سینماسینما، رضا صائمی

در میان خبرهای تلخ این روزها که همه قاصدک های خبر مرگ هنرمندان بود، خبری خوبی هم در هفته‌های گذشته به گوش سینمای ایران رسید که مرهمی بر زخم ها بود. خبرتقدیر سازمان بین المللی یونسکو از ژاله علو بازیگر و دوبلور پیشکسوت ایرانی. لوح تقدیر و هدیه کمیسیون ملی یونسکو ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری ژاله علو به این بازیگر، گوینده و صداپیشه پیشکسوت اهدا شد. این لوح تقدیر در نخستین جشنواره فیلم کوتاه «سلفی ۲۰» به این هنرمند تقدیم شد. خبر خوشی که بهانه ای شد تا به کارنامه هنری این بانوی هنرمند را مرور کنیم. ژاله علو با نام اصلی شوکت علو در سال ۱۳۰۶ در کوچه شریعت، واقع در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. پدرش ارتشی و پدربزرگ وی (علوالسلطنه) از خوشنویسان دوران قاجار بود. او در کودکی آثار ادبی ادیبان ایرانی همچون حافظ و سعدی و مولانا را فرا گرفت. در نوجوانی عضو چند انجمن ادبی و گروه شعرخوانی بود و همین فعالیت‌ها موجبات راهیابی وی به رادیو و گویندگی در آن را در سال ۱۳۲۷، مهیا کرد. شاید آنچه که مردم درباره او کمتر می دانند شاعر بودن اوست که به علاقه ریشه دارش به ادبیات برمی گردد. نخستین فعالیت‌های هنری وی از سال ۱۳۲۷ با گویندگی زنده در رادیو و اعلام برنامه‌ها، است. سپس وی به اجرای نمایش‌های رادیویی پرداخت و از پایه‌گذاران برنامه «داستان شب» بود. اولین نمایشنامه‌ای که به‌طور زنده برای «داستان شب» کار کرد، «دختر خورشید» نام داشت که نصرت‌الله محتشم آن را کارگردانی کرد. اجراهای موزیکال وی در رادیو، وی را بر آن داشت که نام هنری «ژاله» را برای خود برگزیند. سال ۱۳۲۷ در «طوفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی، به ایفای نقش پرداخت.پس از بازی در «زندانی امیر» و «واریته بهاری» وارد عرصه تئاتر شد و نخستین اجرای خود را در سال ۱۳۲۸، در یکی از نمایش‌های هنریک استپانیان به نام «ماری مادلن» در «تئاتر فردوسی» تجربه کرد و فعالیت گسترده‌ای را در این زمینه آغاز کرد. آخرین اجرای تئاتر خود را در سال ۱۳۳۷ و در نمایشی به نام «توپاز»، به کارگردانی نصرت‌الله محتشم، انجام داد.به پیشنهاد اسماعیل کوشان، نقش اول فیلم «افسونگر» را با آنکه نقش منفی بود، پذیرفت و ۳ هزار تومان دستمزد گرفت. او تا اواخر دهه سی خورشیدی ایفا گر نقش‌های اصلی بود اما به تدریج به شمایل مادر در سینمای ایران بدل شد.

ژاله علو فعالیت در دوبله را از سال ۱۳۳۱ در استودیو «پارس فیلم» و با گویندگی به‌جای دلکش در فیلم «مادر» کاری از اسماعیل کوشان آغاز کرد و پس از آن در فیلم‌های زیادی به‌جای ستارگان معروف سینمای جهان حرف زده‌است. او آغازگر دوبله کارتون در ایران بود و دوبله بسیاری از کارتون‌های والت دیزنی، مانند «زیبای خفته» و «گربه‌های اشرافی» به سرپرستی وی انجام شده‌است. وی بعد از انقلاب، بازی در تلویزیون را با مجموعه «امیرکبیر» آغاز کرد. آخرین حضور تلویزیونی اش مجموعه «مختارنامه» بود. شاخص‌ترین آثار ژاله علو درسالهای بعد از انقلاب، یکی مدیریت دوبلاژ سریال محبوب «سالهای دور از خانه» و دیگری، هنرنمایی در مجموعه تلویزیونی «روزی روزگاری» در نقش زن ایلیاتی مقتدری به‌نام خاله لیلا بود که مورد استقبال قرار گرفت. نقشی ماندگار که در کنار زنده یاد خسرو شکیبایی درحافظه تصویری ما ثبت شده است.

ژاله علو ازبانوان هنرمند اصیل ایرانی است که جایگاهش را نه در شمایل سلبریتی و به واسطه شهرت رسانه ای که از هنر هویتمندش در حوزه های مختلف بدست آورده. او بازیگری را در مدیوم های سینما و تئاتر و تلویزیون تجربه کرده و در گویندگی و دوبلاژ یک صدا پیشه توانمند و صاحب سبک بوده و دستی هم در شعر و شاعری دارد. اما فراتر از این همه هنرها باید به شخصیت باوقار و متانت اخلاقی اش اشاره کرد که وجاهتی کاریزماتیک به او بخشیده و اقتدار و مهربانی را در صدا و شخصیت او مزین کرده است. سرش سلامت باد.

منبع: روزنامه اطلاعات