سینماسینما،  آزاده کفاشی

در نگاه اول، «باشگاه حیوانات» مستندی است درباره زندگی انواع حیوانات از اگزوتیگ تا حیوانات خانگی مثل سگ و گربه در جامعه ایرانی، ولی انگار قرار است بیشتر از آن‌که از شرایط زندگی حیوانات مختلف و حقوق آن ها بدانیم، از طیف رفتار آدم های متفاوت با حیوانات در چنین جامعه ای ببینیم و بشنویم. رفتاری که گاهی شاید عجیب هم باشد. مثل روی آوردن عده ای به حیوانات اگزوتیک مانند مار پیتون و آناکوندا و رتیل و… و نگه‌داری آن ها در فضای محدود آپارتمان که این روزها تبدیل به یک تجارت پرسود هم شده. حیواناتی که همگی به صورت قاچاق وارد می شوند و نگه‌داری‌شان هم غیرقانونی است. صاحبان حیوانات اگزوتیک از غروری می گویند که از داشتن یک گونه کمیاب دارند. گونه ای مثل یک لاک‌پشت گوشت‌خوار که تنها ۱۰۰ تا از آن در دنیا هست، یا یک مار عظیم‌الجثه که یک خرگوش را در ثانیه ای می بلعد. علاوه بر غروری که صاحبان این حیوانات احساس می کنند، البته از تنهایی شان در دنیای امروز هم می گویند که با یک حیوان اگزوتیک پر می شود. البته نگه‌داری حیوانات غیرمعمولی و اگزوتیک که می توانند در صورت عدم رعایت برخی نکات خطرناک هم باشند، یک داستان است و نگه‌داری حیوانات دیگری مثل سگ و گربه و پرندگان که از قدیم هم‌زیستی مسالمت‌آمیزی کنار آدم‌ها داشته اند، مسئله دیگری است.

گویا مستندساز این موضوعاتِ به‌ظاهر متفاوت را در کنار هم آورده تا تصویری کامل از برخورد افراد جامعه با حیوانات ارائه دهد. چه آن ها که حیوانات را از سر غرور یا مد یا شاید هم سود و سرمایه نگه می دارند، چه پیمان‌کاران شهرداری که سگ ‌کشی راه می اندازند و چه آن ها که در پناه گاه ها داوطلبانه به سگ های بی‌پناه غذا و سرپناه می دهند. بااین‌حال، به نظر می رسد بخش کوتاهی که به حیوانات اگزوتیک پرداخته شده، کاملا جدا از کل مستند قرار گرفته و بسیاری سوالات هست که مستندساز یا نخواسته سراغشان برود، یا احتمالا به دلیل محدودیت هایی که داشته، نمی توانسته اطلاعات بیشتری در این زمینه جمع آوری کند. بخش ابتدایی، بیشتر به صورت یک طرح مسئله درآمده که عده ای به هر دلیلی در خانه هایشان مار و رتیل به عنوان حیوان خانگی نگه‌داری می کنند. مسئله ای که به این سادگی که مطرح می شود، نیست و پشت صحنه آن از قاچاق این حیوانات گرفته تا خرید و فروششان و تجارتی که پشت آن هست، خود می تواند موضوع مستندی مجزا باشد.

در کل، چه در بخش اولیه و چه در ادامه آن، مستند «باشگاه حیوانات» گزارشی است از نحوه رفتار جامعه ما با حیوانات؛ جامعه‌ ای که محیط زیست و طبیعت و حفظ آن‌چه در آن هست، از اولویت هایش نیست و رفتاری که هیچ متر و معیاری برای آن وجود ندارد. از نحوه این رفتار می توان برداشت های مختلفی هم داشت. در حاشیه شهرها و در روستاها سگ های ولگرد در شرایط بسیار نامساعدی به سر می برند و گاهی پیمان‌کاران شهرداری چاره ای جز کشتن آن ها به ذهنشان نمی رسد و در جای دیگر عده ای سگ های خانگی‌شان را برای تتو کردن به آرایشگاه های مخصوص می برند. «باشگاه حیوانات» شاید دعوتی باشد برای تاملی دوباره درباره شرایطی غیرطبیعی که برای حیوانات ایجاد کرده‌ایم تا حداقل با آگاهی بیشتر با آن ها مهربان تر رفتار کنیم.

منبع: ماهنامه هنروتجربه