سینماسینما، علیرضا محمدی نیگجه*
صدا و سیما به عنوان رسانه‌ای ملی، نقشی کلیدی در شکل‌دهی فرهنگ عمومی، آگاهی‌بخشی و سرگرمی جامعه دارد. اما متأسفانه، بررسی برنامه‌های تولیدی آن نشان می‌دهد که این سازمان با چالش‌های جدی در حوزه محتوا، خلاقیت و تنوع چهره‌های رسانه‌ای روبه‌رو است. در این نقد، به تحلیل علمی برخی از مهم‌ترین مشکلات این رسانه پرداخته و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ارائه می‌شود.
۱. برنامه‌های بی‌محتوا و کلیشه‌ای
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صدا و سیما، تولید برنامه‌هایی است که فاقد محتوای غنی و تأثیرگذار هستند. بسیاری از برنامه‌ها بر پایه فرمت‌های تکراری ساخته می‌شوند و بدون نوآوری، پیام‌های کم‌ارزش و کلیشه‌ای را منتقل می‌کنند. این مسئله موجب می‌شود که مخاطبان با کاهش انگیزه برای پیگیری این رسانه، به گزینه‌های جایگزین از جمله شبکه‌های ماهواره‌ای و پلتفرم‌های اینترنتی روی آورند.
۲. چهره‌های تکراری و انحصاری
یکی دیگر از مشکلات اساسی صدا و سیما، استفاده بیش از حد از چهره‌های مشخص و تکراری در تمامی شبکه‌ها و برنامه‌هاست. این امر نه‌تنها موجب یکنواختی محتوای رسانه‌ای می‌شود، بلکه باعث محدود شدن فرصت‌های جدید برای استعدادهای تازه نیز می‌شود. حضور مداوم تعداد محدودی از مجریان، بازیگران و کارشناسان، مانع از ظهور و رشد نیروهای جوان و مستعد شده و تنوع فکری و هنری را کاهش می‌دهد.
۳. نبود خلاقیت در برنامه‌سازی
بررسی برنامه‌های صدا و سیما نشان می‌دهد که در زمینه خلاقیت، ضعف‌های جدی وجود دارد. بسیاری از برنامه‌ها، تقلیدی ناقص از نمونه‌های قدیمی داخلی یا نسخه‌های خارجی هستند. عدم توجه به ایده‌های نوآورانه و فقدان تنوع در فرمت‌های برنامه‌ها، منجر به کاهش جذابیت رسانه‌ای شده و باعث شده است که مخاطبان احساس کنند که محتوای ارائه‌شده ارزش وقت‌گذرانی ندارد.
۴. نیاز به چهره‌های جدید و متنوع
برای حل مشکل تکرار و یکنواختی، صدا و سیما باید سیاست‌هایی برای کشف و پرورش استعدادهای جدید اتخاذ کند. برگزاری مسابقات استعدادیابی، ایجاد فرصت برای هنرمندان جوان و گسترش شبکه‌های تخصصی برای افراد خلاق، می‌تواند به افزایش کیفیت برنامه‌ها و جذب بیشتر مخاطبان کمک کند. رسانه‌های موفق جهان، همواره با معرفی چهره‌های تازه، پویایی و جذابیت خود را حفظ کرده‌اند.
۵. ضرورت خروج از انحصار تولیدات کلیشه‌ای
یکی از دلایل اصلی کیفیت پایین برنامه‌های صدا و سیما، انحصاری بودن فرآیند تولید است. بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی در اختیار گروه‌های خاصی قرار دارند که به دلیل عدم رقابت، نوآوری چندانی در تولیدات خود ارائه نمی‌دهند. این مسئله باعث شده است که بسیاری از برنامه‌ها، تنها در چارچوب فرمت‌های مشخص و تکراری باقی بمانند. با ایجاد فضای رقابتی و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی و استارتاپ‌های خلاق، می‌توان کیفیت محتوا را به میزان قابل توجهی افزایش داد.
۶. فقدان بازی‌های جذاب و تأثیرگذار
در حوزه سرگرمی، صدا و سیما بیشتر به تولید بازی‌های سطحی و ساده پرداخته است که اغلب از برنامه‌های قدیمی مانند «خندوانه» و «دورهمی» الهام گرفته شده‌اند. این بازی‌ها نه‌تنها از جذابیت بالایی ندارند، بلکه در ارتقای هوش و خلاقیت مخاطبان نیز نقشی ایفا نمی‌کنند. طراحی بازی‌های تعاملی، استفاده از فناوری‌های جدید و بهره‌گیری از روانشناسی سرگرمی می‌تواند موجب بهبود کیفیت این بخش شود.
جمع‌بندی و پیشنهادات
صدا و سیما به عنوان یک رسانه ملی، باید رویکردی نوین در برنامه‌سازی اتخاذ کند. استفاده از محتوای غنی، ایجاد تنوع در چهره‌های رسانه‌ای، افزایش خلاقیت در برنامه‌ها، کاهش انحصار تولید، و طراحی بازی‌های هوشمندانه، می‌تواند موجب جذب بیشتر مخاطبان و ارتقای سطح کیفی رسانه شود. با اجرای این تغییرات، صدا و سیما می‌تواند جایگاه خود را به عنوان یک رسانه تأثیرگذار در جامعه بازپس گیرد و نقش مؤثرتری در اعتلای فرهنگی و سرگرمی ایفا کند.
* تهیه‌کننده انیمیشن و مستند