نگین باقری در آرمان نوشت : قدمتی به بلندای شب یلدا دارد، تداوم تبلیغات دردسرساز و زیان‌آور در صدا و سیما. درست از همان زمانی که برای اولین بار تبلیغات چیپس، پفک و… در رادیو و تلویزیون به چشم خورد، تا به امروز که همچنان ادامه دارد. تبلیغات کالاهای مضری که بر اساس ماده ۳۷ قانون برنامه پنجم توسعه ممنوع شده‌اند، اما دوباره شاهد هستیم که رعایت این قانون با تبلیغات مواد خوراکی در صدا و سیما همچنان منافات دارد. آنچنان که روز گذشته معاون حقوق عامه دادستان کل کشور از تذکر دادن به صدا و سیما در راستای پخش تبلیغات غیرسلامت خبر داد.
شورای‌عالی سلامت کشور ۱۴ سال پیش مصوبه‌ای را به تصویب رساند که بر اساس آن تبلیغات محصولات غذایی تهدیدکننده سلامتی ممنوع اعلام و مقرر شد تا پس از تصویب این مصوبه صدا و سیما برای پخش هرگونه آگهی مربوط به مواد غذایی مجوزهای لازم را از راه وزارت بهداشت دریافت کند. براساس این مصوبه سازمان صدا و سیما ملزم به پخش رایگان روزانه حداقل پنج پیام تصویری آموزشی با موضوع تغذیه نیز شد. با این حال شواهد امر چیز دیگری را نشان می‌دهد، چراکه تبلیغ موادغذایی چرب، شور، شیرین، نوشیدنی‌ها، غذاهای صنعتی فرآوری‌شده تهدیدکننده سلامت مثل سوسیس، کالباس، همبرگر و ناگت و شیرخشک ممنوع است، اما گاهی شاهد تخطی صدا و سیما هستیم. از سوی دیگر، تبلیغ کرم حلزون و یک نوع چای با محتوای چند گرم چای سبز نامرغوب که از سوی یک برند داخلی در تلویزیون تبلیغ شد، از جمله مواردی بود که طی سال‌های گذشته واکنش‌هایی را برانگیخت. از تبلیغات چیپس و پفک هم که چیزی نگوییم بهتر است. تبلیغاتی که کودکان را جذب و خانواده‌ها را مجبور به خرید اینگونه اقلام می‌کند. گرچه بارها و بارها صاحبنظران نسبت به این مساله هشدار داده‌اند، اما انگار آنچه در این میان کم‌اهمیت است، سلامت مردم است که نادیده گرفته می‌شود، چون تبلیغات رنگارنگ و مضر در رسانه ملی به گونه‌ای مشهود است که صحه بر این ادعا می‌گذارد. بنابراین باید عملکرد صدا و سیما مورد کنکاش قرار گیرد و مدیران بازخواست شوند. البته اگر بخواهیم این مساله را ریشه‌یابی کنیم؛ خواهیم فهمید که چون صدا و سیما و بسیاری از رسانه‌های ما قاعده‌های حرفه‌ای را رعایت نمی‌کنند، مدیریت‌شان حرفه‌ای نیست، تایید صلاحیت ندارند، از افراد مجرب، تحصیلکرده، صاحب نام، خلاق و نوآور استفاده نمی‌کنند، عملکردشان روشن است و گزارشی به جامعه و افکار عمومی نمی‌دهند؛ به تبلیغات غیرسلامت می‌پردازند. این در حالی است که در دنیا قوانین و مقررات سفت و سختی برای تبلیغات وجود دارد که باید رعایت شوند تا منافع عمومی از گزند حوادث در امان باشد و سلامت جامعه تامین شود. از این رو تا زمانی که حرفه‌گرایی، اصلاح و بهبود در صدا و سیما و رسانه‌های ما عملیاتی نشوند، قطعا ما شاهد ظهور تبلیغات غیرسلامت خواهیم بود. این در حالی است که اگر الزامات بخش تبلیغات رعایت شود، مشکلی به بار نخواهد آمد.
تبلیغ مواد خوراکی مضر در صداوسیما
معاون حقوق عامه دادستان کل کشور از تذکر دادن به صدا و سیما در راستای پخش تبلیغات غیرسلامت خبر داد. محمدجواد حشمتی در مورد ورود معاونت حقوق عامه به موضوعات تخصصی از قبیل بهداشت، سلامت و امنیت غذایی بیان کرد: جلسات و کارگروه‌هایی اخیرا در دادستانی کل کشور با محوریت موضوع بررسی راهکارهای منع یا کاهش تبلیغات برخی اقلام پرضرر و راهکارهای کاهش عرضه و استعمال دخانیات از جمله قلیان برگزار شده است. معاون دادستان کل کشور در پاسخ به این سوال که صدا و سیما کالاها و مواد خوراکی مضر برای سلامت را تبلیغ می‌کند، آیا در این رابطه نیز دادستانی کل ورود داشته است؟ ادامه داد: در این جلسات نمایندگان و کارشناسانی از صدا و سیما حضور داشتند و تذکرات لازم به آنها داده شد تا مقررات قانونی رعایت شود. حشمتی در مورد موضوع تبلیغات برخی مواد خوراکی که مصرف افراطی آن موجب به خطر افتادن سلامت افراد می‌شود به ویژه از سوی صدا و سیما، خواهان انجام بررسی‌های بیشتر و ارائه استدلال‌های مناسب و مستندات قانونی به صداوسیما به منظور همراهی با محدود کردن و منع تبلیغ مواد خوراکی مضر شد. به گزارش مهر، معاون حقوق عامه دادستان کل کشور تصریح کرد: با توجه به حساسیت موضوع نظراتی در جلسات و کارگروه‌ها مطرح شده است.
تبلیغات صدا و سیما به نفع منافع عمومی نیست
«همه انواع وسایل ارتباط جمعی به طور فنی، مدیریت‌شده و حساب‌شده در همه جای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از ضروری‌ترین اقدامات این است که همیشه فناوری‌ها و ابزارها پیوست‌های فرهنگی، حقوقی و مدیریتی داشته باشند، یعنی وقتی شما رادیو، تلویزیون، سایت اینترنتی و پایگاه خبری راه می‌اندازید یا روزنامه، مجله، نشریه، ماهنامه چاپ می‌کنید، باید حداقل این سه پیوست اساسی را رعایت کنید.» اینها را اسماعیل قدیمی، کارشناس ارتباطات و استاد دانشگاه به «آرمان» می‌گوید. به گفته او باید برای مدیریت وسایل ارتباط جمعی دوره‌های آموزشی و مدیریتی با صلاحیت‌ها، استعدادها و قابلیت‌ها در نظر گرفته شود. قدیمی عنوان می‌کند: عملکرد وسایل ارتباط جمعی از جنبه مدیریتی، فرهنگی و حقوقی و حرفه‌ای باید به گونه‌ای باشد که کاملا در خدمت جامعه قرار گیرد. او ادامه می‌دهد: تمام اهداف، راهبردها و سیاست‌های وسایل ارتباط جمعی باید تنظیم و در راستای شفاف‌سازی و تقبیح افکار عمومی باشند. این کارشناس ارتباطات بیان می‌کند: اگر این سه پیوست را در هر جای دنیا پیاده کنید، وسایل ارتباط جمعی تحت برخی قواعد، موازین و اصول اخلاقی اداره می‌شوند و هیچ مشکلی برایشان پیش نمی‌آید، یعنی از جنبه حقوقی کاملا قوانین به گونه‌ای هستند که در راستای منافع عمومی قرار دارند. قدیمی اظهار می‌کند: بنابراین مدیران رسانه می‌دانند در هر برهه‌ای از زمان باید به گونه‌ای اقدام کنند که منافع عمومی حفظ شود. این استاد دانشگاه اضافه می‌کند: ما چنین رویکردی را در ایران چه از زمان پهلوی که این وسایل ارتباط جمعی را وارد کردیم و چه در حال حاضر نداشتیم. او تاکید می‌کند: در واقع مدیریت پیوست‌های حقوقی، فرهنگی، مدیریتی ما همیشه مشکل داشته است. صدا و سیما هم از این قاعده مستثنی نیست، یعنی به گونه‌ای اداره صدا و سیما تنظیم شده که هیچ کدام از این موارد شفاف و آشکار نیستند. به گفته قدیمی شما اگر به نحوه مدیریت و اداره رسانه نگاه کنید، پیوست‌ها کاملا ابهام دارد. او خاطرنشان می‌کند: با این حال مخاطب اصلی وسایل ارتباط جمعی در تمام کشورهای پیشرفته مردم و افکار عمومی هستند. قطعا قوانین و مسائل حقوقی در افکار عمومی متاثر هستند و اگر منافع عمومی رعایت شوند، مسلما مردم در اطلاع‌رسانی، تحقیقات و برنامه‌سازی نقش اول را دارند. این کارشناس ارتباطات می‌گوید: حال سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که آیا صدا و سیما شامل این موارد می‌شود؟ قطعا جواب منفی است، چون اولین باری نیست که در صدا و سیما شاهد تبلیغات محصولاتی هستیم که استانداردها را رعایت نمی‌کنند. بنابراین مطمئن نیستیم که دوباره تبلیغات غیرسلامت تکرار نشوند. او یادآور می‌شود: از سوی دیگر، هیچ‌گاه پیوست‌ها، مقررات، موازین و شاخص حرفه‌ای در صدا و سیما رعایت نمی‌شود، چون ما با وارد کردن ابزارهایی از بیرون فاقد پیوست‌های فرهنگی، مدیریتی و اخلاقی هستیم که مشکلاتی را به وجود آورده است. این کارشناس ارتباطات می‌افزاید: آنچنان که صدا و سیما پیش از این هم پفک، چیپس و لوازم غیرضروری را که قطعا از نظر بهداشتی مفید نبودند، تبلیغ می‌کرد. مواردی که حتی مهر استاندارد هم نداشتند و معلوم نبود که تولیدکنندگان‌شان چه کسانی هستند.