند در مدت چهار ساله مدیریت شمقدری کار را به جایی رساند که در سال ۱۳۹۲ فقط ۶۵ فیلم اولی خواستار حضور در جشنواره فجر بودند، قطعا وارد شدن نیروهای تازه نفس به سینما اتفاق خوبی است، اما اینکه سرنوشت آنان در ادامه چه خواهد شد، چندان دغدغه مدیران اسبق سینما نبود.
بازگشت امور به سازمان سینمایی
بعد از سال ۱۳۹۲ و با تغییر مدیریت سینما٬ مسئولیت صدور مجوز فیلم اول باز هم به سازمان سینمایی بازگشت و این بار در شورایی که متشکل از اهالی صنوف سینمایی و افراد منصوب مدیران دولتی بود٬ مجوزها برای ورود کارگردانان به سینما صادر شد.
کارگردانی برای تایید صلاحیت باید حداقل ۶۰ امتیاز کسب می‌کرد و دستو‌رالعمل امتیازدهی نیز به این ترتیب بود: «نمونه کار: تا ۵۰ امتیاز/ تحصیلات سینمایی و مرتبط: تا ۱۰ امتیاز/ دستیاری کارگردانی سینمایی: تا ۱۵ امتیاز/ جوایز و حضور در جشنواره‌ها: تا ۱۰ امتیاز/ دیگر فعالیت‌های فرهنگی و هنری و سینمایی: تا ۱۵ امتیاز.»
همچنین سیاست‌هایی طراحی شد که براساس آن ۱۵ درصد تولیدات سالانه سینمای ایران را فیلم‌های اول تشکیل دادند. بنا به گزارشی که معاونت پشتیبانی تولید بنیاد سینمایی فارابی در آذر ماه سال ۱۳۹۵ منتشر کرده بود، از مجموع ۱۶۸ فیلم که در مراحل مختلف تولید بودند، ۳۷ فیلم، فیلم اولی بودند.
اما با وجود همه این طراحی‌ها٬ باز هم شرایط در سینما به گونه‌ای پیش رفت که نیاز برای تغییر رویه صدور مجوز فیلم اول احساس شد و شورای پروانه ساخت در تعامل با اصناف به فکر تغییر رویه و حذف قاعده و قانون‌ها در این زمینه افتادند.
نسل جوان موفق
چند سالی‌ست اصلی‌ترین جوایز جشنواره فجر و جشن خانه سینما را کارگردانان فیلم اولی دریافت می‌کنند و همین اهمیت نسل جوان فیلمساز را در سینمای ایران بالاتر برده است. به نظر می‌رسد این موفقیت‌ها و در عین حال تلاش مدیریت سینما برای ایجاد زمینه حیات طبیعی برای آثار٬ منجر به تغییر رویه برای صدور مجوز برای کارگردانان فیلم اولی شده است. البته باید دید روش‌های عملی کردن این ایده به چه ترتیب خواهد شد و آنچه به عنوان عزم برای تلاش حذف مجوز یاد می‌شود در عمل چطور پیش خواهد رفت.