سینماسینما، علی اناری- جشنواره فیلم فجر از بهمن ماه امسال وارد سی و چهارمین سال فعالیت خود می‌شود. به گزارش سینماسینما، طی سی و سه دوره گذشته ده‌ها سیمرغ بلورین، دیپلم افتخار و تقدیرنامه در بخش‌های مختلف از کارگردانی گرفته تا جلوه‌های ویژه تصویری و میدانی، به بهترین‌های هر بخش اهدا شده است که تعداد زیادی هرگز، برخی یک و اندکی بیش از یک بار این جایزه را در شب اختتامیه جشنواره با خود به خانه برده‌اند. در این گزارش ضمن احترام به آنانی که هنوز تندیس این پرنده قاف نشین را در آغوش موفقیت نگرفته‌اند و دیگرانی که اندک باری به وصالش رسیده‌اند، به آنانی پرداخته‌ایم که ویترین افتخارات سینمایی‌شان دیگر جایی برای حتی یک سیمرغ اضافه هم ندارد؛ بله درست حدس زدید: «رکوردداران دریافت سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر» در سی و سه دوره گذشته منظور نظرمان است. این گزارش پیشتر توسط صاحب این قلم در ویژه‌نامه جشنواره سی‌‌ام مجله فیلم به چاپ رسیده است که حالا با اضافه شدن اطلاعات ۴ جشنواره بعد از آن، به روز شده و اینک در اختیار شما قرار دارد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم
در بخش انتخاب رکوردددار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر همین قدر اشاره کنیم که طبیعتاً می‌بایست از میان صاحبان حقوق مادی فیلم – به عنوان یک اثر هنری – این انتخاب را انجام می‌دادیم؛ اما عدم وجود سیاستی واحد در دوره‌های مختلف جشنواره و اهدای جایزه بهترین فیلم در برخی سال‌ها به کارگردان اثر، امکان انتخاب حتی یک رکوردشکن متوسط را نیز از ما سلب کرد. پس چه بهتر دیدیم در این بخش به دنبال کارگردان‌هایی برویم که فیلم‌های‌شان بیشترین جایزه را در بخش بهترین فیلم جشنواره دریافت کرده‌اند و در این راه تنها به یک نام رسیدیم؛ ابراهیم حاتمی‌کیا. فیلم‌های او با دریافت ۷ سیمرغ بلورین بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر با فاصله‌ای بسیار زیاد از دیگر رقیبان رکورددار بی‌چون و چرای دریافت جایزه اول این بخش هستند. سیمرغ‌گیری حاتمی‌کیا در بخش بهترین فیلم با «مهاجر» و در جشنواره هشتم شروع شد. تا سیمرغ بعدی ۳ جشنواره دیگر بیشتر راه نبود. «از کرخه تا راین» دومین سیمرغ بهترین فیلم را از جشنواره یازدهم فیلم فجر دریافت کرد و سیمرغ سوم را «آژانس شیشه‌ای» در جشنواره شانزدهم گرفت تا پرونده سیمرغ بهترین فیلم برای ابراهیم حاتمی‌کیا در دهه ۷۰ بسته شود. «به نام پدر» در جشنواره بیست و چهارم ۲ سیمرغ بلورین بهترین فیلم را در ۲ بخش مسابقه سینمای ایران و مسابقه سینمای آسیا از آن خود ساخت تا فاصله کارگردانش در این رکوردگیری با سایرین بیش از پیش شود. حسن ختام پرونده ابراهیم حاتمی‌کیا در این ماراتن، به ۲ سیمرغ ختم شد. اولی سیمرغی بود که همراه «به رنگ ارغوان» بعد از ۶ سال توقیف از بند رها شد و در آسمان جشنواره بیست و هشتم به پرواز درآمد و دومی سیمرغی که در بخش بهترین فیلم از نگاه ملی به «چ» تعلق گرفت.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری
در بخش فیلمبرداری صدر جدول در اختیار محمود کلاری قرار دارد. بر خلاف فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران که جایگاه اول را میان خود تقسیم کردند، کلاری این عنوان را در بخش فیلمبرداری به تنهایی از آن خود کرده و با اختلافی اندک محمد آلادپوش، اصغر رفیعی جم، حمید خضوعی ابیانه و بهرام بدخشانی را پشت سر می‌گذارد. او که تاکنون حضور خود را در بیش از ۷۰ فیلم به عنوان فیلمبردار و مدیر فیلمبرداری به ثبت رسانده است، فعالیت در سینمای ایران را با دستیاری مهرداد فخیمی در فیلم «تیغ و ابریشم» و عکاسی در «مدرسه موش‌ها» کلید زد و اولین سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری را در سال ۱۳۶۷ برای فیلم «سرب» دشت کرد. از «سرب» تا سیمرغ بعدی ۸ سال طول کشید تا این بار فیلمبرداری «گبه» دومین سیمرغ بلورین را از آن آقای فیلمبردار کند. «بوی کافور عطر یاس»، «خون بازی» و «جدایی نادر از سیمین» دیگر فیلم‌هایی هستند که محمود کلاری به واسطه آن‌ها توانست ۳ بار دیگر این جایزه را مال خود کند. در فهرست جوایز دریافت شده از سوی او عنوان سیمرغ اعطا شده برای فیلم «خون بازی» بهترین اثر هنر و تجربه ذکر شده که ما با اغماض آن را همان سیمرغ بهترین فیلمبرداری فرض کردیم؛ گرچه که با حذف این سیمرغ نیز محمود کلاری با دریافت ۴ سیمرغ بهترین فیلمبرداری در جشنواره فیلم فجر همچنان صدر جدول این بخش را در اختیار خود دارد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد (اصلی و مکمل)
نوبتی هم باشد نوبت یکی از جذاب‌ترین سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر است که به بهترین بازیگر مرد تعلق می‌گیرد. در این بخش به دلیل تعدد بازیگران رکورددار دریافت کننده سیمرغ بهترین بازیگر مرد نقش مکمل و وجود اسامی تکراری در هر ۲ بخش بازیگر اول مرد و مکمل، این ۲ بخش را با هم جمع زده و حاصل همانی بود که باید می‌بود، یعنی پرویز پرستویی. او شانس این را داشت تا اولین سیمرغ خود را در اولین حضور روی پرده سینما صید کند. «دیار عاشقان» را باید به نوعی استارت پرویز پرستویی در وادی بازیگری سینما و البته دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد به شمار آورد. او پس از حضور در این فیلم موفق شد در دومین دوره جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین بازیگر نقش دوم مرد را از آن خود کند. او زمانی با ذکر خاطره‌ای حضور خود در سالن اهدا جوایز دومین جشنواره فیلم فجر را اتفاقی ذکر کرده و دریافت جایزه برای بازی در «دیار عاشقان» را یکی از غیره منتظره‌ترین وقایع زندگی‌اش خوانده بود. از «دیار عاشقان» تا آژانس شیشه‌ای ۱۴ سال طول کشید تا پرستویی موفق شود یکی از هیجان‌انگیز‌ترین خاطرات زندگی حرفه‌ای‌اش را برای بار دوم تجربه کند. بازی در «بید مجنون» و «به نام پدر» سومین و چهارمین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای او به ارمغان آوردند تا پرویز پرستویی صدر لیست رکوردداران دریافت این جایزه را به تنهایی از آن خود کند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن (اصلی و مکمل)
در جشنواره‌ای که تا دوره‌های ششم و هفتم آن داوران یا هیچ زنی را شایسته دریافت عنوان بهترین بازیگر زن تشخیص نداده یا اگر هم اصراری به دادن سیمرغ داشتند کسی را جز پروانه معصومی لایق توجه نمی‌دیدند، دریافت سیمرغ بهترین بازیگر نقش دوم زن آن هم در ۲۷ سالگی و برای بازی در «برهوت»، فیلمی مهجور از محمدعلی طالبی قطعاً موفقیتی بزرگ تلقی می‌شود. فاطمه معتمدآریا به عنوان رکورددار دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن، همانند رقیب خود در جدول مشابه و البته مردانه، اولین و دومین جایزه خود را با بازی در نقش مکمل به دست آورد. دومین سیمرغ معتمدآریا با «مسافران» بهرام بیضایی به پرواز درآمد و افتخار حضور مقابل دوربین یکی از اساتید سینمای ایران را برای او به قند مکرر بدل ساخت. فاطمه معتمدآریا جدای از رکوردداری در بخش سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن از جهتی دیگر هم رکورددار محسوب می‌شود به این شکل که در ۳ دوره متوالی جشنواره فیلم فجر در سال‌های ۷۰، ۷۱ و ۷۲ برای فیلم‌های «مسافران»، «یک بار برای همیشه» و «همسر» موفق به دریافت این جایزه شده است. او پس از دریافت جایزه بهترین نقش اول زن برای بازی در فیلم «همسر»، از سال ۷۲ تا کنون موفق به صید جایزه دیگری نشده و نقش‌آفرینی‌هایش در آثاری چون «روسری آبی»، «گیلانه» و «اینجا بدون من» از سوی هیئت داوران جشنواره‌های وقت، مستحق دریافت سیمرغ بلورین تشخیص داده نشد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین تدوین
حسین زندباف و هایده صفی یاری را باید فاتح بی چون چرا و مطلق عرصه سیمرغ بهترین تدوین در جشنواره فیلم فجر به حساب آورد. زندباف که فعالیت در سینمای ایران را با دستیار کارگردانی به سال ۵۳ شروع کرده بود بعد از انقلاب و از سال ۶۰ فعالیت در چهار عرصه تدوین، کارگردانی، آهنگسازی و تهیه‌کنندگی فیلم‌های بلند را توامان کلید زد. حاصل ۳ دهه تلاش این سینماگر پرکار ایران کارگردانی و آهنگسازی برای ۴ فیلم، تهیه ۱۰ اثر سینمایی و دست آخر تدوین بیش از ۷۵ فیلم بلند است. اولین سیمرغ تدوین زندباف با فیلم «مرگ سفید» به کارگردانی خودش، در دومین دوره جشنواره فیلم فجر به پرواز درآمد. ۲ سال بعد دومین جایزه او با «اتوبوس» یداله صمدی به مقصد رسید و بعد از آن ۸ سال طول کشید تا سومین سیمرغ نیز به زندباف روی خوش نشان دهد که این مهم با «چشم شیطان» به سرانجام رسید. تدوین فیلم «حمله به اچ ۳» چهارمین و آخرین سیمرغ را در دهه ۷۰ به نام حسین زندباف ثبت کرد. او در دهه ۸۰ با «شب‌های روشن»، «یک تکه نان» و «شاهزاده ایرانی» شانس این را داشت تا پنجمین سیمرغ بلورین زندگی حرفه‌ای‌اش را شکار کند که البته ممکن نشد. هایده صفی یاری فارغ‌التحصیل مدرسه عالی تلویزیون و سینما که فعالیت سینمایی را با صداگذاری فیلم «دخترک کنار مرداب» در سال ۱۳۶۸ آغاز کرده بود اولین سیمرغ خود را در جشنواره شانزدهم و برای تدوین «آژانس شیشه‌ای» دشت کرد. «روبان قرمز»، «چهارشنبه سوری»، و «نارنجی پوش» دیگر فیلم‌هایی بودند که صفی‌یاری را به یکی از رکورددارهای دریافت سیمرغ بهترین تدوین بدل ساختند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن
در جدول رکوردداران دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی جشنواره فیلم فجر رده اول رسماً و اجباراً بین ۲ تن از بزرگان موسیقی ایران یعنی حسین علیزاده و مجید انتظامی تقسیم شده است. حسین علیزاده هرچند به پرکاری دیگر همکاران خود نیست اما تا کنون ۴ سیمرغ از فیلم‌های «گبه»، «زشت و زیبا»، «آواز گنجشک‌ها» و «آسمان زرد کم عمق» دشت کرده است. این میان با یک تبصره می‌توان مجید انتظامی را هم در کنار علیزاده بر صدر نشاند. انتظامی با «بای سیکل ران» اولین سیمرغ بلورین بخش بهترین موسیقی فیلم را برای اولین بار مال خود ساخت. از ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۳ که او با «روز واقعه» دومین سیمرغ بلورین‌اش را به چنگ آورد برای بیش از ۳۸ فیلم موسیقی متن ساخت که هیچ کدام موفق به جلب نظر هیئت داوران جشنواره‌های وقت برای دریافت جایزه اول نشدند. از «روز واقعه» تا آژانس شیشه‌ای که سومین میعادگاه انتظامی با سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم جشنواره بود ۱۲ فیلم دیگر وجود دارد که کماکان به گوش داوران جشنواره خوش ننشستند. اما تبصره‌ای که به آن اشاره شد همانا سیمرغی است که در جشنواره بیست و یکم و برای فیلم «دیوانه‌ای از قفس پرید» با عنوان بهترین دستاورد هنری دریافت کرد. اگر این واژه بهترین دستاورد هنری را معادل بهترین موسیقی متن فیلم در نظر بگیریم، مجید انتظامی نیز با ۴ سیمرغ در کنار حسین علیزاده بر صدر رکوردداران دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم جشنواره فجر تکیه می‌زند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه میدانی
در بخش جلوه‌های ویژه نیز با ۲ رکورددار واقعی رو به رو هستیم: یکی با ۸ و دیگری با دریافت ۶ سیمرغ. محسن روزبهانی و محمدرضا شرف‌الدین که با تیر و ترقه ترکاندن وارد عرصه سینما شدند امروز از جمله باتجربه‌ترین تکنسین‌های جلوه‌های ویژه میدانی سینمای ایران به شمار می‌روند؛ هرچند که شرف‌الدین مدتهاست پشت میزنشینی را به کار میدانی ترجیح داده و سودای دریافت سیمرغ بهترین جلوه‌های ویژه فیلم را به کل از سر باز کرده است. اولین سیمرغ محسن روزبهانی سال ۷۲ در دوازدهمین جشنواره فیلم فجر و با فیلم «سجاده آتش» احمد مرادپور اوج گرفت. بعد از آن به ترتیب «سرزمین خورشید»، «شهرآشوب»، «قاعده بازی»، «شب واقعه»، «۳۳روز»، «روزهای زندگی» و «استرداد» باقی سیمرغ‌ها را به سمت محسن روزبهانی کیش دادند و او را وارد باشگاه ۸ تایی‌ها کردند تا در کنار محمدرضا دلپاک، از جمله سیمرغ‌داران افسانه‌ای جشنواره فیلم فجر باشد. محمدرضا شرف‌الدین دیگر رکورددار این بخش پنج سال زودتر از همکار ۸ تایی‌اش به وصال رسید و اولین سیمرغ را سال ۶۶ در ارتفاعات «کانی‌مانگا» ملاقات کرد. «انسان و اسلحه»، «هور در آتش، کیمیا»، «پرواز خاموش» و «قارچ سمی» دیگر آثاری هستند که شرف‌الدین را برای کسب پنج سیمرغ بلورین دیگر یاری داده و او را ۶ سیمرغه کردند.