به گزارش سینماسینما، سال ۹۷ سالی پرفرازونشیب برای تئاتر ایران در عرصه مدیریت و همچنین فعالیت هنرمندان بود. در این میان نام چند چهره تئاتری بیشتر از بقیه هنرمندان بر سر زبان‌ها افتاد؛ افرادی که هم در پست‌های مدیریتی فعال بودند و هم به عنوان هنرمند تئاتر نگاه‌ها را به سمت خود جلب کردند.

در همین راستا به معرفی پنج چهره شاخص عرصه تئاتر در سال ۹۷ پرداخته‌ایم؛ افرادی که با عملکرد و فعالیتشان توانستند رخدادهای یک سال از تئاتر کشور را رقم بزنند و از خود نامی مثبت و یا منفی به یادگار بگذارند. البته انتخاب این پنج نفر با توجه به نظر نگارنده و اتفاقاتی است که امسال در تئاتر شاهد بودیم و مطمئناً افراد شاخص دیگری که در فضای یکسال گذشته تئاتر تأثیرگذار بوده‌اند نیز می‌توانستند به این لیست راه یابند.

شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی، سعید اسدی مدیر مجموعه تئاترشهر، محسن امیری رئیس وقت شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی، نوید محمدزاده بازیگر و امیررضا کوهستانی نویسنده و کارگردان تئاتر ۵ نفر از افرادی هستند که در سال ۹۷ نامشان بر سر زبان‌ها بود.

شهرام کرمی؛ رفتن به جنگ حاشیه‌ها

اهالی تئاتر در حالی به پیشواز سال ۹۷ رفتند که حواشی تغییر مدیرکل هنرهای نمایشی و نامه ۳ هزار هنرمند در جهت ابقای مهدی شفیعی مدیرکل وقت هنرهای نمایشی همچنان مورد بحث و نظر بود.

خبر تغییر مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی در ۲۶ اسفند ماه سال ۹۶ در حالی اعلام شد که با توجه به نامه ۶۱ نفر از بزرگان تئاتر خطاب به سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر ماندن شفیعی بر مسندش که در نهایت به سه هزار امضا رسید، انتظار می‌رفت اهالی تئاتر با ابقای مدیرکل هنرهای نمایشی روبرو شوند نه تغییر او. البته زمزمه‌های تغییر شفیعی از مدت‌ها قبل شنیده می‌شد و خبرهای غیررسمی نشانگر حضور شهرام کرمی در این پست بود.

این شایعات زمانی قوت گرفت که مهدی شفیعی در تاریخ ۲۵ اسفند در یادداشتی تلویحاً از پایان حضورش در اداره کل هنرهای نمایشی خبر داد و به شهرام کرمی به عنوان مدیرکل جدید تبریک گفت.

بعد از حاشیه‌ها و حرف و حدیث‌های فراوان شهرام کرمی نویسنده، مدرس و کارگردان تئاتر در تاریخ ۲۶ اسفند طی حکمی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی انتخاب شد. او از مدیران شناخته شده و کم حاشیه حوزه تئاتر محسوب می‌شود از همین رو انتخابش به عنوان جایگزین مهدی شفیعی با کمترین انتقاد و مخالفت اهالی تئاتر روبرو شد.

کرمی در گفتگویی که اوایل دی ماه داشت بر سیاسی شدن فضای تئاتر تاکید کرده و در این زمینه گفته بود: شرایط فرهنگی ما خیلی تغییر کرده و نمی‌توان گسترش فضای مجازی و نقش آن، تأثیر آدم‌های سیاسی، نقش نهادهای ناظر حوزه‌های فرهنگی و هنری، نقش شخصیت‌های حساس در جامعه و نقش فشارهای سیاسی را نادیده گرفت. همه اینها عناصری هستند که دست به دست هم داده تا در دوره فعلی شرایط فرهنگی ما به نحوی نسبت به شرایط فرهنگی حداقل سه سال پیش بسیار متغیر شود.

بازداشت سعید اسدی رئیس تئاترشهر و مریم کاظمی کارگردان نمایش «رؤیای شب تابستان» به دلیل پخش تیزر بدون مجوز نمایش در فضای مجازی و اعمال نظارت‌ها و ممیزی‌های سختگیرانه اداره کل هنرهای نمایشی بعد از این اتفاق، اعتراض به بهای زیاد بلیت نمایش‌های «بینوایان» حسین پارسایی و «می سی سی پی نشسته می‌میرد» همایون غنی‌زاده و نبود قوانینی مشخص برای تعیین بهای بلیت نمایش‌ها، تخلف نمایش «بینوایان» در آغاز تبلیغات شهری قبل از بازبینی نهایی، پخش تیزر نمایش‌های روی صحنه در شبکه‌های ماهواره‌ای، نصب دوربین در پشت صحنه‌های تئاتر، شانه خالی کردن اداره کل هنرهای نمایشی از مجوزی که به نمایش‌ها می‌داد و ارائه بخشنامه از طرف اداره کل هنرهای نمایشی به مدیران تماشاخانه‌های خصوصی مبنی‌بر اینکه مسئولیت هرآنچه در سالن‌ها و اجرای نمایش‌ها رخ می‌دهد برعهده مدیران سالن‌ها است و اعتراض مدیران سالن‌ها از جمله حاشیه‌هایی است که شهرام کرمی از ابتدای سال ۹۷ و آغاز فعالیت‌هایش با آن روبرو بوده و همین امر نشان دهنده شفاف نبودن قوانین و مقررات و خلاء های قانونی در تئاتر ایران است.

سعید اسدی؛ ناگهان زندان اوین!

سعید اسدی مدرس، نمایشنامه‌نویس و پژوهشگر تئاتر که در سال‌های اخیر مدیریت مرکز تئاتر مولوی دانشگاه تهران و دبیری دو دوره از جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را برعهده داشته است در تاریخ شش تیرماه با حکمی از سوی شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی به عنوان مدیر مجموعه تئاترشهر انتخاب شد.

احضار اهالی تئاتر و مدیران به دلیل مشکلات ممیزی و محتوای آثارشان به دادگاه رسانه امری عادی در تئاتر محسوب می‌شود و تاکنون چندین‌بار برای هنرمندان مختلف از جمله هادی مرزبان و علی نصیریان این اتفاق رخ داده است اما بازداشت هنرمندان بی‌سابقه بوده است اما اسدی به دلیل جنجال‌هایی که بر سر پخش غیرمجاز ویدئویی از تمرین‌های نمایش «رؤیای شب تابستان» به کارگردانی مریم کاظمی به وجود آمد و در نهایت موجب بازداشت وی و مریم کاظمی شد تبدیل به یکی از چهره‌های پرحاشیه سال ۹۷ شد و نام او و مریم کاظمی تا مدت‌ها بر صدر اخبار هنری قرار داشت.

۱۷ تیرماه در روزهای پایانی اجرای نمایش «رؤیای شب تابستان» که در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر روی صحنه بود ویدئویی غیرمجاز از مراحل تمرین بازیگران نمایش در فضای مجازی پخش شد که همین مساله و البته محتوای تیزر باعث شد کارگردان نمایش و سعید اسدی رئیس مجموعه تئاترشهر به دادگاه فرهنگ و رسانه احضار شوند و قاضی حکم قرار موقت برای آنها صادر کند. با توجه به پایان وقت اداری و آماده نشدن وثیقه، سعید اسدی و مریم کاظمی به بازداشتگاه منتقل شدند.

در نهایت با پیگیری‌های عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل هنرهای نمایشی و شهرام گیل‌آبادی مدیرعامل خانه تئاتر این دو هنرمند بعد از ۳۰ ساعت بازداشت ۱۹ تیرماه با قید وثیقه از بازداشت موقت آزاد شدند.

بعد از این اتفاق اسدی تا مدت‌ها در شوک این حادثه تلخ به سر می‌برد و ترجیح داد کمتر گفتگو و ملاقاتی با هنرمندان و حتی اهالی رسانه داشته باشد.

محسن امیری؛ مجوزهایی که باطل می‌شد

چهره دیگری که در سال ۹۷ بین اهالی تئاتر موردتوجه و البته انتقاد قرار گرفت محسن امیری سرپرست شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی بود. امیری که از شهریورماه ۹۶ جایگزین رحمت امینی در این سمت شد، در دوران فعالیتش نتوانست اجماع نظر مثبتی درباره کارنامه خود به وجود بیاورد؛ شکایت گروه‌های متعدد نمایشی از وضعیت ممیزی در تئاتر، وضعیت بازبینی آثار نمایشی در سالن‌های خصوصی، نحوه صدور مجوز تبلیغات نمایش‌های روی صحنه و… چالش‌های بحث‌برانگیزی بودند که در طول یک سال گذشته گلایه‌های زیادی را از جانب اهالی تئاتر به همراه داشت.

بعد از اتفاقاتی که در تیرماه برای نمایش «رؤیای شب تابستان» رخ داد و منجر به بازداشت رئیس تئاترشهر و کارگردان آن شد، حساسیت‌ها و سختگیری‌های اداره کل هنرهای نمایشی بسیار شدت گرفت.

توقف نمایش «فاندو و لیز» به کارگردانی هوشمند هنرکار در تماشاخانه مهرگان از طرف مدیریت تماشاخانه، یکی دیگر از حاشیه‌هایی بود که در زمان مدیریت امیری به وجود آمد. مهدی علی نژاد مدیر تماشاخانه مهرگان دلیل این توقف را استفاده بدون مجوز از کلاه‌گیس قرمز و توجه نکردن به نامه شورای نظارت و نیز پخش بدون مجوز تیزر اعلام کرده بود که البته این موارد از سوی کارگردان نمایش رد شد و همین نمایش چندی بعد مجدداً در مجموعه تئاترشهر به صحنه رفت.

این رفتار مدیر تماشاخانه مهرگان حکایت از شانه خالی کردن شورای ارزشیابی و نظارت از اعمال قانون و سپردن مسئولیت تذکر به گروه‌ها و حتی متوقف کردن نمایش‌ها به مدیران تماشاخانه‌های خصوصی داشت. قبل از این اتفاق نیز مدیران تماشاخانه‌های خصوصی نسبت به ابلاغیه‌ای که از طرف اداره کل هنرهای نمایشی به آن‌ها داده شده بود و آن‌ها را موظف می‌کرد مسئولیت بیشتری در قبال اجراهایی که در تماشاخانه‌ها به صحنه می‌رود، داشته باشند، انتقاد داشتند. البته بعداً اعلام شد که این ابلاغیه اصلاح شده اما توقف نمایش «فاندو و لیز» مثال نقضی برای این خبر بود.

به همه این حاشیه‌ها، تخلف نمایش «بینوایان» در زمینه آغاز تبلیغات شهری نمایش پیش از بازبینی نهایی و گرفتن مجوز را هم اضافه کنید. در حالی که این کار برای گروه‌های نمایشی دیگر ممنوع بوده و در صورت مشاهده چنین تخلفی به درستی و طبق قانون با آن‌ها برخورد می‌شد در آذرماه نیز اجرای نمایش «عاقبت عشاق سینه چاک» که به کارگردانی بهرام تشکر در تماشاخانه پالیز روی صحنه بود، متوقف شد که محسن امیری در گفتگو با یکی از رسانه‌ها دلیل این اقدام را تخلف گروه نمایشی و اجرایی مغایر با آنچه در زمان بازبینی داشته‌اند، دانسته بود و اجرای دوباره نمایش را به بازبینی مجدد و اصلاح و رفع موارد دارای ایراد منوط کرده بود که با رفع این موانع نمایش مجدداً از ۱۹ آذرماه اجرای خود را از سر گرفت.

یکی دیگر از مشکلاتی که در این زمینه به وجود آمد توقیف کامل نمایش «مثل آب برای شکلات» ابراهیم پشت کوهی در روزهای آخر آذرماه بود. دلیل توقیف این نمایش که تنها ۱۰ روز از اجرایش می‌گذشت نه مشکلات محتوایی و اجرایی، که پخش تیزر بدون مجوز و تأیید نشده این نمایش در فضای مجازی بود و این بار هم محسن امیری به جای تذکر به گروه، اقدام به توقیف کامل نمایش کرد و اعلام کرده بود که این نگاه حذفی درباره نمایش‌های متخلف با نظر شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی صورت گرفته است.

در توضیح اداره کل هنرهای نمایشی دلیل توقیف این نمایش این طور ذکر شده بود: «اجرای نمایش «مثل آب برای شکلات» بنا بر نظر شورای نظارت و ارزشیابی و مطابق یکی از بندهای پروانه نمایش به دلیل عدم رعایت قانون در بازبینی تیزر نمایش و حجم تبلیغات غیرقانونی در فضای مجازی که به دور از کنترل و اراده گروه نمایشی صورت گرفته، متوقف شده است.»

با توجه به زیاد شدن همین انتقادات و بروز حواشی مختلف در تئاتر، زمزمه‌های تغییر محسن امیری به گوش می‌رسید که در نهایت در تاریخ چهار دی ماه مدیرکل هنرهای نمایشی طی حکمی سید وحید فخر موسوی را به عنوان رئیس شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی منصوب کرد.

البته به تازگی و در اسفندماه ۹۷ محسن امیری در انتصابی جدید جایگزین علی اصغر راسخ راد در اداره برنامه‌های تئاتر شده است.

نوید محمدزاده؛ تجربه تهیه‌کنندگی تئاتر

این روزها نوید محمدزاده به چهره شناخته شده‌ای در سینمای ایران تبدیل شده است اما همه می‌دانند که خاستگاه این هنرمند تئاتر بوده و او قبل از مطرح شدن در فیلم «عصبانی نیستم» و حاشیه‌هایی که برایش به وجود آمد بازیگری پرکار و توانمندی در تئاتر به حساب می‌آمد.

محمدزاده که فعالیت خود را یک دهه قبل از تئاتر آغاز کرده و زیر نظر هنرمندانی چون محمد یعقوبی، مهتاب نصیرپور، علی سلیمانی، و امیر قنبری آموزش دیده است در دو سه سال اخیر در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی خوش درخشیده و جوایز مختلف سینمایی را از آن خود کرده است. او تا کنون دو سیمرغ بلورین نقش مکمل مرد برای بازی در فیلم‌های «ابد و یک روز» و «بدون تاریخ بدون امضا» به دست آورده و با احتساب سیمرغ نقش اول مردی که برای فیلم «عصبانی نیستم» به او اهدا نشد، می‌توان گفت که او در عین جوانی و سال‌های اندکی که از حضورش در سینمای ایران می‌گذرد یکی از بازیگران پرافتخار سینما است اما این مساله باعث نشده که محمدزاده از تئاتر فاصله بگیرد و همچنان می‌توان او را یکی از بازیگران پرکار تئاتر نیز دانست.

محمدزاده از یک سال قبل به عرصه تهیه‌کنندگی تئاتر نیز پا گذاشته و در این راستا تصمیم گرفته از هنرمندان جوانی که آثارشان قابلیت دیده شدن و جذب مخاطب را نیز دارد، حمایت کند.

او سال گذشته در اولین قدم تهیه‌کنندگی نمایش «زندگی در تئاتر» به کارگردانی محمد برهمنی را عهده‌دار شد. این اثر نمایشی که نوشته دیوید ممت است در سالن شماره سه پردیس تئاتر شهرزاد به صحنه رفت و مورد استقبال بسیاری از جانب مخاطبان قرار گرفت. این اثر نمایشی که پیش‌تر در سال ۹۳ در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه رفته بود و برگزیده بهترین کارگردانی و بهترین بازیگری مرد و نامزد طراحی صحنه از شانزدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران شده بود در سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر نیز حضور داشت اما به دلیل اینکه پنج سال قبل نیز در همین رویداد اجرا داشت از داوری کنار گذاشته شد.

محمدزادهدر سال ۹۷ تهیه‌کنندگی دو اثر نمایشی دیگر را نیز برعهده گرفت. نمایش‌های «عند از مطالبه» به کارگردانی سامان خلیلیان و نمایش «پا» به کارگردانی آرمین حمدی پور از شیراز که در نخستین جشنواره تئاتر شهرزاد به عنوان نمایش برگزیده انتخاب شد آثاری هستند که محمدزاده در سال ۹۷ تهیه کنندگی آنها را برعهده داشت.

او سال جدید را با بازتولید نمایش «دیابولیک: رومئو و ژولیت» به کارگردانی آتیلا پسیانی آغاز کرد. این اثر نمایشی پیش از این در سال ۹۵ در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفته بود و در اجرای مجدد فروردین و اردیبهشت ۹۷ باز هم در سالن سمندریان اجرا شد.

اثر بعدی که محمدزاده در آن به ایفای نقش پرداخت نمایش موفق «خدای کشتار» به کارگردانی علی سرابی بود. این اثر نمایشی که پیش از این در سال ۹۵ و ۹۶ در تئاتر مستقل تهران و تماشاخانه پالیز به صحنه رفته بود مجدداً در خردادماه با همان تیم بازیگران در پردیس تئاتر شهرزاد اجرا و با استقبال مخاطبان روبرو شد.

حضور در نمایش «سینما فلیک» به کارگردانی محمدحسن معجونی در تیرماه ۹۷ سومین نمایشی بود که محمدزاده در آن به ایفای نقش پرداخت. این نمایش نوشته آنی بی کر در ستایش سینماهای قدیمی که هنوز با دستگاه آپارات فیلم نمایش می‌دهند و تن به دیجیتالی شدن نداده‌اند، بود که در خلال آن به رابطه عاشقانه دو تن از کارکنان سینما نیز می‌پرداخت.

اما حضور در نمایش پرحاشیه «بینوایان» به کارگردانی حسین پارسایی آخرین اثر نمایشی بود که محمدزاده در سالن ۹۷ در آن بازی داشت. وی در این اثر در نقش بازرس ژاور به ایفای نقش پرداخت که البته فالش خواندن و ناهماهنگی‌اش با گروه موسیقی در برخی از صحنه‌های نمایش انتقاداتی را به همراه برداشت.

امیررضا کوهستانی؛ اجرای دوباره در جشنواره آوینیون

امیررضا کوهستانی یکی از موفق‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کارگردانان ایرانی در خارج از کشور است. او با بیش از ۲۰۰ اجرای خارجی در کشورهایی مثل سوئیس، هلند، آلمان، فرانسه، نروژ، بلژیک، ایتالیا، اتریش، یونان، صربستان و مقدونیه و کسب جوایز مختلف از فستیوال‌های خارجی حضوری پررنگ در عرصه‌های بین‌المللی دارد.

این کارگردان شیرازی را می‌توان یکی از چهره‌های شاخص سال ۹۷ دانست. امیررضا کوهستانی در سال ۹۷ برای دومین‌بار و با نمایش «بی‌تابستان» در بخش اصلی فستیوال بین‌المللی و معتبر آوینیون حضور پیدا کرد.

کوهستانی سال ۹۷ برای دومین‌بار در جشنواره آوینیون شرکت کرد؛ جشنواره‌ای که در طول هفتاد و دو سال برگزاری، در بخش اصلی به طور رسمی تنها دو بار میزبان اثری از ایران بوده و هر دو هم نمایش‌هایی از امیررضا کوهستانی بوده‌اند.

گروه تئاتر مهر در سال ۱۳۹۵ نیز با نمایش «شنیدن» اولین گروه تئاتری ایرانی بود که در بخش اصلی فستیوال آوینیون حضور پیدا کرد و هفت اجرا نیز در جشنواره داشت که مورد استقبال علاقه‌مندان تئاتر نیز قرار گفت.

نمایش «بی تابستان» در ایران نیز مردادماه در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر و همچنین در بهمن‌ماه در تئاتر مستقل تهران به صحنه رفت که بعد از اجرای این نمایش گروه تئاتر مهر نمایش «سالگشتگی» را از هشتم اسفندماه بعد از ۱۱۵ اجرا در تهران، شیراز، سوئیس، هلند، فرانسه، آلمان، بلژیک، ایتالیا، آمریکا، لبنان و شیلی مجدداً در تئاتر مستقل تهران به صحنه برد. این اثر نمایشی که به نوعی دنباله‌ای بر نمایش موفق «رقص روی لیوان‌ها» به حساب می‌آید و سرنوشت بازیگران این نمایش را چندین سال بعد به نمایش می‌گذارد پنج سال قبل با بازی حسن معجونی و مهین صدری اجرا شده بود و دوباره با همین گروه بازیگران به صحنه رفته است.

کوهستانی سال ۹۷ (۲۰۱۸-۲۰۱۹) با نمایش‌های «سالگشتگی»، «بی‌تابستان» و «شنیدن» در کشورهای بلژیک، ایتالیا، فرانسه، سوئد، سوئیس، آلمان، شیلی اجرا شد که البته تور اجراهای داخلی و خارجی گروه تئاتر مهر همچنان ادامه دارد.

با وجود تجربیات فراوانی که کوهستانی در طول این سال‌ها از حضورهای بین‌المللی خود در کشورهای مختلف کسب کرده است و به نوعی می‌توان او را لژیونر تئاتر ایران نامید اما مدیران تئاتری هیچ‌گاه علاقه‌ای به استفاده از تجربیات او در قالب برگزاری کارگاه‌های آموزشی در جشنواره تئاتر فجر و حتی جشنواره تئاتر دانشگاهی نداشته‌اند در حالی که کوهستانی از انتقال تجربیاتش به نسل جوان و علاقه‌مند فروگذار نمی‌کند و از هر فرصتی برای برقراری دیالوگ با آنها استقبال می‌کند.

منبع: مهر