هنروتجربه-قاسم فتحی:جلسه نقد و بررسی دو مستند «مانکن‌های قلعه حسن‌خان» به کارگردانی سام کلانتری و «والسی برای تهران» ساخته زینب تبریزی عصر روز شنبه ۲۰آبان‌ماه با حضور کارگردان‌های این دو مستند در سالن شماره پنج سینما هویزه برگزار شد.

قرار نبود از بزرگان موسیقی تاییدیه بگیرم
در ابتدای این جلسه زینب تبریزی از فرآیند پیدا کردن سوژه و بهره از شبکه‌های اجتماعی برای پیش‌برد فیلمش صحبت کرد:«خیلی خوش شانس بودم چون این مستند در فرآیند خیلی سختی به سرانجام رسید. آن سال‌ها فیس‌بوک بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت، صفحه‌ای را دنبال می‌کردم که واقعا منبع غنی موسیقی خیابانی بود. در این صفحه ویدئوهایی از گروه‌های موسیقی خیابانی از همه جای کشور وجود داشت. از یکی از دوستان شماره آقای اردلان ارجمند را گرفتم. البته ایشان مسافرت بودند و شماره مهرداد را به من دادند. به استودیو رفتم و چند ساعتی با مهرداد حرف زدم و فهمیدم اصلا سوژه اصلی باید خود او باشد. همان‌جا قراردادی بستیم و قرار شد ایشان در طول فیلم‌برداری به ما کمک کند.»
تبریزی در ادامه درباره این‌که آیا سراغی از بزرگان موسیقی ایران برای صحبت درباره موسیقی خیابانی گرفته‌است یا نه، توضیح داد:«کار من تایید گرفتن و نگرفتن از بزرگان موسیقی نبود. البته یک بار از آقای شهرام ناظری خواستم درباره‌ این موضوع صحبت کند ولی ایشان به ذکر همین یک جمله بسنده کرد که موسیقی خوب است حالا هرکجایی که می‌خواهد باشد.»
در بخش دیگری از این نشست تبریزی در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد، مهرداد سوژه خوبی برای ساخت مستند نبوده چرا که انگار یک آدم معمولی است که دارد مثل خیلی‌ها کنار خیابان ساز می‌زند، عنوان کرد:«مهرداد اصلا آدم دَم‌دستی نیست. او نوازنده ماهر آکاردئون است و کارها خیلی زیادی انجام داده‌است. دلیل انتخاب او هم به این نکته برمی‌گردد که مهرداد درباره موسیقی خیابانی تئوری دارد. او می‎گوید هدفم این است در شرایطی که تلویزیون ملی ساز را نشان نمی‌دهد، آن را در خیابان به مردم نشان بدهم. او قصد داشت یک موزیک خوب به مردم ارائه کند و به نظرمن با این نگاه، او صاحب یک تفکر است. ما موزیسین خیابانی کم نداریم. برخی‌های‌شان هر نوع موسیقی را برای پول درآوردن می‌نوازند. اما مهرداد دنبال موسیقی خوب خیابانی بود. از طرف دیگر او آدم بسیار بااستعدادی است که با وجود این‌که ساز تخصصی‌اش پیانو بوده، توانسته به شکل خودجوش نواختن آکاردئون را بیاموزد و بعد برای درس خواندن به ارمنستان برود. درواقع او در حوزه تخصصی خودش، اصلا سطحی و معمولی نیست و قابلیت‌های زیادی دارد. هم‎چنین می‌توانم بگویم او یکی از قدیمی‌ترین نوازنده‌های خیابانی است. در حال حاضر دومین آلبومش را منتشر کرده که چندین هفته متوالی در لیست پرفروش‌هایِ سایت«بیب‌تیونز» قرار گرفته است.»

برای طراحی صدا وقت زیادی گذاشتیم
در ادامه این نشست پرسش‌هایی از سام کلانتری کارگردان مستند«مانکن‌های قلعه حسن خان» مطرح شد. او در ابتدا پیرامون اهمیت طراحی صدا در اثرش صحبت کرد: «از ابتدا قرار بود طراحی باند صوتی این فیلم به‌گونه‌ای انجام شود که افکت‌ها کارکرد دیالوگ را هم داشته باشند. روند طراحی صدای این مستند هم کمی طولانی شد. به منظور رسیدن به یک هم‌زبانی با صداگذار، خانم انسیه ملکی هم به جمع ما اضافه شدند.»
کلانتری در ادامه افزود:«از ابتدامی‌دانستم دو سکانس نهایی فیلم رسیدن تعدادی مانکن یا بریده مانکن‌ به نمایشگاه و به دست چند هنرمند است. مانکن‌هایی که در کارگاه ساخته می‌شوند همه یک شکل هستند. اما هنرمندی هنرمندان ما انجام دادن یک کار خلاقانه در لحظه بود.برای این صحنه من هیچ ایده‌ای به آن‌ها ندادم که چه کار بکنند یا نکنند. همان کار تبدیل به نمایشگاهی شد که روز اولش  همان صحنه انتهایی فیلم ما بود و گالری‌دار به پیشنهاد ما آن نمایشگاه را نگه داشت و یک ماه آن‌ را ادامه داد.»
سوال بعدی درباره تغییر زاویه دید مانکن‌ها مطرح شد. کلانتری در پاسخ به این سوال گفت:« وقتی ما به موجودی جان می‌دهیم، زوایه دید هم به تبع آن تغییر می‌کند. برای نشان دادن این تغییر هم برای هرکدام از لنز خاصی استفاده کردیم. از طرف دیگر تا حدودی توانستیم از طریق باند صوتی برای مانکن‌ها کاراکترسازی کنیم که این اتفاق از قبل فکر شده‌بود. نکته دیگری که یکی از دوستان هم به آن اشاره کرد، این است که امروزه در فضای فیلم‌سازی سینمایِ دنیا دیگر این تقسیم‌بندی‌های سورئال و رئال و از این قبیل وجود ندارد و این فیلم می‎تواند از دید هر مخاطب تقسیم‌بندی شود.»