سینماسینما، الهام کوهی
اگر بخواهیم مهدویان را تنها با یک کلمه تعریف کنیم هوش اوست. او در طول مدت فیلمسازیاش ثابت کرده به خوبی با ذائقه مخاطب و همینطور نقصهای سینمای ایران آشناست و میتواند با خلق قصههایی که کمتر به آن پرداخت شده مخاطب را با خود همراه کند. فیلمهای مهدویان همیشه آن قهرمانی را که نبودش بزرگترین نقطه ضعف سینمای ایران است، دارد و از این لحاظ داشتن قهرمانهایی که برای آرمانها و اهدافشان میجنگند و با وجود همه گرهها و مشکلاتی که لحظه به لحظه بیشتر میشود مایوس نمیشوند برای مخاطب ایرانی که معمولا شاهد تزلزل و انفعال شخصیت فیلمهاست جذاب و دلگرمکننده است.
مرد بازنده با وجود اینکه کمی شلخته و با عجله ساخته شده ولی با این حال قصه سرراست و جالبی دارد. باید اقرار کرد که حتی اگر موضوعهایی که مهدویان به سراغشان میرود باب میل همه سلیقهها نباشد اما در ژانر خود فیلمهای مخاطبپسندی است. مهدویان ثابت کرده که داستانپردازی قوی دارد و برای ساخت فیلمهایش همیشه سراغ قصههای سرراست اما محبوب و شخصیتهای کمتر پرداخت شده میرود. قهرمان در فیلمهای مهدویان معمولا توانسته که بیننده را با خود همراه کند و در مورد مرد بازنده هم شخصیتپردازی احمد خسروی با وجود بازی متوسط جواد عزتی شخصیت قابل باوری است. سرهنگ آگاهی بیحوصله و تنهایی که به صورت همزمان دو مسئولیت خانوادگی و کاری را برعهده دارد و سعی میکند هر دو را به موازات هم و بهترین نحو انجام دهد. تنهایی و سرخوردگی احمد و زندگی سرد و بیرمقش و اینکه نه در فضای خانه و نه فضای کار کسی درکش نمیکند برای مخاطب امروزی کاملا قابل درک است و همین است که احمد را با وجود سردی و بی حوصلگی و شلختگیاش دوستداشتنی میکند، چون مخاطب میتواند خودش را در وجود احمد ببیند و برایش دلسوزی کند و با موفقیتش خوشحال شود.
مهدویان در آثارش شخصیتهای متفاوت و خاص خلق کرده و کوچکترین جزئیات و عادتهای شخصیتها را هم ترسیم میکند، گواهش را هم در استفراغهای دائمی مالک زخم کاری و دندان درد احمد مرد بازنده میتوان یافت. او در شخصیتپردازی روی جزئیات همیشه حساس است و گاهی این جزئیات از طرح کلی شخصیت پیشی میگیرد اما چون ذهن مخاطب درگیر جزئیات شده از فکر کردن به کلیات غافل میشود و ایرادها به چشم نمیآید.
یکی از ویژگیهای مرد بازنده نسبت به فیلمهای دیگر مهدویان داستان غافلگیرکنندهی آن است و این غافلگیریها در طول فیلم منطقی و بدون اغراق درآمده است. به بیان دیگر مرد بازنده با وجودی که سعی ندارد به هر طریق و روشی بیننده را غافلگیر کند ولی با این حال در غافلگیری مخاطب موفق عمل کرده است.
یکی دیگر از ویژگیهای مرد بازنده نحوه روایت و ژانر قصه است. ژانر مرد بازنده جنایی نیست بلکه جنایت هم بخشی از داستان است. به بیان دیگر مرد بازنده صرفا و صرفا روایت احمد خسروی، سرهنگ خسته و تنها بیحوصله و بازندهی داستان است و شما سکانسی پیدا نمیکنید که احمد در آن نباشد. دوربین همواره با احمد است از حمام تا صحنه قتل و داخل ماشین و … انگار که مهدویان هیچگاه دوست نداشته قهرمانش را تنها بگذارد و همین مسئله هم باعث همراهی مخاطب با مرد بازنده شده است. فیلم با نمای بستهی احمد خسروی شروع و در طول فیلم او را همراهی میکند و در پایان با نمای بازی از او داستان تمام میشود. بیننده در این فیلم نه داستان جنایی و نه ملودرام و نه رئال و اجتماعی که صرفا احمد را میبیند با مجموعهای کامل از تمام ژانرها.