‌ به نظرتان برخورد کاندیداهای ریاست‌جمهوری درباره وضعیت فرهنگ در مناظره‌ها چگونه است؟
ما متأسفانه در طول این چند دهه نسبت به فرهنگ، درواقع با یک بیان صحیح و شهامت‌مندانه روبه‌رو نشده‌ایم. با آنکه همیشه شعار داده‌ایم که ما در معرض شبیخون فرهنگی هستیم و فرهنگ ما در معرض آسیب‌هاست و در شعار فرهنگ به صورت یک پدیده کاملا مطلق و درعین‌حال بسیط مورد صحبت قرار گرفته است، اما هرگز به جزئیات و مؤلفه‌های فرهنگ، نه در زمان مناظره‌های انتخابی و نه در زمان تصدی امور نپرداخته‌ایم.
‌ چه دلیلی دارد؟
دلایل مختلفی دارد. به نظرم افرادی که از افکار عمیق مذهبی برخوردارند، به‌صراحت از موسیقی، تئاتر، هنرهای تجسمی و… نمی‌گویند و انگار در اظهارنظر وارد حریم‌های ممنوعه شده‌اند. درحالی‌که ما در جامعه، هم در زمینه موسیقی و تئاتر و هم هنرهای تجسمی فعالیت می‌کنیم و اینجاست که برایم سؤال ایجاد می‌شود چگونه است که در عمل انواع هنرها را داریم، اما در بحث‌کردن افرادی که در رأس امور یا پایین‌تر از رأس قرار گرفته‌اند به‌صراحت درباره‌اش صحبت نمی‌کنند.
‌ در میان کاندیداهای اخیر کدام‌ها بهتر می‌توانند درباره فرهنگ نظر بدهند؟
در میان این شش کاندیدا، آقایان روحانی و جهانگیری می‌توانند بهتر صحبت کنند چون در پدیدآمدن فضای مناسب‌تر موسیقی، تئاتر و دیگر هنرها فعالیت چشمگیری کرده‌اند، اما هنوز در مناظره‌ها به این واقعیت‌ها نپرداخته‌اند. اینها با احتیاط درباره فرهنگ می‌گویند که انگار با پیشینه خطیربودن موضوع، باید با مشکلات بعدی مواجه شوند. در مناظره قبلی، فقط رئیسی به صورت کلی در مورد سینما گفت که یک رشته تصمیم‌ها دارد، اما درباره فضای فرهنگی هیچ نظری ارائه نکرد.
‌ درحالی‌که اهمیت آن بسیار است… .
فضای فرهنگی که می‌تواند تنفس‌گاه معنوی یک جامعه و رگ حیاتی آن باشد، اگر بااهمیت نباشد و نتوانیم وارد جزئیاتش شویم و آن را منوط به آینده کنیم که اگر رأی آوردند بعد واردش می‌شوند؛ این دیگر خطر بزرگی است. اگر اینها به‌صراحت نگویند که موسیقی فاخر و ارزشمند و حتی موسیقی‌ای که برای سرگرمی و اوقات فراغت است، چه نقشی در جامعه دارد و با کلی‌گویی درباره فرهنگ حرف بزنند، انگار که چیزی نگفته‌اند. کنفوسیوس می‌گوید که اگر می‌خواهید فرهنگ یک ملت را تغییر بدهید، موسیقی آن ملت را تغییر بدهید. بنابراین باید جایگاه فرهنگ همیشه برایمان با جزئیات مشخص باشد و ارائه‌کردن برنامه است که ما را متوجه فرهنگ ملت و هویت می‌کند که بتوانیم در مقابل این آسیب‌های فرهنگی تنومندانه قرار بگیریم. ما باید در محدوده فرهنگ با جزئیات و آگاهی بر تأثیرات برنامه داشته باشیم.
‌ چگونه این مهم محقق خواهد شد؟
اگر آنها فقط به سینما توجه می‌کنند، اما سینما متکی به بازیگری است و بهترین بازیگران جهان از تونل تئاتر رد شده‌ و وارد سینما شده‌ و بر پرده نقره‌ای درخشیده‌اند. این فراموش‌کردن تئاتر خود یک غفلت بزرگ است. این در حالی است که در سینما همه هنرها وجود دارد و اگر فقط به سینما توجه شود انگار که آشنایی با این پدیده نداشته باشند و اشاره کلی‌کردن نمی‌تواند درست باشد. این در حالی است که آقایان جهانگیری و روحانی می‌توانستند و می‌توانند درباره فرهنگ با جزئیات صحبت کنند. حتی میرسلیم با توجه به اینکه وزیر فرهنگ بوده است، می‌توانست نظرات خودش را بدهد و درکل سکوت اینها جایز نیست. من یک خاطره از آقای هاشمی‌طبا دارم. زمانی که رئیس سازمان تربیت‌بدنی بود و من می‌خواستم کارگردانی جشن المپیک غرب آسیا را انجام بدهم، یک ساعت با هم درباره تئاتر و دیگر هنرها صحبت کردیم که اطلاعات زیادی درباره اینها داشت. آن زمان در کسوت یک مقام ورزشی بود، اما آنها در مناظره بیشتر درباره تشکیل خانواده و اقتصاد، نه از نوع کلان که از نوع اشتغال بحث می‌کردند. درحالی‌که می‌شد درباره سینما و دیگر هنرها نیز بحث شود؛ برای مثال باید از آقای رئیسی پرسیده می‌شد که سینمای امروزمان از چه امکاناتی برخوردار است و از چه امکاناتی برخوردار نیست؟ آیا در زمینه سینما به دنبال سینماسازی خواهند بود؟ آیا دلشان می‌خواهد که در زمینه تولید فیلم‌های ارزشمند و ماندگار سرمایه‌گذاری کنند؟ که فقط ما با تولیدات مصرفی مواجه نباشیم.
‌ یعنی به ضرورت فرهنگ آگاه نیستند؟
نه‌اینکه آگاه نباشند؛ بلکه به صورت کارشناسی برخورد نمی‌کنند. اینها ضرورت را به‌خوبی می‌دانند، اما با یک واهمه همراه هستند درحالی‌که آقای روحانی، رئیس دولت تدبیر و امید، طبعا در این‌جور مسائل ورود پیدا کرده و از طریق وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وارد این مباحث فرهنگی شده است، اما الان نمی‌دانم چرا آنها را بیان نمی‌کند؟ اگر اوقات فراغت و ورزش و فرهنگ را حذف کنیم، انگار ما فقط همه فراغتمان با قدم‌زنی در خیابان و گردش در پارک‌ها سپری می‌شود. دولت‌ها باید برای این مسائل مهم برنامه دقیق و شفاف داشته باشند. درحال‌حاضر جوانان ما با نوعی موسیقی بی‌اصل‌ونسب همراه هستند که در ذهنشان تبدیل به عناصر فرهنگی خواهد شد و باید دراین‌باره برنامه داشته باشیم که جلو این آسیب‌ها را بگیریم. باید آقایان روحانی و جهانگیری مردم را آگاه کنند که برگزاری کنسرت خلاف دین نیست و باید برای اوقات فراغت برنامه‌ریزی‌شان را اعلام کنند که مانع از انحرافاتی شوند که از بی‌برنامگی می‌آید و باید بگویند که موسیقی باعث بیداری و هوشیاری افراد جامعه می‌شود و ما را لبریز از معنویات می‌کند. برای همین منظور هم هست که در ماه محرم آنچه اجرا می‌شود در مراسم سوگواری (تعزیه، مداحی و سینه‌زنی) تلفیق شعر و موسیقی است. باید این تابو شکسته شود و این‌گونه باعث آگاه‌سازی مردم شوند که می‌تواند بر میزان رأی و محبوبیت نامزدها بیفزاید.
‌ چقدر در این میان پرداختن به هنر تئاتر اهمیت دارد؟
من فقط به دنیای تئاتر یونان باستان اشاره می‌کنم که از دوهزارو ۵۰۰ سال پیش، همواره تئاتر آنچه آفریده بسط‌دهنده دموکراسی، اندیشه، تفکر مدنیت و نقد جامعه بوده است. حتی تئاتر عروسکی ژاپنی، بونراکو، نیز طوری عمل می‌کرد که انعکاس واقعیت روی صحنه و نتیجه‌گیری‌اش برای کشف جامعه باشد. یک پدیده مهم در بونراکو این بود که اطرافشان خشونت بیش از حد شده و این می‌توانست هشداری به جامعه‌شناسان و مدیران اجتماعی و فرهنگی در سطوح بالا و پایین باشد. بنابراین نپرداختن به تئاتر یک غفلت است و امروز باید در عمل نشان دهند که چه برنامه‌ای برای توسعه تئاتر در شهرستان‌ها دارند. اینکه کاندیدایی بگوید که مردم نان ندارند بخورند حالا چرا باید درباره تئاتر صحبت شود، عوامانه است. ما در دوره مشروطیت به اهمیت تئاتر و روزنامه پی برده‌ایم و در آن زمان حتی روزنامه با موضوع تئاتر منتشر می‌کردیم. امروز حتی می‌شود درباره خوشنویسی هم در مناظره‌ها به‌عنوان میراث فرهنگی و ادبی ماندگار بحث کرد.
‌ پیشنهادتان به نامزدها چیست؟
من به‌عنوان کارگردان تئاتر پیشنهاد می‌کنم به همه نامزدها که چون غالبا با بازیگری آشنا نیستند، قدرت و سرعت انتقال ندارند و زود ناراحت می‌شوند و فضا را تبدیل به مجادله و مچ‌گیری می‌کنند، وقتی مقابل دوربین قرار می‌گیرند، در صحنه باید بازی کنند و اگر عصبانی شوند این آشکار است و اگر خواب باشند هم معلوم است. در مناظره بهترین بازیگر کسی است که خوب پاسخ بدهد و عصبی نشود و بتواند بر خشم خودش غلبه و از این فرصت استفاده کند برای اینکه مکنونات ذهنی‌اش را بیان کند. مناظره قبلی آتشین نبود به جز چندلحظه‌ای که بین جهانگیری و قالیباف بحثی شد… .