زینب مرتضایی فرد در جام جم نوشت :

شخصیت های بزرگ و تاثیرگذار در عرصه های مختلف الگو می شوند، درباره شان کتاب ها نوشته می شود و به نامشان جشنواره برگزار می شود و… .
اما در دنیای امروز یا بهتر بگوییم دنیای تصویری امروز، فیلم ها بیش از هر چیزی بر جامعه اثر می گذارند. از این رو در دنیا سریال های تلویزیونی، مستندها، فیلم های سینمایی و حتی انیمیشن های فراوانی ساخته می شوند که در ژانر فیلم های زندگینامه ای می گنجند. زندگینامه یا بیوگرافی به تمام یا بخشی از زندگی یک شخصیت می پردازد و محور فیلم هم زندگینامه آن شخصیت است. نگارش زندگینامه در عرصه ادبیات اتفاقی پررنگ است که بارها و بارها رخ داده است. در عرصه های جهانی هم که پیوند ادبیات و سینما به مراتب محکم تر از پیوند این دو در ایران است، شاهد خلق آثار فراوانی بوده ایم که در سراسر جهان بینندگان فراوانی داشته اند، ابتدا بر اساس زندگینامه یک شخص حقیقی کتابی نوشته شده و بعدتر هم تبدیل به فیلم شده است. در ایران اما شرایط متفاوت است، هر چند در بخش هایی مانند ساخت سریال براساس شخصیت بزرگان موفق بوده ایم، اما هنرمندان کشورمان در دیگر عرصه ها نسبتا کم کار بوده اند و در سینما و انیمیشن ما که البته تقریبا صنعتی نوپاست، کمتر خبری از ساخت آثار زندگینامه ای یا بیوگرافی است.

تلویزیونی های پرمخاطب 
نام امام علی (ع)، تنهاترین سردار (زندگینامه امام حسن (ع))، ولایت عشق (زندگینامه امام رضا (ع))، یوسف پیامبر (ع)، ایوب پیامبر (ع)، کمال الملک، محمدحسین شهریار، دکتر محمد قریب، ابوعلی سینا، مختار و برخی نام های دیگر شخصیت های بزرگی بوده اند که در ساخت سریال های تلویزیونی به آنها پرداخته شده و البته برخی از آنها ازطریق همین سریال ها به مردم شناسانده شده اند. با این حساب می توان گفت ساخت سریال های زندگینامه ای در ایران اتفاقی است که طی چهار دهه گذشته بارها رخ داده و نتایج مثبتی هم داشته است.
در این سریال ها که عموما هم با اقبال مواجهند و مردم حتی چندین و چند بار آنها را از رسانه ملی تماشا کرده و باز هم حاضر به تماشای آنها هستند، دست روی یک کمبود گذاشته می شود و آن هم نیاز مردم به داشتن قهرمان های واقعی است. قهرمان هایی که مخاطب بداند صرفا حاصل خیال پردازی فیلمنامه نویس نیستند و مانند خودش روزی در این دنیا زندگی کرده اند و با سختی های فراوانی روبه رو بوده اند. فهرست کوچک بالا نشان می دهد رسانه ملی به سراغ شخصیت های مختلف از پیامبران و امامان معصوم تا هنرمندان و افراد عادی تر رفته است.

سینمای کم جان زندگینامه ای 
ساخت فیلم های زندگینامه ای در دنیا اتفاق مهمی است، تا حدی که سیاست هم گاهی پا در کفش این ژانر می کند و آنچه را که می خواهد به مردم القا می کند، آن هم نه تنها مردم کشور خودش، بلکه دیگر ساکنان کره زمین. در سال های گذشته فیلم سینمایی «بانوی آهنی» است که دربردارنده زندگی مارگارت تاچر نخست وزیر انگلستان بود، زنی که بسیاری از کشورها از سیاست هایش آسیب دیدند، اما حالا مردمش می نشینند و ماجرای زندگی زنی را تماشا می کنند که با تلاش از شرایط سختی که دارد خارج می شود و به جایگاه بلندی رسیده و ما هم باید بنشینیم و برایش کف بزنیم!
خلاصه آنکه هر قدر سینمای جهان در این عرصه دستی پر دارد، دست ما خالی است. «سفیر» ساخته فریبرز صالح درباره قیس بن مسهر که به دستور ابن زیاد کشته می شود و… فیلم «محمد(ص)» ساخته مجید مجیدی، فیلم «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا درباره شهید چمران، فیلم «سردار جنگل» ساخته مرحوم امیرقویدل، «فرزند صبح» که بهروز افخمی آن را کارگردانی کرده است وهنوز به نمایش درنیامده، فیلم «بشارت منجی» ساخته نادر طالب زاده، «ابراهیم خلیل ا…» ساخته محمدرضاورزی و «شاه خاموش» ساخته همایون شهنواز از جمله این آثار هستند.
جز این فیلم ها، تقریبا فیلم سینمایی دیگری با فرم زندگینامه ای ساخته نشده است. مثلا از زندگی مولانا و خیام فیلم هایی در دیگر کشورها ساخته شده اند که هر چند به مراتب از واقعیت دور بوده اند، اما ما پاسخی برای آنها نداشته و فیلمی درخور درباره شان نساخته ایم. این در حالی است که ایران هم دارای شخصیت های علمی، فرهنگی و هنری تاثیرگذار بوده و می تواند همپای عرصه های جهانی این نوع فیلم پیش برود.

خبر خوب درباره پروین 
با این که تا کنون در عرصه ساخت فیلم های سینمایی زندگینامه ای خوب کار نکرده ایم، نغمه ثمینی اعلام کرده مشغول نگارش فیلمنامه ای درباره زندگی زنده یاد پروین اعتصامی شاعر برجسته کشورمان است. قرار است در این فیلم روایت جدید از زندگی این شاعر به نمایش گذاشته شود. براساس گفته نغمه ثمینی نویسنده این فیلمنامه، پروین اعتصامی شاعری است که در زیرسایه خوانش های رسمی گم شده است و شاید آنچه بیش از اشعار پروین اهمیت داشته باشد، نحوه زندگی اوست. زنی که با جسارت پای شعر ایستاد و راه را برای آیندگان گشود. در تاریخ کشورمان زنان و مردان بزرگی که می شود سراغشان رفت و تصویری جهانی از آنها ارائه کرد؛ تصویری که هم این قهرمانان را در داخل کشور بخوبی معرفی کند و هم قابل ارائه در جهان باشد و در موارد بسیاری دست همسایه های فرهنگی مان را که قصد تصاحبشان را دارند، کوتاه کند. جهان امروز، جهان تصویر است و با فیلم می توان بهتر از هر چیزی دفاعیه صادر کرده و فرهنگ اسلامی ایران را حفظ و معرفی کرد.

□