سینماسینما، شادی حاجی مشهدی
فیلم «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی و برنده اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان سال ۲۰۱۲، فیلم جریان‌سازی است. جذابیت و مقبولیت این فیلم در میان سینمادوستان ایران و جهان توجه تعدادی از مستندسازان را نیز برای تهیه فیلمی که به قصه تولد، اکران و دریافت جایزه اسکار بپردازد، به خود جلب کرده است.
وحید صداقت کارگردان مستند بلند «صحنه‌هایی از یک جدایی» یکی از کسانی است که با تمرکز بر روند ساخت و کارگردانی این فیلم مهم سینمای ایران، توانست نقاط قوت و شیوه برخورد حرفه‌ای فرهادی را با این فیلم بیش از پیش آشکار کند.
پیش از صداقت، دو کارگردان جوان دیگر به نام‌های آزاده موسوی و کوروش عطایی نیز با فیلم «از ایران یک جدایی» درباره فیلم فرهادی و چگونگی درخشش این اثر در دنیا، مستندی ساخته بودند که با رویکردی متفاوت، دریافت جایزه اسکار و اقبال عمومی آن را به پدیده‌های اجتماعی گسترده‌تری گره می‌زد.
در مستند «صحنه‌هایی از یک جدایی» اما، سوژه به مثابه یک پرتره- جدا از خالق خود- سیری تکاملی از تولد تا بلوغ را طی می‌کند و فرهادی به عنوان معمار این بنای ماندگار، هوشمندانه خشت به خشت آن را در جای درستش می‌نشاند.
این مستند در فرم روایی اپیزودیک پیش می‌رود و روایت‌گری در آن سر و شکلی منسجم دارد. اپیزودها در این مستند بر اساس شخصیت‌های فیلم فرهادی تقسیم شده‌اند و در هر اپیزود به یک یا دو شخصیت اصلی در فیلم پرداخته می‌شود. نکته قابل توجه در این مستند این است که به موازات نمایش تصاویر منتخب از پشت صحنه اصلی فیلم، نحوه شخصیت‌پردازی و بازی‌گردانی فرهادی نیز مطرح می‌شود و این فرایندی است که به‌خودی‌خود و در این فرمت، بیشتر به یک کارگاه درس تصویری شبیه است. پرداختن به ظرایف همکاری گروهی در فیلم‌های فرهادی و هوشمندی او در فیلم‌سازی و تسلطش بر جزئیات شخصیت‌پردازی و نحوه بازی گرفتن از شخصیت‌هادر طول این فیلم حائز اهمیت است.
اپیزودهای این مستند با یک نمای تکرارشونده از دستگاه کپی، در حال کپی کردن از یک برگ کاغذ شبیه به سند یا قباله، از یکدیگر جدا می‌شوند. این اشاره بصری به نوعی با شخصیت‌های شناسنامه‌دار داستان هم پیوند فرامتنی ایجاد کرده و برای مخاطب از هر نقش، هویت و ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد و به‌یادماندنی از آن خلق می‌کند.
صحنه مربوط به حضور پیمان معادی در حمام و شست‌وشوی پدرش که به آلزایمر دچار است، هم‌زمان با ثبت احساسات عوامل پشت صحنه و گریه محمود کلاری، فیلم‌بردار چیره‌دست، از دیگر لحظات جذاب فیلم است.
گفت‌وگوی بی‌واسطه مستندساز با اصغر فرهادی و قدم زدن با او در کوچه پس‌کوچه‌ها، در عین تمرکز بر حال‌وهوای روزهای تولید، یادآور بُرش‌هایی از تاریخ حیات این فیلم و بخش‌هایی برای ثبت اندیشه و مرور کارنامه حرفه‌ای فرهادی است.
منبع: ماهنامه هنروتجربه