مسعود پویا در همشهری نوشت :در سینمای ایران از کافه چگونه استفاده شده است؟ برای پرسش به این سؤال جز کافههایی که در فیلمهای دودهه اخیر میزبان عشاق دلخسته بودهاند، باید سراغی هم از سرفصلی مفصل و مربوط به سالهای دور گرفت. در سینمای قبل از انقلاب، کافه یکی از لوکیشنهای مهم محسوب میشد؛ لوکیشنی ثابت که هم اغلب محصولات سینمای عامهپسند از آن بهره میگرفتند و هم در فیلمهای منسوب به سینمای روشنفکرانه («خشت و آینه» ) و جریان موج نو («قیصر»، «کندو» و «گزارش») هم کافه نقشی کلیدی ایفا میکرد. در سینمای عامهپسند دوربین عموما برای تفنن و تفرج تماشاگر به کافه میرفت. از دهه۳۰ کافه جاهلی به عنوان یکی از عناصر تکرارشونده سینمای فارسی جاافتاده بود و تا پیروزی انقلاب این داستان همچنان ادامه داشت.
بعد از انقلاب، با برچیدهشدن بساط سینمای فارسی طبیعی بود که کافه هم به خاطرهها بپیوندد.
کافهنشینی به عنوان سنتی روشنفکرانه هم در دهه ۶۰ جایگاهی نداشت.جالب اینکه در تعدادی از ملودرامها و اکشنهای موادمخدری که از اواخر دهه۶۰ تا اواسط دهه۷۰ ساخته شدند، از جایی مثل کافه نادری (که روزگاری پاتوق چهرههایی چون صادق هدایت، مجبتی مینوی، جلال آلاحمد، غلامحسین ساعدی و…) بود به عنوان محل قرار قاچاقچیان موادمخدر بهره گرفته میشد. با تغییرات اجتماعی- سیاسی جامعه در نیمه دوم دهه ۷۰، به مرور تعداد کافهها در سطح شهر بیشتر شد و تغییرات جامعه در سینما هم انعکاس یافت. با باز شدن پای جوانها و داستانهای عاشقانه به فیلمها، کافه هم به عنوان محل دیدار عشاق نمود پررنگی در سینمای ایران یافت. در ابتدای دهه۸۰ و در کنار انبوه فیلمهای تینایجری و عاشقانه که در آنها جوانان در کافه یکدیگر را ملاقات میکردند، فیلم «نیمه پنهان» (تهمینه میلانی) به بازآفرینی سالهای ابتدایی پیروزی انقلاب پرداخت؛ به سالهایی که در کافهها بحث سیاست داغ بود. هرچند در نیمه پنهان فضای کافه بیشتر شبیه چلوکبابی از کار درآمده بود، نفس به تصویرکشیدن دورانی که سینمای ایران سالها دربارهاش سکوت کرده بود، جالب توجه به نظر میرسید. در سالهایی که بهره گرفتن از لوکیشن کافه به امری معمول و متداول تبدیل شده و اغلب هم در استفاده از این مکان خلاقیت، ظرافت یا نکته خاصی مشاهده نمیشود، برای به یاد آوردن کافهای به یادماندنی در سینمای ایران باید سراغ ۲۴سال پیش رفت. سال۷۴ مسعود کیمیایی فیلم «ضیافت» را درباره ۷ رفیق دبیرستانی ساخت؛ رفقایی که در دهه۵۰ وارد کافه ماطاووس واقع در خیابان شاپور شدند و در آنجا قرار ملاقاتی برای سالهای بعد گذاشتند. کافه ماطاووس مهمترین لوکیشن فیلم ضیافت است؛ جایی که علی (فریبرز عربنیا)، جواد (رامین پرچمی)، رضا (حسن جوهرچی)، شهباز (مهدی خیامی)، رامین (بهزاد خداویسی) و اسی (محمد رجبی)، رفقای دبیرستان بدر گردهم میآیند و در حضور ماطاووس (یدالله رضوانی) قرار ملاقاتی برای سال بعد میگذارند. فصل گرم و دلپذیر حضور رفقا در کافه ماطاووس با صدای آرتوش، دستهایی که به روی هم گذاشته میشود و رفاقتی که در فضا موج میزند، در کافه شکل میگیرد. برای نمایش وقوع انقلاب ۵۷ هم کیمیایی به صورتی موجز حمله مردم به کافه ماطاووس را به تصویر میکشد و در گذر به دوران پس از انقلاب هم باز تصویر تازه کافه ماطاووس و عوض شدن نام خیابان از شاپور به وحدت اسلامی، تغییر زمانه را به نمایش میگذارد. حالا که سالها گذشته، نوبت به قرار قدیمی رسیده و بچههای دبیرستان بدر که حالا هرکدام شغلی و موقعیتی دارند دوباره به کافه ماطاووس میآیند. در فیلم ضیافت هرجا دوربین در کافه است همه چیز به سنت کیمیایی گرم و دلپذیر پیش میرود. کمتر فیلمی در سینمای ایران میتوان سراغ گرفت که مثل ضیافت از کافه به شکلی هنرمندانه بهره گرفته باشد؛ کافهای که در آن روزه رفاقتی چندساله افطار شود و رفقای قدیمی در آنجا سراغ هم بروند تا به قول علی یزدانی ببینند «بار کی بار شده و بار کی افتاده». کافه در ضیافت، مدرسه رفاقت است.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- عدالت به سبک قیصر مسعود کیمیایی/یادداشتی از کامبیز نوروزی
- از پخش پیام صوتی کیمیایی تا حضور گلچهره سجادیه در نمایش «دندان مار»
- نسخه اصلاح و مرمت شده «دندان مار» در موزه سینما نمایش داده میشود
- بیتا فرهی به خانه ابدی بدرقه شد
- تشویق طولانی مسعود کیمیایی در «بازنمایش قصه ترانههای ماندگار»/ کیمیایی از غم نبود مهرجویی گفت
- بدرقه پیکرهای داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر به خانه ابدی
- به بهانه «خائنکشی»؛ کیمیایی از دریچه «قیصر»
- یک فرصت طلایی برای خائن کشی/ به بهانه پخش مینیسریال «خائنکشی»
- منتقد سینما: مسعود کیمیایی نزدیکترین فیلمساز ایرانی به جهان ملویل است
- بدرقه احمدرضا احمدی به خانه ابدی
- سیستان و بلوچستان و فقدان پرداختن فیلمسازانِ محلی به زادبوم/ نگاهی به فیلم «هوک»
- تکملهای بر یادداشت رمانتیسم خونبار
- رمانتیسم خونبار کمونیستی/ بررسی تحلیلی «گوزنها» و انقلاب مسلحانه
- اکران «خائن کشی» در جشنواره روتردام
- تغییر نسخه جشنوارهای «خائن کشی» برای اکران عمومی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
آخرین ها
- تقدیر ویژه جشنواره اوبرهاوزن از فیلم کوتاه ایرانی
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- «عمو ماهیگیر» روی صحنه عمارت نوفللوشاتو
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال
- حضور مرکز گسترش با ۲۲ کتاب در نمایشگاه کتاب تهران
- «دیوان تئاترال» روی صحنه میرود/ آغاز اجرای نمایش «مرگ با طعم نسکافه» با حضور مسعود کیمیایی
- صعود مقاومت ناپذیر و حیرت انگیز آقای کارگردان/ نگاهی به فیلم «چهارشنبه سوری» به مناسبت سالروز تولد اصغر فرهادی
- «بیژن و منیژه» میلیاردی شد
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- نمایش موزیکال «شازده کوچولو» / گزارش تصویری
- پیکر مسعود اسکویی به خانه ابدی بدرقه شد/ چرا برخی آدمها محبوب میشوند؟
- پایان تصویربرداری فیلم «ویلای موروثی»/ روایتی از زندگی یک باغبان
- رقابت ستارههای یک کمدی و یک درام عاشقانه تاریخی/ میزبانی سینماها از دو فیلم جدید
- پولاد کیمیایی برای «گالیله» میخواند
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان