سینماسینما: بهناز شیربانی با محمد اطبایی گفتگویی انجام داده که در روزنامه شرق منتشر شده است. این گفتگو را می‌خوانید:
در روزهایی که بحث تولید و اکران فیلم‌های سینمایی در تمام دنیا با شیوع گسترده ویروس کرونا به چالشی بزرگ تبدیل شده است، با محمد اطبایی درباره این فرایند صحبت کردیم.
محمد اطبایی پخش‌کننده و کارشناس بین‌المللی سینمای ایران در پاسخ به این پرسش که در چند ماه اخیر و شیوع ویروس کرونا مشاغل فرهنگی بسیاری دچار آسیب شدند که البته تعطیلی سینماها یکی از همین آسیب‌هاست، عدم حمایت مناسب از اهالی سینما در چنین شرایطی بسیاری را به صرافت انداخت که با وجود خطر بیماری باز‌هم سر کار حاضر شوند و تأمین معاش، دغدغه بسیاری از اهالی سینما در کشورمان است، این شرایط در سایر کشورها برای سینماگران چطور بود؟ گفت: «صنعت سینما با شروع همه‌گیری بیماری کووید۱۹ در سراسر دنیا، از اولین قربانی‌های بزرگ شرایط جدید بود؛ به‌گونه‌ای که سالن‌های سینما در بسیاری از کشورها بسته و تولید هم متوقف شد. دست‌اندرکاران سینما در میان قشر آسیب‌دیده قرار داده شدند و کمک‌های مالی مختلفی از طرف غالب دولت‌های کشورهای سراسر جهان در حمایت از بخش خلاقه فرهنگ و هنر و البته سینما طراحی و محقق شد. از بودجه ۹۰۰میلیارد دلاری اخیر کنگره آمریکا که حداقل ۱۵ میلیارد دلار آن به بخش‌هایی مانند سینما، موسیقی و موزه‌ها اختصاص دارد بگیرید تا دولت کشور کوچک مقدونیه شمالی که حقوق ماهانه ۲۳۵ تا ۳۵۰ یورویی برای دست‌اندرکاران سینمای خود در نظر گرفته است و شماری کشورها کمک‌های متعددی را برای صنعت سینمای خود در نظر گرفته‌اند که آخرین نمونه آن کمک ۲۷میلیون‌یورویی دولت لهستان و کمک ۲۸میلیون‌یورویی دولت هلند به سینماگران آن کشورهاست یا کمک ۴۰میلیون‌یورویی دولت اسپانیا برای تولید فیلم، کمک ۱۰۰میلیون‌یورویی رومانی به بخش فرهنگ، کمک ۱۲میلیون‌یورویی دولت دانمارک به سینما و قابل‌توجه‌ترین آن اختصاص ۶۰۰ میلیون یورو به بخش خلاقه کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای دوره ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷ است. دولت‌های مختلف به شیوه‌های مختلف به یاری دست‌اندرکاران سینمای خود آمده‌اند که مثال دیگر کمک مالی بلاعوض ۲۵هزارپوندی مؤسسه فیلم بریتانیا به شرکت‌های خصوصی پخش بین‌الملل فیلم‌های بریتانیایی است».
او ادامه داد: «پس از یک دوره چندماهه، روند تولید در بسیاری از کشورها دوباره شروع شد هرچند این تولیدات تابع شرایط پیچیده دوران همه‌گیری‌اند. تمامی این پروژه‌ها ملزم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی شده‌اند و همین موضوع شرایط تولید را سخت‌تر، زمان ساخت فیلم‌ها و سریال‌ها را طولانی‌تر و هزینه تولید را نیز بالاتر برده است. تمامی دست‌اندرکاران یک پروژه ملزم به انجام انواع تست‌های روزانه و استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی بوده و این امر موجب افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصدی بودجه تولیدات شده است. تأثیر این همه‌گیری در فیلم‌نامه‌ها و دکورها و لوکیشن‌ها هم محسوس بوده و در بسیاری از فیلم‌ها، بازیگران ملزم به رعایت فاصله اجتماعی و حفظ فاصله حداقل ۱٫۵ متری بوده‌اند که شاید این نکته به نفع معیارهای نمایشی در کشور ما باشد! استفاده از فناوری در جهت کاهش خطر ابتلا به ویروس کرونا در تولیدات سینمایی و تلویزیونی افزایش پیدا کرده است؛ از استفاده خلاقانه‌تر از جلوه‌های بصری بیشتر تا ایجاد دکورهای مجازی. شرکت‌های مختلف هم خدمات جدیدی جهت حفظ سلامت سینماگران ارائه می‌دهند و برای نمونه افراد همه دارای کارت‌های شناسایی با تراشه‌های هوشمند بوده که در آن وضعیت سلامت فرد مشخص و حتی سفرها درون‌شهری و برون‌شهری وی و ارتباط با افراد مبتلا به بیماری کووید۱۹ هم آشکار می‌شود. در همه پروژه‌های تولیدی یک پزشک و متخصص حضور داشته که این تراشه‌ها را کنترل کرده و پس از آن اجازه ورود فرد به محل تولید را می‌دهد. از دیگر فناوری‌های استفاده‌شده در سر لوکیشن فیلم‌ها، دستگاه‌های هوشمند هشدار‌دهنده به هنگام نزدیک‌شدن بیش از حد مجاز افراد به یکدیگر یا اعلام زمان تعویض ماسک‌های صورت است. شکل ارائه غذا هم در پروژه‌های تولیدی تغییر کرده و دیگر افراد در رستوران‌های دارای بوفه تغذیه نشده و هر فرد غذای خود را به‌صورت بسته‌بندی دریافت می‌کند. در پروژه تولید آخرین نسخه «ژوراسیک‌پارک» در استودیو پاین‌وود انگلستان، اعلام شد که ۹۰ سرویس بهداشتی اضافه و ۲۰۰ دستگاه ضدعفونی دست‌ها تعبیه شده و بیش از ۵۰ هزار تست کرونا در طول تولید این فیلم انجام شده است. شماری از پروژه‌ها نیز افراد حاضر در تولید را به سه دسته تقسیم کرده و هیچ فردی اجازه تردد در بخش‌های دیگر را ندارد و جالب آنکه بیشترین مراقبت از بازیگران فیلم اعمال می‌شود؛ چراکه هر فردی در یک پروژه تولیدی قابل جایگزینی است به‌جز بازیگران! پروژه‌هایی هم که با تست مثبت افراد روبه‌رو شده‌اند، به‌سرعت فیلم‌برداری و تولید را متوقف کرده‌اند مانند نسخه جدید «بتمن» و در آخرین مورد شاهد برخورد شدید تام کروز با شماری از افراد تولید در سر صحنه نسخه جدید «مأموریت غیرممکن» و اخراج آنان از پروژه بودیم».
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «تأثیر همه‌گیری بیماری کرونا منجر به کاهش فروش، بسته‌شدن سینماها، لغو، تعویق یا برگزاری آنلاین جشنواره‌ها و بازارهای فیلم، بالارفتن هزینه تولید، تغییر شکل و محتوای شماری از تولیدات، استقبال بیشتر از سامانه‌های آنلاین ارائه فیلم و محتوا، تغییر شیوه‌های پخش و بی‌اعتمادی مردم نسبت به حضور در سالن‌های سینما شده است. سال گذشته فروش سینماها در کل دنیا به ۴۲ میلیارد دلار و ارزش تولید و پخش به ۱۳۶ میلیارد دلار رسید که بی‌تردید در سال ۲۰۲۰ شاهد کاهش شدید این رقم‌ها خواهیم بود و برای نمونه سینمای آمریکای شمالی که ۱۱ میلیارد دلار فروش داشت، در سال ۲۰۲۰ به دو تا سه میلیارد دلار کاهش پیدا خواهد کرد. صنعت سینمای هالیوود حدود دو میلیون شغل در سراسر دنیا ایجاد کرده و ۴۰۰ هزار آمریکایی در این حوزه مشغول به کارند. صنعت سینمای انگلستان روزانه ۶۰ میلیون پوند برای آن کشور ارزش اقتصادی ایجاد می‌کند اما بازارهای جهان جز چین با کاهش یا عدم افزایش شایان‌توجه تماشاگر روبه‌رو بوده‌اند. چین از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ با رشد ۸۶۰درصدی تعداد تماشاگر روبه‌رو بوده اما فروش بلیت از سال ۱۹۹۵ تا پایان ۲۰۱۹ در آمریکای شمالی تغییر چندانی نداشته و در انگلستان هم حدود ۱۷۰ میلیون بلیت در سال ثابت باقی مانده و این در صورتی است که این کشورها افزایش جمعیت هم داشته‌اند و بنابراین سرانه فیلم‌دیدن در کشورها در‌حال کاهش است. کشوری مانند هند از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ کاهش ۳۲درصدی تماشاگر را تجربه کرده و البته تقاضا برای دیدن فیلم بالاست و مشکل در کمبود و تنوع جغرافیایی سالن‌های سینماست. حال به‌جز استثنای چین، همه‌گیری کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن را هم به بازار اضافه کنید تا شرایط پیچیده در سال جاری و سال آینده را بتوان تصور کرد. استودیوها و شرکت‌ها و حتی شبکه‌های تلویزیونی در‌حال راه‌اندازی سامانه‌های ارائه محتوای آنلاین بوده و خود سامانه‌ها مانند نتفلیکس و آمازون هم در تولید محتوا فعال‌اند و درصدد خرید استودیوهای بزرگ و آرشیوهای آنها هستند؛ مانند مورد اخیر فروش احتمالی مترو‌گلدوین‌مایر به نتفلیکس».
او در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه شرایط سینمای ایران را به لحاظ تولیدات سینمایی چطور ارزیابی می‌کنید؟ گفت: «درحالحاضر سینمای ایران ۲۰۰ فیلم بلند را در مراحل مختلف تولید دارد، یا فیلم‌ها کامل شده‌اند یا در‌حال فیلم‌برداری‌اند یا در مرحله پس از تولید. از تولیدات سال گذشته تنها ۱۸ فیلم به اکران درآمده و ۷۰ فیلم هنوز به نمایش عمومی در‌نیامده‌اند. پس ما با سالی روبه‌رو هستیم که ۲۷۰ فیلم آماده اکران بوده و ناوگان سالن‌های سینمای ایران با حدود ۶۵۰ پرده حتی با فرض بازگشایی سینماها و بهبود شرایط همه‌گیری، به‌هیچ‌وجه امکان نمایش همه این تولیدات را ندارد. ما در سال گذشته با احتساب فیلم‌های هنر و تجربه فقط ۱۲۵ عنوان فیلم را به نمایش عمومی درآوردیم، در‌حالی‌که در سال جاری با درنظرگرفتن نمایش‌های آنلاین تنها ۴۷ فیلم (شامل شش فیلم خارجی و فیلم‌های هنر و تجربه) اکران شده‌اند و امیدی نمی‌رود که این آمار تا پایان سال تغییر قابل‌توجهی داشته باشد. نکته جالب دیگر عدم توقف تولید فیلم است! یعنی در شرایطی که فیلم‌ها تقریبا هیچ ظرفیتی برای نمایش عمومی در پیش‌رو ندارند و سرمایه‌گذاری در یک پروژه سینمایی به مفهوم راکد ماندن سرمایه برای حداقل دو تا سه سال خواهد بود اما امر شیرین تولید همچنان ادامه دارد. در ایران هم مانند بسیاری از کشورهای دنیا، بخشی از نیروی خلاقه سینما در حوزه پخش خانگی و سامانه‌های ارائه محتوای آنلاین قرار گرفته‌اند و مردم هم از این بخش استقبال می‌کنند. بی‌تردید ظرفیت‌های این حوزه و زیرساخت‌های آن‌هم باید افزایش پیدا کند. حلقه مفقوده این حوزه همچنان تلویزیون و عدم حمایت آن از صنعت سینمای ایران است، نه در تولید و نه در نمایش و این بخش خود به تنهایی جای بحث مفصل دیگری دارد».
او در پایان در پاسخ به این پرسش که بهترین اقدامی که درحالحاضر در چنین شرایط خطرآفرینی به جهت کار در پروژه‌های سینمایی می‌توان انجام داد چیست؟ گفت: «تجربیات دیگر کشورها را می‌توانیم مد نظر قرار دهیم و در کشورهای مختلف پروتکل‌های بهداشتی متنوعی مورد استفاده قرار گرفته که با یک پژوهش جدی می‌توان شرایط تولید در دیگر نقاط دنیا را بررسی کرد و با توجه به شرایط کشورمان، آن را به‌عنوان دستورالعمل مورد استفاده قرار داد. طبیعی است آنچه اکنون می‌بینیم با وجود تلاش شماری از تهیه‌کننده‌ها، به‌هیچ‌وجه مطلوب نیست و آمار اعلام‌شده و پنهان نگه داشته‌شده مبتلایان کرونا در سینمای ایران مؤید این ادعاست».