اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» شامگاه چهارشنبه ۶ و بامداد پنجشنبه ۷ دی، میزبان نادر طالب‌زاده و وحید جلیلی بود و پیرامون مسائل مربوط به جشنواره عمار با آنها به بحث و گفتگو پرداخت.
نبوی در ابتدای برنامه با توضیح اینکه جمع و گروه‌های فرهنگی با نگاه و درک و دریافت از شرایط زمانه در آن حوزه، به کارهایشان سامان می‌دهند و تجربیاتشان را در اختیار هم قرار می‌دهند، نظر نادر طالب‌زاده را در مورد اینکه بر پایه کدام درک و پرسش خود از روزگار خود، جشنواره عمار را به راه انداخت جویا شد.
جای گفتمان انقلاب اسلامی در سینما خالی بود
طالب‌زاده در پاسخ اظهار کرد: جشنواره عمار از ابتدای انقلاب اتفاق نمی‌افتد و پس از گذشت ۳۰ سال از انقلاب، به این فکر می‌افتند که در عرصه فیلم‌سازی چه چیزی وجود ندارد؟ به نظر من جای گفتمان انقلاب برای کسانی که انقلاب برایشان محور است و دغدغه انقلاب اسلامی را داشتند، در این بین خالی بود که این خلاصه فلسفه عمار است. در نتیجه با همت وحید جلیلی و دوستانشان این حرکت شروع‌شده و به‌تدریج رشد کرد.
وی افزود: بسیاری از فیلم‌سازان محوریت فکرشان روی طبیعت و مسائل اجتماعی و… است که همه موضوعات خوبی هستند و ضمن اینکه در کشور ما از رشد خوبی برخوردار بوده، در بسیاری از کشورهای خارجی نیز جشنواره‌هایی با این مضامین برگزار می‌شود.
دبیر جشنواره فیلم عمار ادامه داد: این جشنواره از ابتدا با توفیقات و استقبال مردم در همان سال‌های اول روبرو شد و از سال چهارم فیلم‌های خوبی وارد این جشنواره شد. همچنین فیلم‌های مستند خوبی ساخته و کارهایی انجام می‌شود که شبکه‌های تلویزیونی از فیلم و فیلمساز آن استقبال می‌کنند.
جرات نقد کردن برای ما خط قرمز محسوب می شد اما جذاب بود
طالب‌زاده در تکمیل حرف‌هایش گفت: جرأت نقد کردن که برای ما خط قرمز محسوب می‌شود، بخشی بود که برای ما جذاب بود، چرا که تغییر وضعی در برخی از قوانین و نگاه‌ها ایجاد کرد و تأثیر در افراد دیگر داشت.
در ادامه نبوی با اشاره به اینکه طالب‌زاده مدتی در آمریکا زندگی کرده است، با طرح سؤالی از وی پرسید آیا این اتفاق با جریان فیلم‌سازی زیرزمینی آمریکا شباهت دارد؟
طالب‌زاده در پاسخ گفت: آن جریان به اتمام رسید ولی این‌ها هنوز کار دارند و بعد از افتتاحیه طرح‌های خوبی ارائه دادند و این درست همان چیزی است که نیاز داریم. آنها افرادی هستند که دوست داران انقلاب بوده و جرأت جراحی مسائل را داشته و به‌راحتی مشکلات و بی‌عدالتی‌ها را با زبان فیلم بیان می‌کنند.
نبوی نیز اظهار کرد: پس از گذشت چند وقت از پیروزی انقلاب، به شکل طبیعی اتفاقاتی در میان انقلابیون، سیاست‌مدارها و مسئولان و جامعه رخ می‌دهد که می‌تواند ناشی از این باشد که زمانه هیجانات و حس آرمان‌خواهی را ممکن است کمرنگ کند و توجه سمت واقعیت‌ها بیشتر شود، اصطلاحاً به این اتفاق وضع موجود گویند که حافظان وضع موجود خیلی قدرتمند هستند.
او همچنین از جلیلی در رابطه با حافظان وضع موجود در جشنواره عمار جویا شد و رئیس شورای سیاست‌گذاری جشنواره عمار با بیان اینکه سینمای ایران قبل از انقلاب سال ۵۶ شکست می‌خورد، در پاسخ بیان کرد: بعد از انقلاب پس از ورود امام خمینی (ره) در ۱۲ بهمن به کشور تمام جهان منتظر است ببینند شخصیتی مثل امام در بهشت‌زهرا چه چیزی می‌خواهد بگوید، امام خمینی در مورد گذشته و حال و آینده صحبت می‌کنند و در بخش صحبت‌های مربوط به آینده، بخشی از سرفصل‌هایش به سینما اختصاص پیدا می‌کند که بیان می‌کنند: ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. سینما یکی از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد و.”
امام خمینی با نگاه متعالی و حکیمانه باعث شد سینمای ایران جزو ۱۰، ۱۵ سینمای اول دنیا باشد
جلیلی در تکمیل صحبت‌هایش گفت: آن زمان سینما مثل امروز نبود و هیچکس توقع نداشت یک مرجع تقلید چنین حرفی بزند. این امر بسیار قابل‌توجه است و امام خمینی با نگاه متعالی و حکیمانه‌شان کاری کردند که پس از گذشت ۳۸ سال بعد از انقلاب اسلامی، ایران به‌عنوان ۱۰ تا ۱۵ سینمای اول دنیا مطرح‌شده است و انقلاب خدمات بسیاری به سینمای کشورمان ارائه کرده است.
معاون فرهنگی سابق شهرداری مشهد یادآور شد: زمانی که از زاویه دیگر به این موضوع نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد که متقابلاً ظرفیت و قابلیت‌های عظیمی که سینمای ایران دارد، خیلی کمتر از آن چیزی که می‌توانسته به انقلاب خدمت کرده است چرا که انقلاب ما انقلاب عظیمی است.
عمار پاسخی به خلأ استفاده نکردن از ظرفیت انقلاب برای بهتر دیده شدن سینما است
این فعال فرهنگی تصریح کرد: سینمای ما یکی از بهترین جاهایی می‌توانسته انعکاس پیدا کند، همین عرصه هنری بوده و به‌طور واقعی اگر سینمای ایران نگاه جدی‌تری به سینمای انقلاب و مفهوم انقلاب و ماجراهای آن داشت، از رشد بیشتری برخوردار می‌شد. همچنین اتفاقات بزرگی در آن رخ می‌داد و مخاطب جدی هم آفریده بود. عمار پاسخی است به این خلأ که چرا ما برای اینکه سینمایمان بهتر دیده شود، متقابلاً از ظرفیت انقلاب استفاده نکردیم.
جلیلی در پاسخ به این سؤال که مرکز ثقل سؤالاتی که سینما، این کارها را نکرده به کجا برمی‌گردد گفت: پاسخ آن به خانواده سینما، دستگاه‌های فرهنگی، به نهادهای به‌ظاهر سینمایی و به نهادهای دینی برمی‌گردد. آنچه ما در جشنواره عمار می‌بینیم این است که شاید سینمای انقلاب اسلامی رسانه خودش را نداشته و فضاسازی‌های پیرامونی که ما در سینماهای کشور داریم، خیلی اوقات تخصیص منابع را در سینما تعیین می‌کند.
سینمای انقلاب دیده نشده و یا سانسور یا تحقیر می‌شدند
فیلم‌هایی مثل «چ»، «آژانس شیشه‌ای» و «یتیم‌خانه ایران» بایکوت شدند
وی تاکید کرد: در سینمای انقلاب اسلامی حضور دارند ولی ظهور ندارند، یعنی به آن میزان که سینمای انقلاب در عرصه سینما پتانسیل دارد، دیده نشده و یا سانسور یا تحقیر می‌شدند. فیلم‌هایی مثل «چ»، «آژانس شیشه‌ای»، «یتیم‌خانه ایران» در فضای خارجی و بعضاً در فضای داخلی بایکوت شدند و یا فیلم «قلاده‌های طلا» که به نظر من نگاه سالم، ملی و غیر سیاست زده‌ای دارد و روایت حرفه‌ای و جذابی از ماجرای فتنه ۸۸ ارائه می‌کند. سینمای جوان انقلاب اسلامی به فضای رسانه‌ای برای دیده شدن نیاز دارد و هدف عمار هم همین امر است.
در ادامه بحث نبوی با اشاره به برگزاری هشتمین دوره جشنواره عمار ارزیابی نادر طالب‌زاده ازسری‌های قبلی این جشنواره را جویا شد.
۳۰ اثر جشنواره عمار به طور مفصل در شبکه های مخالف مرور شد
طالب‌زاده در پاسخ گفت: ارزیابی من به قسمت مستند و داستانی بازمی‌گردد که به نظر من در قسمت مستند به‌جای خوبی رسیده‌ایم و شاید در ۵ سال اخیر ۳۰ اثر جشنواره عمار، به‌طور مفصل در شبکه‌های مخالف مرور شده و این در حالی است که درگذشته چنین چیزی وجود نداشت.
وی در ادامه تصریح کرد: در جشنواره عمار آموزش‌های فیلم‌سازی بر اساس اصول کارگاهی و خارج از مدارس فیلم‌سازی مرسوم، شروع شد و گروه مستندسازی تشکیل شد که همه افراد فارغ‌التحصیلان درجه‌یک دانشگاه‌های درجه‌یک مهندسی کشور بودند که خود این اتفاق پدیده‌ای است، چراکه این افراد قرار بوده مهندس شوند.
مجری برنامه «راز» ادامه داد: در سال ششم و هفتم و امسال که سال هشتم هستیم، این جشنواره جا افتاد و در آن به موضوعات بکر در حوزه‌های مختلف تاریخ انقلاب، فتنه، مقاومت، نقد درون گفتمانی، عدالت اجتماعی پرداخته شد.
باید به ۱۰ تا ۱۵ فیلمساز برسیم که کارهای داستانی و سریال‌های کوتاه بسازند
وی تصریح کرد: در بخش داستانی جشنواره عمار، سوژه‌های عالی که دست‌نخورده بود و باید در مورد آنها کار می‌شد هدف قرار دادیم. فیلم داستانی برای علاقمندان این عرصه آموزش داده شد و حدود ۴ سال است این کار آغاز شده است و فیلم‌های ۲۰، ۳۰ و ۴۰ دقیقه‌ای با دکوپاژ محکم ساخته شد و در نهایت باید به ۱۰ تا ۱۵ فیلمساز برسیم که کارهای داستانی و سریال‌های کوتاه بسازند. جشنواره عمار ترکیبی از افراد متعهد و تحصیل آموزش جدی و علمی است.
در ادامه جلیلی به‌عنوان مسئول شورای سیاست‌گذاری هشتمین جشنواره مردمی فیلم عمار در پاسخ به این سؤال که بیشتر روی وجه هنری جشنواره تأکید دارد یا روی وجه رسانه‌ای یا هردوی آنها گفت: اگر به کلیت سینمای ایران نگاه کنیم در مقاطعی اواخر دهه ۶۰ تا اوایل دهه ۷۰ روی این‌یکی از این سه ضلع زوم شده است، به‌طور مثال زمانی روی بحث هنری بودن سینما تأکید شد، در مقطع دیگر بحث صنعت سینما و سرگرم‌کننده بودن مطرح شد، بعد سوم سینما رسانه‌ای بودن آن است که با هم‌نفس بودن با جامعه و با نگاه به آینده و با حرکت‌های پیشرو و پیشران جامعه مطرح می‌شود و در این بعد بسیار کم‌کاری شده و ما خلأ جدی داریم.
روی فرم و جذابیت‌های دراماتیکی و تصویری تاکید داریم اما به محتوا هم نیازمندیم
این نویسنده تبیین کرد: جشنواره عمار مسئله فرم و جذابیت‌های دراماتیک و تصویری را در نظر دارد اما بعد از دوره طولانی که روی فرم تأکید می شود، حتماً نیاز به توجه به محتوا است. مردم‌دوست دارند مشکلات، حماسه‌ها، قهرمان، ظرفیت و داشته‌های خود را در سینما ببینند.
وی ادامه داد: آیا ما باید ایدئالیسم افراطی را در سینما ترویج کنیم و پس از آن در مباحث فرمی غرق‌شده که بسیاری از محتواها و بسیاری از سوژه‌ها که می‌تواند بیاید و مخاطب خودش را هم داشته باشد از دست برود؟ جشنواره عمار این کار را انجام داده می‌گوید بعد رسانه‌ای و محتوایی در سینما مهم است و اگر کسی می‌خواهد روی جامعه‌اش تأثیر محتوایی بگذارد، باید فرم را به‌خوبی یاد بگیرد.
نبوی در ادامه با اشاره مغفول ماندن سه «چ» (چه بگوییم؟ چرا بگوییم؟ چگونه بگوییم؟) در رسانه‌های مکتوب، دیداری، شنیداری، مجازی و پایگاه‌های خبری نظر جلیلی را در رابطه با جایگاه این سه «چ» در فعالیت‌هایشان جویا شد.
گسست مهم در سینمای ایران گسل بین اندیشه و هنر است
چهره‌های فکری با رویکرد سیاسی و اجتماعی را به هنرمندان نزدیک کنیم
مسئول شورای سیاست‌گذاری هشتمین جشنواره فیلم عمار در پاسخ نبوی گفت: گسست مهم در سینمای ایران را می‌توان گسل بین اندیشه و هنر دانست که در بعضی از طیف‌ها این اتفاق ترمیم شد و چهره‌های فکری بعضی از رویکردهایی که به عالم، سیاست، جامعه وجود دارد به هنرمندانشان نزدیک شده‌اند و به این مسئله در سینمای انقلاب بسیار کم‌توجه شده بود. ما در جشنواره عمار یکی از تلاش‌هایمان این است که در هیئت داوران فقط کارگردان و بازیگر و سینمایی‌ها حضور نداشته باشند بلکه افرادی چون حسن عباسی نیز در کنار آنها هستند.
جلیلی تکمیل کرد: جلسات ما نیز به این صورت است و یکی از جذاب‌ترین جلسات ما با حضور حسن رحیم‌پور ازغدی و آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری برگزار می‌شود چرا که بسیار پرشور و چالشی است و بحث‌های بسیار خوبی مطرح می‌شود. اگر این گسست برطرف شود و ضلع اندیشه انقلاب اسلامی که در آن رویش‌های بسیار خوبی دیده می‌شود، با رویش های انقلاب اسلامی به هم برسند، اتفاقات بزرگی می‌افتد.
در کرمان و نیشابور سه فیلم داستانی ساختیم
جلیلی آماری درباره فیلم‌سازانی که در ۷ دوره جشنواره عمار آثار خود را ارائه کرده‌اند گفت: آمار خوبی در این زمینه داریم و آثار بسیاری از روستاها و شهرستان‌ها به دست ما رسیده فیلم‌سازان این مناطق با امکانات مختصری که در دبیرخانه بود در جنوب کرمان ۲ فیلم داستانی و در نیشابور هم فیلم داستانی ساخته اند.
نبوی در ادامه از طالب‌زاده پرسید که چه چشم‌اندازی برای جوانان غیرحرفه‌ای‌ای که در سینمای فیلم کوتاه اعم از (مستند حرفه‌ای و داستانی حرفه ای) فعالیت دارند، دارید تا با قوت وارد این فضا شوند؟
ماموریت بچه‌های عمار یاری انقلاب است
طالب‌زاده گفت: چون جنس این بچه‌ها به‌گونه‌ای است که مأموریتشان مشخص است که آن یاری انقلاب است، بزرگ‌ترها و مشاورین باید کمک کنند تا کار را درست انجام دهد و مواظب باشیم تا کاری بی معنا ارائه ندهد. بعضی از فیلم‌سازان جوان ما که اکثراً برای شهرستان‌ها هستند، زیباشناسی‌شان بی‌نظیر است.
در پایان جلیلی در تکمیل این بحث گفت: ما فرازی را در هنر انقلاب و دهه ۶۰ تجربه کرده و دیدیم که اتفاقات شوق‌انگیزی در سینمای انقلاب اسلامی رخ داد ولی بعد تحت تأثیر جریان شبه روشن فکری ریزش‌های جدی اتفاق افتاد که آنها حتی در سینما هم به‌جایی نرسیدند این‌یکی از دغدغه‌های اصلی ما است.
مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.