مختارنامه
سینماسینما- علی نعیمی
رستاخیز (احمدرضا درویش)
چیزی شبیه معجزه
خیلی‌ها معتقدند بعد از ساخت فیلم «دوئل»؛ احمدرضا درویش دیگر دست و دلش به ساخت کارهای جمع و جور و کوچک نمی‌رود. برای همین شاید روز رستاخیز به مراتب پرهزینه‌تر و عظیم‌تر از فیلمی همچون «دوئل» محسوب می‌شود. ماجرای توقف اکران فیلم «رستاخیز»، به ویژه اینکه عده‌ای مقابل وزارت ارشاد و برخی سینماهای نمایش دهنده این فیلم جمع شدند و دست به اعتراض زدند، از حواشی پررنگ این فیلم است.
اما «رستاخیز» به تهیه‌کنندگی تقی علیقلی‌زاده که همچنان به اکران آن امید هست، داستان آن به دوران پس از مرگ معاویه بازمی گردد که یزید به عنوانِ خلیفه مسلمین بر خلافت تکیه می زند و به والیِ مدینه نامه می‌نویسد که از حسین(ع) بیعت بگیرد. بُکیر ابن‌ِ حُر که به عنوان پیکِ ویژه دربارِ دمشق انتخاب شده است مامور رساندنِ نامه یزید به مدینه می شود. او که جوانی پُرشور و در جستجوی حقیقت است، در مدینه درمی‌یابد که حاملِ نامه ای است که در آن به قتلِ حسین(ع) فرمان داده شده. بُکیر در مکه با افکار و اندیشه‌های امام حسین(ع) آشنا می‌شود.
این فیلم نسخه‌هایی با دوبله به زبان‌های مختلف از جمله دوبله‌های عربی و فرانسه همراه با زیرنویس انگلیسی دارد و هفت بازیگر جهان عرب از جمله جمال سلیمان و رضوان عقیلی از سوریه، داوود حسین از کویت، جواد الشکرچی از عراق و فادی ابراهیم از لبنان حضور دارند.
احمدرضا درویش با اشاره به اتفاقاتی که برای «رستاخیز» افتاده، گفت: در تمامی اتفاقاتی که برای فیلم رستاخیز از زمان ساخت تا نمایش رخ داد یک حکمتی وجود دارد.
کارگردان «کیمیا» با حضور در شبکه خبر با انتقاد از مدیریت بخش فرهنگ گفت: متاسفانه تا زمانی که فیلم بر اساس دستور مدیران وزارت ارشاد از پرده پایین کشیده شد هیچ کدام از سازندگان در جریان این تصمیم نبودند حال باید پرسید چگونه است که با فیلمی که در زمان ساخت مجوز گرفته این گونه رفتار و تصمیم گرفته می‌شود که صاحب فیلم در جریان نیست.
درویش افزود: مدیران وزارت ارشاد به وسیله مطبوعات و رسانه‌ها حرف‌های خود را می‌زدند ولی ما سکوت کردیم و حرفی نزدیم درحالی که باید کمیته‌ای از سوی وزارت ارشاد در درون این وزارتخانه تشکیل می‌شد و این مساله را واکاوی می‌کرد.
کارگردان «سرزمین خورشید» با اشاره به اینکه در جریان اعتراضات به «رستاخیز» علاوه بر سازندگان این فیلم به مدیریت فرهنگی و وزیر فرهنگ نیز توهین شد، گفت: ۲ روز پیش از آغاز اکران فیلم «رستاخیز» توافق ایران و ۱+۵ انجام شده بود و مسئولان فرهنگی نمی‌خواستند فضای عمومی جامعه تحت الشعاع «رستاخیز» قرار گیرد و این فیلم به نوعی قربانی شد.
درویش ادامه داد: رفتاری که با این فیلم شد هزینه‌های زیادی را برای سینمای ایران بوجود آورد و در داخل و خارج از کشور بازتاب‌های گسترده‌ای داشت و این سوال را ایجاد کرد که سرمایه گذاران خارجی چگونه باید به نحوه سرمایه گذاری در سینمای ایران اعتماد کنند.
وی ادامه داد: سینمای ما از یک بی‌توجهی اقتصادی رنج می‌برد و به طور مثال، از ۱۲۰۰ شهر کشور تنها ۶۴ شهر سینما دارند.
درویش با رد این مساله که سینمای ایران سینمای ورشکسته‌ای است گفت: اصولا درآمدزایی و آورده اقتصادی در سینمای ایران وجود نداشته که بگوییم امروز این سینما ورشکست شده است. سینمای ایران یک سینمای تجربی است و تمام مسائل مالی و پول در دست دولت است و اگر دولت از سینما خودش را کنار بکشد این سینما ضربه می‌خورد از طرف دیگر بسیاری از اثار سینمایی بر اساس دغدغه فردی سینماگران و از روی علاقه و پشتکار شخصی آنها ساخته می‌شود.
درویش افزود: اگر مؤسسات سرمایه‌گذاری خارجی در این فیلم مشارکت کردند به دو دلیل است: نخست عشق و ارادت شرکای خارجی به مضمون عاشورا و بعد اعتماد به سینمای ملی ایران. حال وقتی این فیلم در اکران داخلی از پرده سینما پایین کشیده می‌شود همزمان کشورهایی که قرار بوده این فیلم در جشنواره‌های آنها نمایش داده شود یا در سینماهایشان اکران شود هم نمایش فیلم به تعلیق در می‌آید. برای اینکه آنها اعتمادشان را به قراردادهای مشترک با تهیه‌کننده فیلم «رستاخیز» از دست می‌دهند. قراردادهای مشترک این فیلم با سرمایه‌گذاران خارجی به مهر ارشاد مزین است و به تأیید وزارت خارجه رسیده است و این اتفاقات اعتماد متقابل را از بین می‌برد. این یک اتفاق فرهنگی است که به سادگی براساس یک دستور و با شتابزدگی در موردش تصمیم‌گیری می‌شود و بعد تبعات فرهنگی و حواشی آن پدید می‌آید.
در میان آثار سینمایی البته می‌شود به فیلم‌هایی همچون «مصائب دوشیزه» ساخته مسعود اطیابی و «دست‌های خالی» ابولقاسم طالبی و حتی مستند «تعزیه» ساخته ناصر تقوایی به عنوان نمونه‌های موفق این حوزه اشاره کرد اما مانور مناسب تلویزیون در ساخت مجموعه‌های مناسبتی با چنین رویکردی بحث را از درون سینما به قاب شیشه‌ای تلویزیون می‌کشاند. منهای مجموعه‌های موفق «شب دهم» ساخته حسن فتحی و «معصومیت از دست رفته» ساخته داوود میرباقری که اولی روایت معاصر از بازنمایی یک حادثه تاریخی است و دومی استناد تاریخی به یکی از قصه‌های فرعی و تاثیرگذار واقعه کربلا است؛ تلویزیون با مجموعه «مختار نامه» در خیلی از ابعاد توانست رکوردهایی را جابه‌جا کند.
مختارنامه (داوود میرباقری)
رکوردهایی که شکسته شد
مختارنامه از چند وجه قابل بررسی است. نخستین مولفه مهم بودن پروژه‌ای همچون مختارنامه این است که فیلم‌سازی همچون داوود میرباقری تا به حال سه روایت وسه قصه پیرامون واقعه کربلا روایت کرده است. هر چند «مسافر ری» بطور مستقیم اشاره‌ای به ماجرای کربلا ندارد اما در آن فیلم هم به بهانه سرگذشت زندگی عبدالعظیم حسنی، اشاره‌ای به ابعاد شخصیتی امام حسین (ع) می‌پردازد. دومین مولفه مهم بودن مختارنامه این است که فیلمی ساخته شده که هم از لحاظ تولیدی، هم از لحاظ حجم کار و =میزان تعریف روایت و قصه نقطه عطفی در تاریخ ساخت مجموعه‌های تاریخی و مذهبی به شمار می‌رود. بر سر ساخت مختارنامه بود که سینما و تلویزیون ایران صاحب یک شهرک سینمایی جدید با امکانات و طراحی جدید شد که امکان ساخت آثار تاریخی را درون آن فراهم آورد. هر چند به دلایل نامعلوم و اتفاقات غیرحرفه‌ای تمامی لوکیشن‌های آن تخریب شد و مالکان اصلی زمین از تهیه‌کننده فیلم در قوه قضاییه اقامه دعوی کردند. مختارنامه روایت زندگی مختار ابوعبید ثقفی است که یکی از یاران نزدیک به اهل بیت است که در زمان واقعه عاشورا در بند زندان‌های ابن‌زیاد گرفتار بوده است. او بعد از رهایی از بند به خونخواهی از امام خود قیام می‌کند. فیلم روایت سه مقطع از زندگی مختار است که فریبرز عرب‌نیا در نقش مختار بازی می‌کند. اگر بخواهیم از لحاظ جامعه آماری به مختار نامه نگاه کنیم، سریال داوود میرباقری را باید مجموعه‌ای از رکوردهای جالب و غیرقابل دسترسی دانست. از جمله حضور ۱۱۰بازیگر اصلی و ۴۰۰بازیگر فرعی درون فیلم، فیلمبرداری ۷۰۰ سکانس در طول نزدیک به ۶سال که از این تعداد سکانس ۱۰۰ سکانس آن مربوط به جنگ‌های درون قصه است که در نوع خود حتی در مدل‌های جهانی‌اش هم کم‌نظیر است. نگارش فیلم‌نامه مختارنامه از سال ۸۱ توسط حسن میرباقری و محمد بیرانوند آغاز شد و در سال ۸۲ برای نقشه‌برداری از محل لوکیشن، پروژه وارد فاز تولیدی شد. آغاز فیلمبرداری فیلم هم بطور دقیق از سال ۸۳ در منطقه آران و بیدگل آغاز و با صحنه‌های ظهر عاشورا و بردن آب توسط حضرت عباس برای کودکان امام حسین در دشت‌های اطراف شاهرود در سال ۸۷ به پایان رسید. هر چقدر سینما و تلویزیون ایران در رساندن مفاهیم فرهنگ عاشورا و تصویر کردن واقعه کربلا دچار لکنت بوده، مختارنامه می‌تواند یک‌تنه تمامی این نقص‌ها را جبران کند. سریالی که اگرچه بیش از حد تصور بودجه خرج آن شد اما به یک بار امتحان شدنش آن هم توسط داوود میرباقری می‌ارزد.
تعامل در ساخت آثار عاشورایی
لاله افتخاری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به ساخت آثار فاخر و تاریخی توجه به این حوزه را نیازمند برنامه ریزی و رصد دقیق شرایط عنوان کرد و گفت: آثار تاریخی با محوریت موضوعات عاشورایی به دلیل حساسیت‌ها و نوع پردازش قصه‌ها باید به نحوی به تعامل و همدلی هنرمندان و مسئولان بی انجامد که خروجی آن اثر هم مورد پذیرش جامعه قرار بگیرد.
افتخاری با امتناع از توضیح پیرامون پروژه «رستاخیز» و تاکید بر این موضوع که هنرمندان باید با امنیت شغلی به سمت ساخت چنین آثاری حرکت کنند افزود: در این شرایط و برای جلوگیری از سوتفاهم‌های احتمالی سعی کردیم با دعوت از فیلمسازان ارزشی و دلسوز که سابقه ساخت آثار دینی دارند و حضور آنها در کمیسیون فرهنگی مجلس پیرامون حمایت مجلس از چنین آثاری بحث و تبادل نظر انجام دهیم تا اختلافات پیرامون ساخت آثار ارزشمند درباره واقعه عاشورا کمتر شود.
وی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه امنیت شغلی فیلمسازان در شرایطی که چنین بیم و امیدهایی به وجود می آید چگونه تامین می شود؛ گفت: حمایت دولت از بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در چنین آثاری و توجه به بازار فروش آن به کشورهای اسلامی یکی از راهکارها در این بخش است. ضمن اینکه ما در مجلس شورای اسلامی سعی کردیم با اختصاص بندهایی در برنامه ششم توسعه برای ارائه بودجه مناسب این آثار حمایت‌های دولت را در این بخش بیشتر کنیم.
افتخاری افزود: انتظار ما این است که وزارت ارشاد و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این بحث مشارکت داشته باشد و سیاست‌های کلان را در این زمینه تبیین کنند و اگر لازم است ساختاری برای ساخت آثار ارزشمند درست بشود این کار انجام شود اما متاسفانه اراده جدی در مدیریت فرهنگی در این زمینه وجود ندارد.
وی با اشاره به ساخت فیلم محمد (ص) گفت: تجربه ساخت چنین آثاری به بالندگی و رشد فرهنگی کشور می انجامد و این دست فیلم‌ها است که در بازار جهانی هم مشتری خودش را خواهد داشت.