سینماسینما، محمد ایران‌دوست

پروفسور ادوارد سعید شرق شناس،متفکر،نویسنده و منتقد ادبی فلسطینی با نگارش دهها کتاب و مقاله معتبر در زمینه های؛اجتماعی، سیاسی، فلسفی، رسانه و موسیقی و ۴۰ سال تدریس در دانشگاه کلمبیای نیویورک به شهرتی جهانی رسید. نظریات و اندیشه های پروفسور ادوارد سعید پیرامون فرهنگ غرب و شرق در محافل علمی و آکادمیک دنیا کماکان محل رجوع است. این چهره شناخته شده جهانی دو دهه پیش با حضور در فیلم مستندی به نام «در جستجوی فلسطین »به تحریفات، ابهامات و سوال هایی که پیرامون اشغال فلسطین بر اثر مرور زمان در نزد افکار عمومی دنیا پدید آمده پاسخ می دهد. او مهم ترین برهه تاریخ سیاسی این کشور، تشکیل نخستین دولت اسراییل درسال ۱۹۴۸ و پیامدهای مخرب آن تا سال ۱۹۹۸ را با رویکردی بی طرفانه و خالی از گرایشات و تمایلات ملی گرایانه و تنها بر اساس مشاهدات و تجربیات عینی روایت می کند.

پروفسور ادوارد سعید در مستند «در جستجوی فلسطین»پس از ۵۰ سال به سرزمینی که در آن متولد شده باز می گردد و حقایق و واقعیات تلخی که در این نقطه کره زمین در حال وقوع است را زنده در معرض تماشا و قضاوت مخاطبان قرار می دهد. او انفجار هتل کینگ دیوید در سال ۱۹۴۶ در اورشلیم توسط تروریست های یهودی را سر آغاز مناقشه مسلمانان و یهودی ها معرفی می کند و از تشکیل دولت اسراییل به عنوان توطئه ای بزرگ که زندگی میلیون ها انسان را تحت تاثیر قرار داد سخن می گوید؛ توطئه شومی که باعث آوارگی فلسطینی ها شد و تروریست را در قلب خاورمیانه پایه گذاری کرد. در این مستند ادوارد سعید خانه ای که در آن متولد شده و تا ۱۲ سالگی با خانواده اش در آن زندگی کرده را نشان می دهد و می گوید در سال ۱۹۴۶ خانواده ما را از این خانه زیبا و خاطره انگیزبیرون راندند و همانند میلیون ها فلسطینی آواره کشورهای دور و نزدیک شدیم.

ادوارد سعید در این فیلم با «محمود درویش» شاعر ملی فلسطینی و پروفسور «ایلان پاپه» از تاریخ نگاران پیشرو اسراییلی درباره رویدادهای وحشت انگیز و تلخ سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۸ صحبت می کند و آن دو بر اساس شواهد و قرائن تاریخی می گویند اسراییل با کشتار فلسطینی ها و ایجاد رعب و وحشت مردم را مجبور به ترک خانه و کاشانه شان کرد و خروج داوطلبانه اعراب از فلسطین صحت ندارد. ادوارد سعید نظر پیانیست مشهور اسراییلی «دنیل برنبویم» درباره اشغال فلسطین را جویا می شود و او می گوید؛ بعد از جنگ اعراب و اسراییل در سال ۱۹۶۷ بود که فهمیدم برای اولین بار در تاریخ یهودی ها بر اقلیت دیگری سلطه دارند و اصلا از این حس خوشم نیامد. ادوارد سعید به کرانه باختری می رود و زمین های کشاورزی فلسطینی ها را نشان می دهد که توسط سربازان اسراییلی با بولدوزر در حال تخریب است، با مردم صحبت می کند و آنها از ظلمی که هر روز بر آنها واقع می شود سخن می گویند، ادوارد سعید با مشاهده وضعیت دردناک مردم که در حال از دست دادن زندگی شان هستند متاثر می شود و با حزن واندوه سکوت می کند.

در بخشی دیگر از فیلم او قرارداد صلح ۱۹۹۳اسلو میان اسراییل و فلسطینی ها را ناعادلانه می داند و با نقد این قرارداد با «اسراییل شاحاک» بازمانده هولوکاست و استاد دانشگاه عبری اورشلیم هم صحبت می شود. شاحاک می گوید؛ قرارداد اسلو بعد از تشکیل دولت اسراییل در سال ۱۹۴۸ دومین پیروزی بزرگ برای صهیونیسم بود، اسلو وضعیت بسیار بدی را تثبیت کرد که در آن رژیم عرفات و اسراییل برای سرکوب مردم فلسطین همکاری می کنند از نظر من آن ها دو جزء یک نظام اند بخش فرودست و بخش فرادست. ادوارد سعید به تبعات قرارداد اسلو می پردازد و نشان می دهد این قرارداد در زندگی مردم فلسطین تغییری ایجاد نکرد و به مراتب وضعیت را بغرنج تر نیز ساخته است. او به شهرک سازی صهیونیست ها بر روی خانه ها و زمین های فلسطینی اشاره می کند و از سکوت مجامع جهانی و مدعی حقوق بشری به شدت گلایه می کند.

ادوارد سعید با تشریح ظلم و جنایت های روزانه اسراییلی ها در سرزمین های اشغالی معتقد است با جنبش توده ای و با ابزارهای سیاسی، اخلاقی و غیر خشونت آمیز می توان به پیروزی دست یافت. فیلم مستند در جستجوی فلسطین با توجه به ساختار و مضمون آن و گفت و گو با شخصیت های سرشناس فلسطینی و اسراییلی و حضور چهره سرشناس و مشهور جهانی، زنده یاد پروفسور ادوارد سعید در زمره فیلم های با ارزش و قابل استناد سینمای مستند محسوب می شود. فیلم با بهره گیری از آرشیوی جذاب، تدوینی مناسب و بیان نکات مهم و قابل تامل تاریخی و سیاسی توانایی آن را دارد که مخاطب را پس از دو دهه با خود همراه سازد و روایتی نو از ماجرای فلسطین ارائه نماید. تماشای این فیلم پرمحتوا برای نسل امروز و کسانی که نسبت به واقعیات اشغال فلسطین دچار شک و تردید شده اند می تواند راهگشا باشد.

منبع: اعتماد