سید رضا صائمی در روزنامه هم میهن نوشت : هرگاه که سخن از مشکل فیلمنامه در سینمای ایران مطرح میشود جای خالی یا کمرنگ ادبیات داستانی و اقتباس ادبی در سینمای ما به کانون اصلی سخن تبدیل میشود. اینکه سینمای ما کمتر سراغ ادبیات رفته و از آن برای برساختن غنی و برکشیدن خود بهره میبرد. ازسویدیگر بسیاری از فیلمهایی که مصداقی از اقتباس ادبی در سینما بودند هم موردتوجه مخاطبان و منتقدان قرار گرفتند، هم توانستند در جشنوارههای سینمایی بدرخشند. داریوش مهرجویی ازجمله فیلمسازانی است که میتوان او را کارگردانی موفق در ساخت فیلمهای اقتباسی دانست. سه فیلم «گاو»، «درخت گلابی» و «بانو» نشان میدهند که مهرجویی چقدر خوب توانسته است قصهای را از ادبیات داستانی در جهان سینمایی و نمایشی بازآفرینی کند. بااینحال رابطه بین ادبیات و سینما در ایران اغلب یک رابطه و نسبت موازی بوده است و گاهی که در تقاطعی به هم گره خوردند، توانستند گرهگشایی کنند. موج نوی سینمای ایران هم کمک کرد تا امکان گفتوگو و دیالکتیک بین ادبیات و سینما بیشتر شود اما هنوز سینمای ایران نتوانسته با ادبیات داستانی به وفاق و همکاری اثربخش و جریانساز برسد. پرویز جاهد، منتقد و پژوهشگر سینمایی در کتاب «گفتوگوهایی پیرامون اقتباس ادبی در سینمای ایران»، ازطریق گفتوگو با چند سینماگر شاخص ایرانی، به ابعاد مختلف این مسئله بهویژه عوامل بازدارنده رشد اقتباس ادبی در سینمای ایران پرداخته است.
گفتوگو همواره یکی از بهترین روشهای ورود به درون ماجراهایی است که چه ازحیث تاریخی، چه ازمنظر فنی و نظری، ابهامات و چالههای بسیاری دارند. هر پژوهشی مبتنی بر ثبت و ضبط وقایع که انگارهای تحلیلی داشته باشد، نیازمند گفتوگوگر و گفتوگوشونده آگاه و مطلعی است که حقیقتها از جملههای میانشان هویدا شوند. کتاب «گفتوگوهایی پیرامون اقتباس ادبی در سینمای ایران»، مجموعه گفتوگوهای هدفمندی است که «پرویز جاهد» در میانه دهه ۸۰ با جمعی از سینماگران، نویسندگان و منتقدان سینمای ایران، از مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، بهمن فرمانآرا و… گرفته تا محمود دولتآبادی، حسین مرتضائیان آبکنار، آیدین آغداشلو و… انجام داده و در همه گفتوگوها محوریت را بر موضوع اقتباس ادبی در سینمای ایران گذاشته است. گفتوگوهای کتاب با وجود روایتهای شخصی گفتوگوشوندهها، بهویژه سینماگرانی که اقتباس انجام داده و نویسندگانی که از آثارشان اقتباس شده، بهواسطه ورود بهموقع گفتوگوکننده به بحث و مطرحکردن پرسشهایی چالشبرانگیز، بهخوبی حقایقی را نهفقط درباره موضوع بحث بلکه دربارهی بسیاری از مسائل دیگر پیرامون ادبیات و سینمای ایران و در منظری کلیتر حوزه فرهنگ ما، روشن کرده است. حرفهای داریوش مهرجویی درباره همکاری با غلامحسین ساعدی و مدعایش بر اینکه کسی جز خودش و بهمن فرمانآرا را نمیشناسد که به ادبیات معاصر ایران احاطه داشته باشد یا ماجرای پرتنش اقتباس کیمیایی از داستان «آوسنهی بابا سبحان» دولتآبادی در فیلم «خاک» و البته رویکرد دقیق و قابلتأمل مرتضائیان آبکنار در مقام نویسندهای مسلط بر ادبیات، سینما و… همگی هم به شناخت بهتر ما از وضعیت منجر میشوند، هم کمک میکنند تا به تحلیل بهتری از ماجرای اقتباس در سینمای ایران دست یابیم. هدف از گفتوگوهای اینکتاب که با طیف متنوعی از فیلمسازان و نویسندگان شاخص و برجسته سینمای ایران و نیز منتقدان و پژوهشگران سینمایی صورتگرفته، جدا از بررسی تاریخی جریان اقتباس ادبی در سینمای ایران، آسیبشناسی این جریان در سینمای بعد از انقلاب ایران هم بوده است.
بسیاری از منتقدان و پژوهشگران سینمایی، یکی از ضعفهای اساسی سینمای امروز ایران و تکراریبودن موضوع فیلمها و گرایش به یک نوع سینمای اجتماعی کلیشهای بیخاصیت را در ضعف فیلمنامه و بیاعتنایی فیلمنامهنویسان و فیلمسازان به آثار داستانی و نمایشی بهعنوان منابعی برای اقتباس میدانند. هنوز بسیاری از دوستداران رمان فارسی در انتظار تولید نسخههای سینمایی از روی برخی رمانهای مشهور قبل از انقلاب مثل«سووشون»، «کلیدر»، «همسایهها»، «زمین سوخته»، «مدیر مدرسه» و «شب هول» هستند. اما آیا واقعا در شرایط کنونی، سینمای ایران توانایی و امکان اقتباس از این داستانها را دارد؟ ازطرفی برخی فیلمسازان که دغدغه اقتباس دارند، بر این باورند که تفننهای سبکپردازانه و آثار متکلف باعث پیدایش نوعی ادبیات در ایران شده که قابلیت تبدیل به سینما را ندارند. بهعقیده آنها گرایش به ادبیات مدرن و ذهنیگرایی نیز ادبیات داستانی ایران را از سینما دور کرده است. بهجز این گفتوگوها، نویسنده در سه گفتار مستقل «تفاوت ماهوی سینما»، «ادبیات، جریان اقتباسی ادبی در سینمای ایران» و «پیرامون اقتباس ادبی در سینمای بعد از انقلاب ایران»، به تحلیل این سوژه از نگاه خود بهعنوان یک محقق سینمایی هم پرداخته است. خواندن این کتاب برای اهالی سینما و ادبیات میتواند لذتبخش باشد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- در میانه باستانگرایی و مدرنیسم/بررسی سینمای متفاوت فریدون رهنما در سالگرد درگذشت او
- نگاهی به کارنامه سینمایی رضا میرکریمی به بهانه اکران فیلم نگهبان شب
- در اولین نشست «زیرمتن» مطرح شد؛ روایت «زالاوا» از جدال میان دو نظم/ باور به «جن» از واقعیت آن ترسناکتر است
- سینماتک خانه هنرمندان ایران برگزار میکند؛ «زیرمتن» با «زالاوا» کلید میخورد/ بررسی بینارشتهای فیلمهای روز
- واکنش سید رضا صائمی به برخی اظهار نظر ها درباره هوشنگ ابتهاج
- روایت سید رضا صائمی و افشین علیار از فیلم «بی همه چیز»/ این فیلم ما را به تامل در رفتارهای خودمان وا میدارد
- تهیه کننده تلویزیون مادر خرج است نه تهیه کننده !/ گفت وگو با سید رضا صائمی
- ردّپای شجریان در سینمای ایران
- در نشست «وضعیت نقد در سینمای ایران» عنوان شد(بخش اول)/ نقد پاسخی به نیازهای درونی منتقد است
- بهرام بیضایی از تعزیه میگوید + ویدئو
- برشهای کوتاه/ صحبتهای ابراهیم گلستان درباره فرخ غفاری و کانون فیلم تهران
- جلسات باشگاه فیلم هشت و نیم به صورت آنلاین برگزار میشود
- سینمای ایران به هوای تازه نیاز دارد
- آناتومی یک جنایت/نگاه پرویز جاهد به فیلم «خانۀ پدری»
- سینمای جیم جارموش در باشگاه فیلم هشتونیم مرور میشود
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
آخرین ها
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟