سینماسینما، علی نعیمی ـ دیگر یک قصه قدیمی و تکراری است داستان تعطیلی سینماهای تهران. از همان زمان که سینماهای خاطره انگیز خیابان لاله زار یک به یک جای خود را به پاساژها و گاراژها دادند میخ های اولیه این تابوت بزرگ را درست در اواخر دهه ۳۰ زدند؛ دورانی که به بهانه تجاری کردن سینماهای شهر و همه گیر کردن آن، نفس لاله زار را گرفتند. رسم ناصواب تعطیل کردن سینماها البته به همان دوران باز نمیگردد و هر روز خبر از گوشه ای از شهر به گوش میرسد که سینمای دیگری به دلیل بی‌پولی تعطیل شد. پایین کشیده شدن پرده های سینما قدس که نماد فرهنگی میدان ولیعصر بود یکی از همان اتفاق های تلخ در دوران جدید است. جایی که مدیران دولتی دست به ساخت پردیس های پرزرق و برق میزنند سینماهای قدیمی تهران از غم فراموشی، زودتر از موعد به این هجوم امروزی شدن جواب مثبت می‌دهند و چراغ های خود را خاموش میکنند.
درباره پیدایش خیابان لاله‌زار باید گفت ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگستان به خیال احداث خیابانی مانند «شانزه لیزه» در «دارالخلافه» افتاد و دستور داد از میان باغ مصفای لاله‌زار خیابان بکشند، زمین‌های اطراف خیابان نیز میان «مقربین درگاه» تقسیم شد.
خیابان لاله‌زار زمانی نماد نوگرایی و هنر ایران بود و شانزه لیزه تهران لقب گرفته بود. بسیاری از تئاترها، رستوران‌ها، تجارتخانه‌ها، خیاطخانه‌ها، سینماها و فروشگاه‌های معروف ایران در این خیابان قرار داشتند.
زمانی در لاله‌زار ۱۵سینما و چندین تئاتر و تماشاخانه فعالیت داشتند ولی امروزه کمتر از چند سینما در این خیابان هنوز باز هستند، آن هم با وضعیت نامطلوب.
از جمله سینماهای خیابان لاله‌زار که فعال بودند می‌توان به ونوس (سارا)، رکس (لاله)، خورشید نو، فردوسی، البرز، ایران، مایاک، مرجان، منزویل، کریستال، تابان، فاروس، رودکی، شهرزاد، مترو (سحر)، ملی (رویال پیشین و نادر کنونی) در کوچه ملی اشاره کرد.
شاید وقتی ناصر مجدبیگدلی مالک سینما «رویال» (نادر) در شهریور سال ۹۰ بعد از نزدیک به ۸۰سال خیابان لاله زار را از آخرین بازمانده سینماهای دهه ۲۰ پاک و آن را تعطیل میکرد فکرش را هم نمیکردیم قرار است این اتفاق به بقیه سینماهای شهر هم سرایت کند. سینما نادر بنا به یک دستور نانوشته که قرار نیست دیگر در لاله زار سینمایی باشد تعطیل شد.
بیگدلی در این رابطه گفت: در گذشته وضعیت خیلی بهتر بود به طوری که ما از سال ۱۳۳۰ شروع به خرید سینما کردیم و مالک سینماهای «شهناز» در سر چهار گرگان، «فلور» در موعظ السلطان، «جهان» در شاپور و «دماوند» در خیابان ری بودیم. در اصفهان هم «نقش جهان» را داشتیم که همه تعطیل شده‌اند و در حال حاضر تنها سینمای «کوچک جنگلی» را در رشت دارم که آن هم در شرف تعطیلی است.
وی با اشاره به سینماهای لاله زار یادآور شد: ۲۰سینما در لاله‌زار بود که ۶سالن آن در همین کوچه «باربد» بود که به دلیل سینما ملی به آن کوچه ملی می‌گفتند. اما متاسفانه هیچ‌کدام از این سینماها باقی نماندند و بعضی از آنها انبار وسایل برقی شده‌اند.
سینما «بلوار» اما نخستین سینمایی بود که در بلوار کشاورز ساز تعطیلی را کوک کرد و در سال ۹۲ به حالت نیمه‌تعطیل درآمد تا مدیران آن تصمیم به اجرای نمایشهای کمدی ـ موزیکال بگیرند و قید نمایش فیلم را بزنند.
سینمایی که روزگاری به دلیل اکران فیلم‌های بفروش در دهه هفتاد صف‌های طویل‌اش تا جلوی هتل بلوار هم می‌رسید این روزها آنقدر ناتوان و رنجور به نظر میرسد که دیگر مجالی برای عرضه اندام ندارد.
سینماهای تعطیل شده تهران
سینماهای رادیوسیتی (نرسیده به میدان ولیعصر و نبش خیابان گیلان)، کریستال (تقاطع لاله زار و جمهوری)، آسیا (تقاطع ولیعصر و جمهوری)، ری (امیریه نبش قزوین)، شهرقشنگ (خیابان ولیعصر نرسیده به سه راه جمهوری)، فلور (امیریه)، ادئون (خیابان سعدی نرسیده به چهارراه مخبرالدوله)، سینما همای (خیابان فردوسی نرسیده به چهار راه استانبول)، سینما لاله (رکس) (لاله زار)، سحر (لاله زار)، تاج (اول خیابان لاله زارنو) و اورانوس (خیابان وحدت اسلامی) از جمله سینماهایی هستند که طی سال های اخیر در تهران تعطیل و متروکه شدند و لرزه بر اندام خاطرات پرشمار سینما دوستان انداختند.
سینماهای تعطیل شده شهرستان ها
این وضعیت اسفبار فقط مربوط به پایتخت نیست و سینماهای زیادی هم در شهرستان های کشور در سال های گذشته تعطیل شدند یا در آستانه تعطیلی و تبدیل به مجتمع های تجاری و پاساژ هستند. این مساله از شمال تا جنوب کشور قابل مشاهده و بررسی است؛ از سینما بعثت لاهیجان و سینما ارشاد چالوس تا سینما دنای یاسوج و سینما ستاره بندرعباس. سینماداران در سال‌های اخیر همواره از کم‌فروش بودن فیلم‌ها و هزینه‌های بالای اداره سینما انتقاد کرده‌اند اما بهبودی حاصل نشده و بسیاری از سینماها در شرف تعطیلی قرار دارند. از میان ۲۹۰سینمای کشور تنها ۶۰سینما فعال هستند و از این میان ۵سینما فروش خوبی دارند و باقی سینماها تقریبا بدون فروش به کار خود ادامه می‌دهند.
هزینه‌های بالای اداره سینما و فروش اندک باعث شد سال گذشته مالک سینما قدس که سینمایش در موقعیت مناسبی از شهر تهران یعنی در میدان ولیعصر قرار دارد و یکی از ۵ سرگروه سینمایی چرخه اکران است، اقدام به تعطیلی سینمای خود کند.
محمدرضا نصیری‌نژاد، مالک سینما قدس که این روزها و با کمک دولت و سازمان سینمایی توانسته است مجدد روی پای خود بایستد از تعطیل شدن مقطعی این سینما ابراز تاسف کرد و گفت: سال گذشته با تحویل نسخه فیلم «جیب بر خیابان جنوبی» به علیرضا سرتیپی سینما قدس را تعطیل کردیم تا درباره ادامه فعالیت فکر کنیم چرا که قادر به تامین هزینه‌های سینما نبودیم.
وی در پاسخ به این پرسش که میزان درآمد و هزینه‌های سینما در ماه‌های اخیر به چه شکل بوده است، توضیح داد: در حال حاضر و به یمن اکران فیلم محمد رسول الله (ص) فروش نسبتا خوبی داشتیم اما در سال گذشته و قبل از تعطیلی سینما فروش ما تقریبا صفر بود چرا که مخارج کارکنان سینما هم از فروش تامین نمی‌شد چه برسد به هزینه‌های آب، برق و گاز. با ۱۰میلیون تومان فروش که نیمی از آن برای صاحب فیلم و یک‌درصد عوارض شهرداری است هزینه‌ای برای صاحب سینما باقی نمی‌ماند. برای سینماهایی که به صورت دولتی اداره می‌شوند فروش فیلم چندان اهمیتی ندارد اما برای قدس که به صورت خصوصی اداره می‌شود نمی‌توان با درآمد صفر، سینما را اداره کرد. فیلم «پل چوبی» طی یازده هفته ۷۰میلیون تومان فروش داشت در حالی که در ماه‌های بعد ۴ فیلم اکران شد که هرکدام ۷ تا ۱۰میلیون فروش داشتند در حالی که هزینه ماهانه ما حدود ۲۰میلیون تومان است.
نصیری‌نژاد با بیان اینکه سینما قدس از راه‌هایی چون دریافت مبلغ برای استفاده از سرویس بهداشتی هم تامین بودجه می‌کرده است، اظهار کرد: ما از هر کس که قصد داشت از سرویس بهداشتی استفاده کند ۲۰۰ تومان دریافت می‌کردیم تا شاید یک کسی اعتراض کند که چرا سینما از رهگذران برای استفاده از امکانات هزینه دریافت می‌کرده است اما باز هم هیچ کس توجهی نداشت. کدام سینما چنین کاری انجام می‌دهد.
مالک سینما قدس در پاسخ به این سوال که شنیده‌ایم از همین ۲۰۰تومان‌ها، روزانه ۷۰هزار تومان حاصل می‌شده است؟ با خنده گفت: اگر چنین درآمدی به دست می‌آمد رقم آن در ماه به ۲میلیون و ۱۰۰هزار تومان می‌رسید در حالی که از سینما روزانه ۱۵۰هزار تومان به صورت متوسط حاصل می‌شد. در نتیجه اگر سینما قدس را به توالت عمومی تبدیل می‌کردیم بهتر بود.
در همین رابطه رئیس انجمن سینماداران، ضمن اظهار تاسف از تعطیلی سینماهای قدیمی کشور، بی توجهی به فرهنگ و مدیوم سینما را به عنوان یکی از جلوه های اصلی فرهنگ و هنر، ناگوار دانست و گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری ها، استانداری ها و فرمانداری ها و دیگر نهادهای ذی ربط سراسر کشور باید با هم اندیشی و برگزاری جلسات مفید و کارشناسانه اجازه تعطیلی سینماهای قدیمی را ندهند و سینماهای قدیمی که مردم با آنها خاطره دارند را حفظ، ترمیم و تجهیز کنند.
محمد قاصداشرفی در همین ارتباط افزود: حفظ سینماها کار دشواری است و نمی توان فقط از بخش خصوصی انتظار داشت یک تنه بار این مسئولیت را به عهده بگیرد. دولت باید در این زمینه حمایت کند و به کمک بخش خصوصی بیاید و به جریان فرهنگی و هنری کشور که در افزایش دانش و اطلاعات مردم و فراهم آوردن اوقاتی خوش برای آنها نقش مهمی دارد، بیش از اینها بها دهد. دولت باید ساخت مجموعه های سینمایی را جدی تر از این دنبال کند و به این ضرورت فرهنگی توجه ویژه نشان دهد.
