سینماسینما، آیدا مرادی آهنی

«زندگی ما در عرض یک شب متوقف شد.» اگر روزی کسی بخواهد از دوران کرونا بنویسد شاید این یکی از بهترین جمله‌ها برای شروع دورانی باشد که از صبح بعدش جهان وارد قرنطینه‌ای یک ماهه شد. «سالی که جهان تغییر کرد» از فراز جمله‌ای چون این، داستان واقعی خودش را آغاز می‌کند، با این فرق که بعد از این جمله داستانْ مربوط به حضور و زندگی ما انسان‌ها نیست. روایت فیلم، روایت نتایجی است که غیاب ما برای محیط‌زیست به ارمغان آورده است. بعد از مارس ۲۰۲۰ و رفتن آدمیزاد به قرنطینه، منظره‌ی هر شهری هوایی تمیزتر و آب‌هایی زلال‌تر را نشان می‌داد. در هند هوا آن‌قدر تمیز بود که هیمالیا را می‌شد دید؛ آن هم بعد از سی سال که پشت مه‌دود پنهان بود. در ساحل خالی فلوریدا و در نبود آدمیزاد لاک‌پشت‌ها هزاران تخم گذاشتند. زندگی آدمی در عرض یک شب متوقف شد اما زندگی‌های دیگری جان گرفتند.

با دیدن مستند «سالی که جهان تغییر کرد» از خودمان می‌پرسیم چه می‌کردیم ما با زمین؟ اعداد و ارقامی که درباره‌ی زاد و ولد حیوانات یا در ارتباط با میزان آلودگی صوتی و هوا -قبل و بعد از بیماری کووید- اعلام می‌شود همگی نشان از این دارد که آدمیزاد زمین را به کُما می‌برد. این‌که ما و دست‌کاری‌مان در محیط‌‌زیست و دخالت و مالکیت‌طلبی‌مان باعث شده گونه‌ای از جانداران زاد و ولد نکنند یا گونه‌هایی نابود شوند بیشتر شبیه یک خصومت دیرین با طبیعت به نظر می‌رسد. نتیجه‌ی چهار هفته ماندن ما در خانه، جهانی به شفافیت شیشه و درخشندگی تیله‌هایی رنگی بود. حتی شهرهایی که برساخته و مصنوع دست خود ما بودند تمیزتر و آرام‌تر شدند.

در مقابل مستندهای بسیاری که همه‌ی این سال‌ها تخریب طبیعت به دست آدمی را نشان داده‌‌اند تماشای چنین مستندی بسیار مهم می‌شود. اگر آن مستندها به ما می‌گفتند که با کوتاه‌تر شدن دست آدمی چه اتفاقات خوشایندی برای طبیعت می‌افتد، این مستند به ما نتیجه‌ی عینی و اثبات آن را نشان می‌دهد. اگر آن‌ها با اعداد و ارقامی تقریبی فواید عدم دخالت‌مان در طبیعت را گوشزد می‌کردند این مستند اعداد و ارقامی واقعی و حاصل‌شده به دست‌مان می‌دهد. آن مستندها مجبور بودند به کمک نرم‌افزارها نبودن ما را روی زمین بازسازی کنند و آن جهان آرمانی برای طبیعت را نشان‌مان دهند اما «سالی که جهان تغییر کرد» تصاویر واقعی زمین بدون انسان است. این شاید همان بهشتی بود که صدها سال حیوانات بی‌شماری آرزویش را داشتند. از این لحاظ تماشای چنین مستندی اخطار و هشدار شدیدتری برای‌مان به همراه دارد. فیلم در ظاهر از اتفاقی خوب و خبری خوش می‌گوید اما پیغام اصلی‌اش همان هشدار همیشگی است که با برگشتن ما به طبیعت دوباره چه بر سر طبیعت خواهد آمد، چه خطری زمین و موجودات دیگرش را تهدید می‌کند، و چگونه آن اندکی که در این مدت و در نبود ما ساخته شده، تخریب خواهیم کرد.

شاید بعد از این مستند از خودمان بپرسیم فایده‌ی آفرینش ما برای طبیعت چه بوده است؟

منبع: مجله نماوا